Η ολιγάρκεια είναι τώρα τεράστια τάση στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες. Αυτό αποτυπώνεται ξεκάθαρα και στο Instagram και το TikTok, όπου υπάρχουν πλέον πάρα πολλοί influencers που πρεσβεύουν έναν ολιγαρκή, λιτό τρόπο ζωής. Χαρακτηριστικό είναι, ότι το 60% των Αμερικανών λέει ότι η πανδημία άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο κάνουν τον προϋπολογισμό τους και ξοδεύουν χρήματα. Η τάση αυτή μπορεί να είναι ωφέλιμη τόσο για την τσέπη μας, όσο και για το περιβάλλον συνολικά. Εξάλλου, η λιτότητα συχνά συμβαδίζει με τη βιωσιμότητα.
Η ολιγάρκεια δεν είναι εύκολο να εφαρμοστεί στη σημερινή οικονομία, που κινείται από τον καταναλωτισμό. Ωστόσο, υπάρχει μια αυξανόμενη τάση, που πυροδοτείται από ένα μείγμα παραγόντων, όπως την πανδημία, τον πληθωρισμό, τους φόβους για μια νέα παγκόσμια ύφεση, αλλά και την ανάγκη για έναν πιο ουσιώδη τρόπο ζωής, στον οποίο η ποσότητα δεν έχει τόση σημασία όσο η ποιότητα.
Το να είναι κάποιος ολιγαρκής δεν είναι το ίδιο πράγμα με το να είναι "φθηνός". Και το να προσέχει τις δαπάνες του δεν σημαίνει ότι δυσκολεύεται οικονομικά. Απλώς σημαίνει ότι ξοδεύει εντός των πλαισίων (ή κάτω) των οικονομικών δυνατοτήτων του και δεν ξοδεύει για πράγματα "επουσιώδη", δηλαδή δεν ενδίδει στον υπερκαταναλωτισμό. Είναι δυνατό να το κάνουμε αυτό χωρίς να επηρεάζεται αρνητικά η ποιότητα της ζωής μας. Αντιθέτως, η ποιότητα της ζωής μας μπορεί να βελτιωθεί. Και μπορεί επίσης να είναι καλό για το περιβάλλον.
Μια τάση με αυξανόμενη δυναμική
Η λιτότητα ως τάση αποκτά ισχυρή δυναμική. Σύμφωνα με την έκθεση καταναλωτικών τάσεων του τρίτου τριμήνου 2022 της JungleScout, σχεδόν τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων στις ΗΠΑ είτε μείωσαν, είτε διατήρησαν σε προηγούμενα χαμηλά επίπεδα τις δαπάνες τους. Ένα τέτοιο ποσοστό υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι είναι πιο προσεκτικοί σχετικά με τα έξοδά τους - και με βάσιμους λόγους. Πέραν του ότι βοηθάει τους ανθρώπους να προσαρμοστούν στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες, ο περιορισμός των υπερβολικών δαπανών αποδεσμεύει χρήματα, που μπορούν να διατεθούν για άλλα, πιο χρήσιμα πράγματα, όπως οικονομικούς στόχους ή έξοδα πιο ποιοτικής διαβίωσης.
Εν τω μεταξύ, οι αρνητικές έννοιες που κάποτε συνδέονταν με τη λιτότητα γίνονται λιγότερο διαδεδομένες. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση που διεξήχθη από το Ollie's, το εκπτωτικό κατάστημα λιανικής, διαπίστωσε ότι περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες είναι περήφανοι που χαρακτηρίζονται ως κυνηγοί ευκαιριών.
Οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης "στεγάζουν" πλέον πάρα πολλούς influencers που πρεσβεύουν έναν λιτό τρόπο ζωής, που δημοσιεύουν συμβουλές εξοικονόμησης χρημάτων και συγκεντρώνουν εκατοντάδες χιλιάδες οπαδούς. Η ολιγάρκεια είναι μια τάση που εκτείνεται και πέρα από τις ΗΠΑ. Στην Κίνα, για παράδειγμα, η νεολαία την ενστερνίζεται, ως τρόπο να αξιοποιήσει στο έπακρο την οικονομική αβεβαιότητα.
