Πολλές μεσογειακές χώρες έχουν πληγεί τις τελευταίες δεκαετίες από τεράστιας έκτασης καταστροφικές πυρκαγιές. Η Ελλάδα έχει οδυνηρή εμπειρία - και βρίσκεται ακόμα μέσα στα αποκαϊδια. Ομως, σοβαρή συζήτηση για τις αιτίες δεν έχει γίνει ποτέ. Ο δημόσιος διάλογος επικεντρώνεται συνήθως στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών από πλευράς του κρατικού μηχανισμού και στους κυβερνητικούς χειρισμούς - κατά πόσο ήταν αποτελεσματικοί ή όχι.
Το ερώτημα παραμένει λοιπόν: Τι προκαλεί τις μεγάλες δασικές πυρκαγιές; Φυσικά αίτια; Οικοπεδοφάγοι, εμπρηστές, ανεύθυνοι πολίτες, η μαφία; Τι συμβαίνει σε Ελλάδα, Τουρκία, Ιταλία;
Ήταν ένα καυτό απόγευμα Ιουλίου του 2018, όταν ένας ηλικιωμένος κύριος στο Μάτι ασχολιόταν με τον κήπο του. Επειδή είχαν μαζευτεί πολλά ξερόχορτα αποφάσισε να τα κάψει. Δεν ήταν νόμιμο. Τα χόρτα του κήπου επιτρέπεται να καίγονται στην Ελλάδα από τον Νοέμβριο έως τον Απρίλιο. Ωστόσο ο άντρας πήρε τον αναπτήρα και άναψε τη φωτιά.
Το αποτέλεσμα ήταν μια από τις πιο καταστροφικές πυρκαγιές στην Ευρώπη των τελευταίων δεκαετιών. Περισσότεροι από 100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις πυρκαγιές στο Μάτι. Τόσο γρήγορα όσο η φωτιά φούντωσαν και οι φήμες για τα αίτια της τραγωδίας. Ένας δήμαρχος επέμενε ότι ένα καλώδιο που είχε κοπεί προκάλεσε σπίθες.
Ο τότε υπουργός Πολιτικής Προστασίας είπε ότι επρόκειτο μάλλον για εμπρησμό. Οι ειδικοί της Πυροσβεστικής υπέθεσαν ότι την ευθύνη είχε ο άνδρας που έβαλε τη φωτιά στα ξερά χόρτα και μετά δεν κατάφερε να την σβήσει.
Όπως τότε, έτσι και σήμερα υπάρχουν εικασίες σχετικά με το πώς προκλήθηκαν τόσο μεγάλες πυρκαγιές στη Βαρυμπόμπη, στην Εύβοια, στην Ηλεία και αλού.. Οι θεωρίες δεν προέρχονται μόνο από το facebook. Τη Δευτέρα, o αρμόδιος εισαγγελέας διέταξε έρευνα καθώς ο αριθμός των πυρκαγιών είναι ιδιαίτερα μεγάλος και υπάρχουν υποψίες ότι μπορεί να πρόκειται και για οργανωμένο σχέδιο.
Οι συνήθεις ύποπτοι
Μόνο που το 2007 στις πυρκαγιές της Πελοποννήσου, όπου χάθηκαν δεκάδες άνθρωποι, έγιναν παρόμοιες έρευνες. Τελικά αποδείχθηκε πως μια ηλιωμένη που τηγάνιζε έξω από το σπίτι της στάθηκε η αφορμή να προκληθεί η πρώτη σπίθα.
Συχνά γίνεται λόγος για οικοπεδοφάγους που βάζουν επίτηδες τις φωτιές ή για εταιρείες που θέλουν να τοποθετήσουν ανεμογενήτριες. Στην Ελλάδα πάντως απαγορεύεται η οικοδόμηση σε καμένη γη.
Μέχρι στιγμής, η αστυνομία έχει προχωρήσει στη σύλληψη αρκετών υπόπτων. Ανάμεσά τους είναι ένας γνωστός πυρομανής, ο οποίος άναψε φωτιά σε κάδο σκουπιδιών, ένας ναρκομανής και δύο άνδρες με δοχείο βενζίνης που δεν μπόρεσαν να δώσουν πειστικές εξηγήσεις. Επίσης εμφανίστηκε ένα βίντεο που δείχνει νεαρούς να βάζουν φωτιά και οι αρχές ερευνούν σχετικά.
Ωστόσο, η έκταση των πυρκαγιών σε τόσο απέραντες περιοχές αφήνει περιθώρια να εξαχθούν και άλλα συμπεράσματα. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, υπάρχουν πολλά πεύκα που ευνοούν τις πυρκαγιές. Επιπλέον, οι ισχυροί καλοκαιρινοί άνεμοι βοηθούν και αυτοί στην εξάπλωση των πυρκαγιών μεταφέροντας τις σπίθες και μπορεί να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι οι φωτιές ανάβουν σε αρκετά σημεία σχεδόν ταυτόχρονα.
Η εμπειρία της Τουρκίας και της Ιταλίας
Και στην Τουρκία υπάρχουν εικασίες για τα αίτια των πυρκαγιών. Στη Μαρμαρίδα θεωρήθηκαν υπεύθυνα δυο δεκάχρονα παιδιά που έκαιγαν υποτίθεται βιβλία, ενώ στην Αλικαρνασσό συνελήφθησαν τρία άτομα γιατί είχαν πετάξει αποτσίγαρα από το αυτοκίνητο.
Ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε πρόσφατα πως συνελήφθησαν ύποπτοι με διασυνδέσεις με το απαγορευμένο Κουρδικό Εργατικό Κόμμα PKK. Μέσα ενημέρωσης τροφοδότησαν τη θεωρία ότι το PKK θα μπορούσε να βρίσκεται πίσω από τουλάχιστον μερικές από τις πυρκαγιές. Μέχρι στιγμής ωστόσο δεν υπάρχουν στοιχεία για αυτό. Είναι αλήθεια πάντως ότι το PKK στο παρελθόν είχε προχωρήσει σε εμπρηστικές επιθέσεις, συνήθως όμως σε αστικές περιοχές - και κατά κανόνα αναλάμβανε την ευθύνη.
Στην Ιταλία, η αστυνομία συνέλαβε τις τελευταίες ημέρες και πάλι ύποπτους εμπρηστές. Πίσω από τις πυρκαγιές πολλές φορές κρύβεται το οργανωμένο έγκλημα, η λεγόμενη ecomafia. Οι εγκληματίες χρησιμοποιούν τις φωτιές και ως μέσο πίεσης. Για τους ιδιοκτήτες σπιτιών και γης μια πυρκαγιά στην Ιταλία μπορεί να έχει μακροχρόνιες συνέπειες. Δεν επιτρέπεται από το νόμο καμένο δάσος ή περιοχή βοσκοτόπων να χρησιμοποιηθεί για 15 χρόνια. Στόχος του νόμου είναι να μπει φρένο στους οικοπεδοφάγους.
Ανεξάρτητα όμως από τους πολλούς και διάφορους λόγους των πυρκαγιών, οι ειδικοί συμφωνούν πως η κλιματική αλλαγή παίζει πλέον πρωτεύοντα ρόλο στην εξάπλωση των πυρκαγιών.
Γιοχάνες Νοϊντέκερ, DPA/ Deutsche Welle
