Από την ημέρα σχηματισμού της κυβέρνησης συνασπισμού του Κινήματος των Πέντε Αστέρων και της Λέγκας του Βορρά υπό τον Τζουζέπε Κόντε, στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο έχουν στον ορίζοντα τους την 15η Οκτωβρίου, οπότε οι χώρες-μέλη της Ευρωζώνης υποβάλλουν κάθε χρόνο τους προϋπολογισμούς του επόμενου έτους στην Κομισιόν για να πιστοποιηθεί συμμόρφωση ή απόκλιση σε σχέση με το πλαφόν 3% του δημοσιονομικού ελλείμματος που επιτρέπει το Σύμφωνο Σταθερότητας.
του Γιώργου Καπόπουλου*
Το σκηνικό είναι ούτως η άλλως φορτισμένο από το τακτικό «ψυχόδραμα» μεταξύ Ρώμης, Βρυξελλών και Βερολίνου που εκτυλίσσεται κάθε Οκτώβριο: Από το 2011 και μετά οι ιταλικές κυβερνήσεις, με τη βοήθεια δημιουργικής λογιστικής στην πράξη, αποκλίνουν από τους κανόνες και το πλαίσιο της δημοσιονομικής πειθαρχίας∙ με τη σειρά της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανεβάζει τους τόνους και στο τέλος υπάρχει συμβιβαστική λύση που δεν ικανοποιεί πλήρως καμιά πλευρά, αλλά αποτελεί το μικρότερο δυνατό κακό. Η Ιταλία δεν μειώνει, επί της ουσίας, το δημοσιονομικό έλλειμμα αλλά ούτε εκτροχιάζει τις δαπάνες, ενώ η Κομισιόν κάνει αυστηρές συστάσεις, χωρίς όμως να έχει επιβάλει κυρώσεις στην καθ’ υποτροπή «απείθαρχη» Ρώμη.
Το παραπάνω ετήσιο ιταλικό ψυχόδραμα είχε προφανώς παρακινήσει τον Σόιμπλε να προτείνει τον έλεγχο της συμμόρφωσης με το Σύμφωνο Σταθερότητας να τον αναλάβει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας ESM, με τις κυρώσεις να επιβάλλονται στους παραβάτες με αυτοματισμούς αλγορίθμων.
Με αυτά τα δεδομένα, εύκολα γίνεται κατανοητή η ανησυχία που προκάλεσε η κυβέρνηση Κόντε, καθώς προεκλογικά τόσο τα Πέντε Αστέρια όσο και η Λέγκα είχαν δεσμευθεί σε προγράμματα δημοσίων δαπανών που συνιστά όχι απόκλιση αλλά εκτροχιασμό σε σχέση με το Σύμφωνο Σταθερότητας.
Είναι άλλωστε χαρακτηριστική η κρίση που ξέσπασε, μεταξύ Ντι Μάιο και Σαλβίνι από την μια μεριά και του Προέδρου Ματαρέλα από τη άλλη, για το πρόσωπο που θα ανελάμβανε τα ηνία του υπουργείου Οικονομικών. Η εξέλιξη αυτή, παραλίγο να βραχυκλώσει το σχηματισμό της κυβέρνησης και η χώρα να οδηγηθεί από υπηρεσιακή κυβέρνηση σε νέα εκλογική αναμέτρηση.
Με τις αγορές να πιέζουν σταθερά την Ιταλία από την άνοιξη μέχρι σήμερα, στο προσκήνιο της Ρώμης αλλά και της Ευρώπης κυριαρχεί η επιθετική ρητορική και πολιτική του ηγέτη της Λέγκα, Σαλβίνι, για το προσφυγικό/μεταναστευτικό. Τα ποσοστά της Λέγκα εκτοξεύονται σε όλες τις δημοσκοπήσεις και είναι κάτι παραπάνω από προφανές ότι τα Πέντε Αστέρια περιμένουν να βάλουν τη σφραγίδα ρήξης και ανατροπής στον προϋπολογισμό του 2019.
Πέντε Αστέρια και Λέγκα έχουν μπροστά τους την πρόκληση των ευρωεκλογών της άνοιξης του 2019, οπότε φιλοδοξούν να καταστήσουν μη αντιστρέψιμη τη δυναμική της κυριαρχίας τους και μη ανατάξιμη την κατάρρευση του παλαιού διπολισμού του Δημοκρατικού Κόμματος του Ρέντσι και της Φόρτσα Ιτάλια του Μπερλουσκόνι.