Μερικές από τις συμβουλές λιτότητας που "κάνουν θραύση" στα social media είναι οι εξής:
Καταργήστε τα πλαστικά μιας χρήσης
Η κατάργηση των αναλώσιμων μπουκαλιών νερού, των πλαστικών σακουλών για τρόφιμα και άλλων ένοχων πλαστικών μπορεί να σας βοηθήσει να κρατήσετε υπό έλεγχο τις δαπάνες σας. Εξετάστε το ενδεχόμενο να επενδύσετε σε επαναχρησιμοποιούμενα μπουκάλια νερού και σακούλες αποθήκευσης σιλικόνης. Υπάρχει ένα αρχικό κόστος, αλλά θα αποσβέσετε γρήγορα αυτά τα χρήματα, καθώς δεν θα χρειάζεται πλέον να αγοράζετε πλαστικά μιας χρήσης. Επιπλέον, δεν θα επιβαρύνετε το περιβάλλον.
Επαναχρησιμοποιούμενες χαρτοπετσέτες
Έρευνα που διεξήχθη από την OnePoll και την εταιρεία ειδών προσωπικής υγιεινής Tushy διαπίστωσε ότι ο μέσος Αμερικανός ξοδεύει πάνω από 10.500 δολάρια σε χαρτοπετσέτες κατά τη διάρκεια της ζωής του. Οι επαναχρησιμοποιούμενες μάρκες κατασκευάζονται συχνά από πολτό ξύλου, μπαμπού ή βαμβάκι και πλένονται, καταργώντας έτσι τα απόβλητα. Υπάρχει και πάλι ένα αρχικό κόστος, αλλά πάλι είναι πιο αποδοτικό -οικονομικά και περιβαλλοντικά- σε μακροπρόθεσμη βάση.
Επαναχρησιμοποιήσιμα προϊόντα κουζίνας
Σφουγγάρια, φόρμες για κέικ, δοχεία καφέ, φίλτρα καφέ και πολλά άλλα. Κοιτάξτε γύρω από την κουζίνα σας και σκεφτείτε τα είδη μιας χρήσης που χρησιμοποιείτε σε τακτική βάση.
Πρόγραμμα γευμάτων και αγορών τροφίμων
Τα γεύματα εκτός σπιτιού και οι παραγγελίες σε πακέτο αυξάνουν σημαντικά τα έξοδά μας, ενώ συχνά δεν ωφελούν ούτε την υγεία μας, ούτε το περιβάλλον. Αν καταγράψετε τα χρήματα που δαπανάτε το μήνα κατ' αυτόν τον τρόπο, μάλλον θα δείτε ότι είναι ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό. Αφιερώστε λίγο χρόνο για να σχεδιάσετε τα γεύματα γύρω από πράγματα που ήδη έχετε στο σπίτι και ό,τι πωλείται στις τοπικές αγορές σας. Επίσης, μπορείτε να εξοικονομήσετε χρήματα σε κάποια τρόφιμα που χρησιμοποιείτε συνέχεια και μπορούν να διατηρηθούν, αν τα αγοράζετε σε μεγάλες ποσότητες με έκπτωση.
Μειώστε το χρόνο οδήγησης
Οι τιμές των καυσίμων μπορεί να υποχωρούν λίγο σε σχέση με πρόσφατα υψηλά, αλλά παραμένουν ακόμα πολύ υψηλές. Η συμμετοχή σε ένα "carpool" (σχήμα διαμοιρασμού οχημάτων και διαδρομών), κάποιες διαδρομές με ποδήλατο, το περπάτημα ή η επιλογή των μέσων μαζικής μεταφοράς μπορεί να δουλέψουν καλά για το πορτοφόλι σας -και πάλι και για το περιβάλλον. Υπολογίστε πόσα ξοδεύετε σε καύσιμα ανά μήνα και κάντε τους υπολογισμούς. Θα δείτε αν αξίζει τον κόπο.
Επιλέξτε πιο αργές αποστολές
Όταν αγοράζουμε κάτι μέσω του διαδικτύου, συχνά έχουμε διάφορες επιλογές για την παράδοση του προϊόντος. Όταν, για παράδειγμα, επιλέγουμε παράδοση σε μία ημέρα, αυξάνουμε το κόστος για εμάς, αλλά και τα καύσιμα που απαιτούνται για την αποστολή- άρα επιβαρύνουμε την τσέπη μας και το περιβάλλον. Από την άποψη των καυσίμων, είναι συνήθως πιο αποτελεσματικό να παραδίδονται αντικείμενα με πιο αργό ρυθμό, επειδή ο αποστολέας μπορεί να κάνει ταυτόχρονα και άλλες παραδόσεις στην ίδια περιοχή και στη συνέχεια να συγκεντρώσει μια μεγαλύτερη παρτίδα αντικειμένων μαζί στο ίδιο όχημα.
