Η παχυσαρκία παγκοσμίως έχει υπερτριπλασιαστεί τα τελευταία 50 χρόνια. Ωστόσο, αντί να αντιμετωπίσουμε το βασικό πρόβλημα της συλλογικής μας αύξησης βάρους - υπερκατανάλωση θερμίδων που οφείλεται εν μέρει στην αφθονία υπερεύγευστων επεξεργασμένων τροφών, σε συνδυασμό με έναν καθιστικό τρόπο ζωής - επιδιώκουμε αντ' αυτού σαγηνευτικές διατροφικές μανίες που υπόσχονται γρήγορες λύσεις.
Όπως έγραψε μια διεθνής ομάδα επιστημόνων σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε το 2022, αυτές οι διατροφικές μανίες είναι τελικά αναποτελεσματικές, επειδή τείνουν να προωθούν βραχυπρόθεσμες αλλαγές, είναι υπερβολικά αυστηρές στις τροφές που συνιστούν, είναι δύσκολο να διατηρηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι συχνά διατροφικά ανεπαρκείς και στερούνται επιστημονικής υποστήριξης.
Τα τελευταία 15 χρόνια, πολυάριθμες διατροφικές μόδες έχουν ξεπηδήσει και εν τέλει εξαφανίστηκαν. Ο επιστημονικός έλεγχος και το εύκολα αποσπασμένο κοινό που ήθελε να προχωρήσει στην επόμενη μοντέρνα διατροφική τάση, οδήγησε στον θάνατο τους.
Ορίστε πέντε σημαντικές διατροφικές μόδες που έσβησαν:
Ωμοφαγική διατροφή
Το Google Trends δείχνει ότι οι αναζητήσεις για ωμή κατανάλωση κορυφώθηκαν το 2010 και έκτοτε μειώνονται σταθερά. Οι αναζητήσεις σήμερα είναι μόλις στο 18% του υψηλού τους. Οι υποστηρικτές της κατανάλωσης ωμών τροφίμων επιμένουν ότι το μαγείρεμα καταστρέφει τα φυσικά ένζυμα και τις βιταμίνες που υπάρχουν, καθιστώντας το φαγητό τοξικό.
Ενώ το μαγείρεμα σίγουρα υποβαθμίζει κάποια από τα θρεπτικά συστατικά ενός τροφίμου, το κάνει επίσης πιο εύκολο και ασφαλές για κατανάλωση. Μελέτες υποδεικνύουν ότι οι μακροχρόνιοι θιασώτες της ωμής κατανάλωσης συνήθως καταλήγουν λιποβαρείς και διατροφικά ανεπαρκείς σε βιταμίνη Β12, βιταμίνη D, σίδηρο και ασβέστιο.
Παλαιολιθική διατροφή
Σύμφωνα με την Google, η παλαιολιθική δίαιτα πέτυχε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον της το φθινόπωρο του 2012 και τώρα προσελκύει μόλις το ένα δέκατο αυτού. Αυτή η διατροφική μόδα καλεί τους ανθρώπους να τρώνε όπως οι αρχαίοι άνθρωποι πριν από την έλευση της γεωργίας, όπως αρμόζει στη φυσική μας εξέλιξη. Αυτό σημαίνει κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, άπαχων κρεάτων, ψαριών, αυγών, ξηρών καρπών και σπόρων. Δυστυχώς, αφήνει έξω δύο διατροφικά σημαντικές ομάδες τροφίμων: τα δημητριακά ολικής αλέσεως και τα όσπρια.
Όπως και η ωμή κατανάλωση, η άκαμπτη εστίασή στην παλαιολιθική διατροφή μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις. Η αυστηρότητά της αγνοεί επίσης το γεγονός ότι οι αρχαίοι άνθρωποι από όλο τον κόσμο έτρωγαν όλα τα είδη των τροφίμων (μερικές φορές συμπεριλαμβανομένων και άλλων ανθρώπων...). Δεν είμαστε εξελικτικά προσαρμοσμένοι να τρώμε μόνο λίγα πράγματα, αλλά πολλά.
Δίαιτα χωρίς γλουτένη
Η χρήση «χωρίς γλουτένη» ήταν μια μόδα στα μέσα της δεκαετίας του 2010, καθώς οι άνθρωποι που έπασχαν από περιστασιακές γαστρεντερικές διαταραχές (αλλά χωρίς μια πιο σπάνια πάθηση που ονομάζεται κοιλιοκάκη) άρχισαν να κατηγορούν για τα προβλήματα αυτά τη γλουτένη, μια πρωτεΐνη που βρίσκεται φυσικά σε δημητριακά όπως το σιτάρι, κριθάρι και σίκαλη.
Αλλά από την κορύφωσή του τον Μάιο του 2014, το ενδιαφέρον για την «ευαισθησία στη γλουτένη» έχει μειωθεί σημαντικά σε λιγότερο από το μισό. Ίσως το πιο σημαντικό έναυσμα για την πτώση της ευαισθησίας στη γλουτένη ήταν μια διπλά τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο μελέτη, που διαπίστωσε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που πίστευαν ότι επηρεάζονταν αρνητικά από την πρωτεΐνη, έκαναν λάθος. Αντίθετα, τα δύσκολα εύπεπτα σάκχαρα, τα λεγόμενα FODMAPS (ζυμώσιμοι ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες, οι οποίοι είναι υδατάνθρακες βραχείας αλυσίδας -σάκχαρα- που το λεπτό έντερο απορροφά ελάχιστα), τα οποία βρίσκονται σε πολλά τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη, ήταν οι πραγματικοί ένοχοι.
Δίαιτα αποτοξίνωσης
Αποτοξίνωση. Ακούγεται υπέροχο. Ποιος δεν θα ήθελε να αποτοξινώσει το σώμα του; Πολλοί το έκαναν το 2014, όταν αυτή η διατροφική μόδα ήταν στο απόγειό της. Ωστόσο, είναι ένας όρος χωρίς νόημα. Το σώμα έχει φοβερούς ενσωματωμένους μηχανισμούς για να αποβάλλει τα άχρηστα προϊόντα. Για να τους διατηρήσετε, το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι μια ισορροπημένη διατροφή και άσκηση.
Οι υποστηρικτές της αποτοξίνωσης, από την άλλη πλευρά, θέλουν να αγοράζετε ακριβούς χυμούς ή να δοκιμάζετε σύντομες δίαιτες με χαμηλές θερμίδες, στις οποίες δεν καταναλώνετε παρά μόνο νερό με λεμόνι, καγιέν και σιρόπι σφενδάμου, για παράδειγμα. Μερικές φορές, θέλουν απλώς να νηστεύετε, ενώ καταναλώνετε φυσικά καθαρτικά. Η ιδέα είναι ότι αυτή η διατροφική επανεκκίνηση θα σας απαλλάξει από τις «τοξίνες».
Όπως έγραψε η διαιτολόγος Cara Rosenbloom για την Washington Post το 2022, αυτό που ακολουθεί τη δίαιτα αποτοξίνωσης παρέχει σίγουρα μια αίσθηση καθαρισμού. «Η ανακούφιση που έρχεται με την καθαρτική δράση των διαιτών αποτοξίνωσης μπορεί να φαίνεται ότι είναι απόδειξη ότι οι τοξίνες αφαιρέθηκαν. Αλλά είναι απλώς το αποτέλεσμα μιας μακροπρόθεσμης κακοήθειας».
Κετογονική δίαιτα
Το ενδιαφέρον για την κετογονική δίαιτα έχει πέσει κατακόρυφα τελευταία. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την αναζήτηση Google που συγκέντρωσε η μόδα της δίαιτας ήταν το 2019. Τώρα έχει μειωθεί στο ένα πέμπτο. Οι οπαδοί της κετογονικής δίαιτας καταναλώνουν λιγότερο από το 10% των θερμίδων τους από υδατάνθρακες, άλλο ένα τέταρτο από πρωτεΐνες και τις υπόλοιπες από λίπος. Αυτό το μείγμα κάνει το σώμα να λειτουργεί με ενέργεια από τη διάσπαση των σωματιδίων κετόνης (λίπος) αντί για τη γλυκόζη (ζάχαρη). Αυτό υποτίθεται ότι μειώνει την όρεξη και αυξάνει τον μεταβολισμό του σώματος.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η δίαιτα επιτυγχάνει και τους δύο αυτούς στόχους, αλλά μόνο ελάχιστα. Τελικά, μια κετογονική δίαιτα χαμηλών θερμίδων οδηγεί πιθανότατα σε λίγο περισσότερη απώλεια βάρους μακροπρόθεσμα σε σύγκριση με μια συμβατική ισορροπημένη δίαιτα χαμηλών θερμίδων, αλλά είναι πολύ πιο δύσκολο να τηρηθεί, γεγονός που εξηγεί τη μειωμένη ελκυστικότητά της.