Φανταστείτε κάθε φορά που αγοράζατε ένα μπουκάλι αναψυκτικό ή ένα συσκευασμένο γλύκισμα, η απόδειξη να περιλάμβανε το πλήρες κόστος της πλαστικής συσκευασίας, δηλαδή χρεώσεις για την απορρύπανση, τη διαχείριση αποβλήτων, τις ιατρικές δαπάνες που σχετίζονται με τις χημικές ουσίες του πλαστικού, τις ζημιές στα οικοσυστήματα, τη βιοποικιλότητα και το κλίμα.
Το πλαστικό δεν είναι απλώς ένα υλικό – είναι ένας αόρατος φόρος στο μέλλον μας, τονίζει ο Ματέο Κορντιέ, Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Versailles Saint-Quentin-en-Yvelines, σε πρόσφατο άρθρο του στο The Conversation.
Όπως επισημαίνει ο ίδιος, αγνοώντας αυτά τα κόστη, δεν τα εξαλείφουμε. Αντίθετα, τα αφήνουμε να διογκώνονται, δημιουργώντας μια οικονομική και περιβαλλοντική κρίση άνευ προηγουμένου.
Ας αναλύσουμε το πρόβλημα, το κόστος και τις λύσεις που μπορούν να αλλάξουν τη σχέση μας με το πλαστικό.
Πώς μας κοστίζει (πραγματικά) το πλαστικό
Το πλαστικό είναι παντού – όχι μόνο στα χέρια μας, αλλά και στο έδαφος, στους ωκεανούς, στον αέρα, στην τροφή μας, μέσα στο σώμα μας, ακόμα και στον εγκέφαλό μας πια. Οι επιπτώσεις ξεκινούν πολύ πριν πετάξουμε αυτό το μπουκάλι αναψυκτικού.
Το 2019, τα πλαστικά ευθύνονταν για το 5,3% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Μέχρι το 2050, αν η παραγωγή συνεχιστεί ανεξέλεγκτη, αυτές οι εκπομπές θα μπορούσαν να διπλασιαστούν ή να τριπλασιαστούν.
Κι αυτό είναι μόνο η αρχή. Τα μικροπλαστικά – μικροσκοπικά κομμάτια που προκύπτουν από τη διάσπαση του πλαστικού – μολύνουν πλέον το 26% των θαλάσσιων ψαριών, ποσοστό διπλάσιο από αυτό πριν από μια δεκαετία. Αυτή η μόλυνση θέτει σε κίνδυνο τόσο τα οικοσυστήματα όσο και την παγκόσμια διατροφική αλυσίδα.
Παράλληλα, η ανθρώπινη υγεία βρίσκεται υπό απειλή. Στην Ευρώπη, τουλάχιστον 1,8 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από παθήσεις που σχετίζονται με χημικές ουσίες του πλαστικού, όπως διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος, καρκίνος και υπογονιμότητα.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: η πλαστική ρύπανση δεν είναι απλώς περιβαλλοντικό ζήτημα – είναι κρίση δημόσιας υγείας και οικονομίας
Το τεράστιο κόστος της αδράνειας
Η έρευνα του Ματέο Κορντιέ και της ομάδας του φέρνει στο φως το οικονομικό κόστος της πλαστικής κρίσης. Τα αποτελέσματα είναι ανησυχητικά:
- Διαχείριση απορριμμάτων πλαστικού: Από το 2016 έως το 2040 το παγκόσμιο κόστος για τη συλλογή, ταξινόμηση, ανακύκλωση και καύση πλαστικών αποβλήτων υπολογίζεται από 643 δισεκατομμύρια έως 1,61 τρισεκατομμύρια δολάρια.
- Περιβαλλοντικές ζημιές: Η καταστροφή οικοσυστημάτων, από χελώνες που πνίγονται από πλαστικές σακούλες μέχρι θάλασσες γεμάτες πλαστικό, μπορεί να κοστίσει 1,86 έως 268,5 τρισεκατομμύρια δολάρια.
- Κόστος υγείας: Οι χημικές ουσίες που περιέχονται στα πλαστικά συνδέονται με παθήσεις όπως ο διαβήτης και οι νευρολογικές διαταραχές. Το κόστος θεραπείας αυτών των ασθενειών υπολογίζεται στα 11,2 έως 11,7 τρισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως για την περίοδο 2016-2040.
Συνολικά, το κόστος της πλαστικής ρύπανσης για το ίδιο διάστημα μπορεί να φτάσει τα 281,8 τρισεκατομμύρια δολάρια – ποσό σχεδόν τριπλάσιο του ΑΕΠ της Γερμανίας.
Η ρίζα του προβλήματος και τα ανισότιμα κόστη
Η βελτίωση της διαχείρισης αποβλήτων είναι σημαντική, αλλά δεν αρκεί. Χωρίς περιορισμούς στην παραγωγή πλαστικού η ρύπανση θα διπλασιαστεί μέχρι το 2050.
Εάν συνεχιστεί η σημερινή πορεία, 121 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού θα καταλήγουν κάθε χρόνο στη φύση. Η ζημιά αυτή δεν είναι μόνο ορατή – τα μικροπλαστικά και νανοπλαστικά είναι σχεδόν αδύνατο να απομακρυνθούν, με ανυπολόγιστες επιπτώσεις για το περιβάλλον και την υγεία μας.
Η παραγωγή και η κατανάλωση πλαστικού δεν κατανέμονται ισότιμα. Οι χώρες που παράγουν το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πλαστικού – οι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Ιαπωνία – δεν επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος της ρύπανσης.
Αντίθετα, αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Ινδία, το Βιετνάμ και η Μαλαισία γίνονται αποδέκτες πλαστικών αποβλήτων από πλούσια κράτη. Οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι καταστροφικές, με το κόστος της πλαστικής ρύπανσης στις φτωχές χώρες να είναι δεκαπλάσιο από αυτό στις πλούσιες.
Η ευκαιρία: Μια οικονομία χωρίς πλαστικό
Η μείωση της παραγωγής πλαστικού δεν είναι μόνο αναγκαία – είναι και ευκαιρία. Η μετάβαση σε μια οικονομία χωρίς πλαστικό θα μπορούσε να δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας, να μειώσει τις εκπομπές και να οδηγήσει σε καινοτομίες.
Σκεφτείτε ένα σύστημα τοπικής επαναχρησιμοποίησης: αγοράζετε ένα γάλα σε επιστρεφόμενη γυάλινη φιάλη και το επιστρέφετε στο κατάστημα για ξαναγέμισμα (όπως παλιά...). Αυτή η απλή πράξη μπορεί να μειώσει τη ρύπανση, τις εκπομπές και το κόστος.
Όπως δείχνει η έρευνα του Κορντιέ, η δράση τώρα είναι όχι μόνο οικολογική, αλλά και οικονομική αναγκαιότητα. Το αληθινό κόστος του πλαστικού δεν μπορούμε πια να το αγνοούμε.