Πώς η ολιγάρκεια μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής μας
Το να ξοδεύεις λιγότερα σε επουσιώδη πράγματα, όχι μόνο σε βοηθά να τηρείς έναν προϋπολογισμό, αλλά μπορεί επίσης να βελτιώσει την καθημερινότητά σου. Ακολουθεί μια πιο προσεκτική ματιά στο γιατί:
Περισσότερα διαθέσιμα για οικονομικούς στόχους, όπως εξόφληση χρέους, ταξίδια, αποταμίευση, αγορά σπιτιού, έναρξη μιας επιχείρησης κ.α.
Περισσότερα διαθέσιμα για εμπειρίες και πράγματα που σε "γεμίζουν": Εάν τα χρήματά σου είναι περιορισμένα, μπορεί να σου περισσεύουν λίγα ή καθόλου κάθε μήνα για "ανελαστικές" δαπάνες. Αν είσαι ολιγαρκής, ο προϋπολογισμός σου θα πάρει μια ανάσα. Ο στόχος είναι να πληρώσεις τους λογαριασμούς, να χρηματοδοτήσεις τους οικονομικούς σου στόχους και να έχεις και λίγα χρήματα για εμπειρίες ή πράγματα που σε γεμίζουν - που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής σου. Βέβαια, είναι καλό να θυμόμαστε ότι ο υπερβολικός περιορισμός των δαπανών μας μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε στέρηση και αγανάκτηση, εάν κόψουμε πράγματα που έχουν νόημα για εμάς. Για παράδειγμα, εάν το φαγητό απ' έξω πραγματικά κάνει τη ζωή σας πιο εύκολη, η εξάλειψή του μπορεί να είναι πολύ σκληρή. Επομένως, σκεφτείτε να το μειώσετε σε μία φορά την εβδομάδα. Ο στόχος δεν είναι να ζήσετε έναν "σπαρτιάτικο" τρόπο ζωής, αλλά να επιτύχετε μια ισορροπία, εξοικονομώντας χρήματα με τρόπο που να βελτιώνεται η ποιότητα ζωής σας.
Πώς βοηθάμε και το περιβάλλον
Τα κλωστοϋφαντουργικά απόβλητα, τα οποία αποτελούν σημαντικό πρόβλημα στις ΗΠΑ, είναι ένα καλό παράδειγμα. Κάθε χρόνο 11 εκατομμύρια τόνοι κλωστοϋφαντουργικών απορριμμάτων πηγαίνουν σε χώρους υγειονομικής ταφής. Αγοράζοντας λιγότερα ρούχα, αλλά από φυσικά υφάσματα (όχι συνθετικά), κάνουμε καλό και στην υγεία μας και στο περιβάλλον συνολικά.
Η κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης είναι άλλος ένας απλός τρόπος για να εξοικονομήσουμε χρήματα και να προστατεύσουμε τη Γη. Πάνω από 800 είδη άγριας ζωής έχουν υποστεί αποδεδειγμένα βλάβες από την πλαστική ρύπανση. Πολλά καταπίνουν πλαστικά ή μπλέκονται σε αυτά. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ εκτιμούν ότι οι φάλαινες τρώνε έως και 10 εκατομμύρια κομμάτια μικροπλαστικού την ημέρα.
Όσον αφορά τις μεταφορές, η επιλογή του ποδηλάτου ή ενός σχήματος "carpool" μειώνει τα έξοδά μας, αλλά και τον αριθμό των οχημάτων στο δρόμο και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι οι καταναλωτές είμαστε οι κυρίως υπεύθυνοι για την κλιματική αλλαγή, την απώλεια βιοποικιλότητας και τη ρύπανση. Μια εταιρεία χημικών που απορρίπτει παράνομα επιβλαβείς ουσίες γνωστές ως PFAS (συχνά αποκαλούμενες "αιώνια χημικά") σε ένα ποτάμι, θα βλάψει το περιβάλλον πολύ περισσότερο από ένα άτομο που χρησιμοποιεί πλαστικό αντί για χάρτινα καλαμάκια.
Ωστόσο, η προσαρμογή των συνηθειών δαπανών μας θα μπορούσε τελικά να έχει ένα αποτέλεσμα που ωφελεί εμάς ατομικά, αλλά και τον κόσμο συνολικά, με έναν μικρό αλλά ουσιαστικό τρόπο. Και σίγουρα θα νιώθουμε καλά που το κάνουμε αυτό.