Γνωρίζουν πολύ καλά ότι το παλαιό πολιτικό σκηνικό απαξιώθηκε λόγω μιας καταγγελτικής ρητορικής της μόνιμης δημοσιονομικής λιτότητας, χωρίς πρακτικό
μετεκλογικό αντίκρισμα. Το τέλος της λιτότητας είχε εξαγγελθεί ήδη από την εποχή του Μπερλουσκόνι, ενώ ο Ρέντσι υποσχόταν τον… τετραγωνισμό του κύκλου, την προσαρμογή, έστω και σταδιακή, στο πλαφόν του 3% και ταυτόχρονα αύξηση των αναγκαίων για την επανεκκίνηση της ανάπτυξης δημοσιονομικών δαπανών.
Για όποιον αισθάνεται ανακούφιση που έχουν περάσει τα μέσα Σεπτεμβρίου χωρίς διαρροές από τη Ρώμη, που να προμηνύουν δημοσιονομική ανταρσία, να θυμίσουμε λίγο τον Ιούλιο Καίσαρα του Σαίξπηρ. Αγέρωχος και αλαζονικός ο Καίσαρας ανεβαίνει τα σκαλιά του Καπιτωλίου για να ακούσει το μάντη να του λέει να προσέχει τα μέσα του Μαρτίου. Λίγες μέρες αργότερα, στα μέσα Μαρτίου, στο ίδιο μέρος, ο Καίσαρας ειρωνεύεται το μάντη λέγοντας του ότι ήλθαν τα μέσα του μήνα. «Ναι αλλά δεν πέρασαν ακόμα» ήταν η απάντηση προς τον αγέρωχο ηγεμόνα, που λίγη ώρα αργότερα θα έπεφτε νεκρός από τα πλήγματα των συνωμοτών. Υπάρχει σενάριο ελεγχομένης κρίσης μεταξύ Ρώμης και Βρυξελλών για τον Προϋπολογισμό του 2019; Θα ανοίξουν πυρά κατά της κυβέρνησης Κόντε, Κομισιόν και Βερολίνο ή θα αρκεσθούν στην πίεση των αγορών;
Και φυσικά εδώ προκύπτει το ερώτημα των ερωτημάτων, αν δηλαδή θα περιορισθεί η πίεση των αγορών στην Ιταλία ή αν θα προκαλέσει ένα ευρύτερο ντόμινο στην Ευρωζώνη. Είναι προφανές ότι μια δημοσιονομική ανταρσία στην Ιταλία θα δυναμιτίσει ό,τι έχει απομείνει από τη δυναμική της μεταρρύθμισης της Ευρωζώνης, όπως την είχε προτείνει ο Μακρόν στο λόγο του στη Σορβόννη στις 26 Σεπτεμβρίου του 2017.
Η Ιταλία όμως είναι η τρίτη οικονομία της Ευρωζώνης και ενδεχόμενη επιθετική πολιτική πιέσεων στην κυβέρνηση Κόντε από την Κομισιόν και το Βερολίνο, αλλά και από χώρες του Βορρά, θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου. Η στάση της Γαλλίας στην επερχόμενη ιταλική κρίση θα είναι αποφασιστικής σημασίας. Πρόκειται για μια τριγωνική αναζήτηση ισορροπίας μεταξύ Γαλλίας, Γερμανίας και Ιταλίας που διαμορφώνει το πεδίο που θα κριθεί το μέλλον της Ευρωζώνης και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης συνολικά.
Πριν από είκοσι χρόνια, την άνοιξη του 1998 η Γερμανία έβαζε σθεναρά βέτο στην ένταξη της Ιταλίας στην πρώτη ομάδα χωρών της Ευρωζώνης καθώς αμφέβαλλε -και σωστά όπως απεδείχθη εκ των υστέρων- για τη βούληση και τη δυνατότητα της Ρώμης να εφαρμόσει τις επιταγές του Συμφώνου Σταθερότητας.
Τότε η γαλλική ηγεσία, πρόεδρος Σιράκ και πρωθυπουργός Ζοσπέν, στην Τρίτη μετά το 1981 «συγκατοίκηση» Δεξιάς–Αριστεράς, απείλησαν τον Κολ με βέτο στην πλήρη ένταξη στην ΕΕ των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που ήταν, τότε, στρατηγική προτεραιότητα της Γερμανίας.
Με άλλα λόγια, το σενάριο της απομόνωσης της Ρώμης με κοινή στάση Γαλλίας-Γερμανίας είναι αδιανόητο. Άλλωστε, ο Μακρόν μάλλον θυμάται τον Σαρκοζί να αναγγέλλει, σαν εκπρόσωπος της Μέρκελ, την αποπομπή του Μπερλουσκόνι και δεν φιλοδοξεί να πρωταγωνιστήσει σε remake του ίδιου έργου.
* Αναδημοσίευση από το 13o Δελτίο Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ
