Η παρουσία πλαστικών σε όλο το ανθρώπινο σώμα δεν είναι πλέον έκπληξη. Οι τρεις βασικοί τρόπο εισόδου είναι μέσω των τροφίμων και του νερού που καταναλώνουμε, του αέρα που αναπνέουμε και ενδεχομένως μέσω του δέρματός μας. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν και μια πιο απρόσμενη οδό: τη μύτη μας, με τα μικροπλαστικά να εισέρχονται απευθείας στον εγκέφαλο.
Για χρόνια, οι επιστήμονες πίστευαν ότι ο εγκέφαλός μας ήταν ουσιαστικά απομονωμένος από το υπόλοιπο σώμα, χάρη σε έναν μηχανισμό άμυνας γνωστό ως αιματοεγκεφαλικός φραγμός. Αυτό το φράγμα αποτρέπει την είσοδο παθογόνων και βλαβερών ουσιών στον εγκέφαλο. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι το αιματοεγκεφαλικό φράγμα δεν είναι τόσο αδιαπέραστο, όσο νομίζαμε. Και τώρα, μικροσκοπικά πλαστικά σωματίδια έχουν βρεθεί μέσα στον ανθρώπινο εγκέφαλο, προκαλώντας ανησυχίες για το πώς μπορεί να περνούν αυτό το φράγμα.
Μια νέα μελέτη από ερευνητές του Freie Universität Berlin και του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο προτείνει ότι τα μικροπλαστικά μπορεί να χρησιμοποιούν μια συγκεκριμένη ευάλωτη περιοχή του σώματος για να φτάσουν στον εγκέφαλο: τα οσφρητικά νεύρα. Αυτά τα νεύρα, που μας επιτρέπουν να αντιλαμβανόμαστε τις οσμές, εκτείνονται από το εσωτερικό της μύτης κατευθείαν στον οσφρητικό βολβό του εγκεφάλου. Η θεωρία είναι, ότι τα μικροπλαστικά που εισπνέουμε, μπορεί να μεταφέρονται κατά μήκος αυτών των νεύρων και να φτάνουν στον εγκέφαλο.
Οι ερευνητές κατέληξαν σε αυτά τα συμπεράσματα, αναλύοντας δείγματα ιστών από νεκρούς κατοίκους του Σάο Πάολο, οι οποίοι είχαν υποβληθεί σε ιατροδικαστικές νεκροτομές. Εξέτασαν τους οσφρητικούς βολβούς από 15 άτομα και βρήκαν μικροπλαστικά σε οκτώ από αυτά. Συνολικά, αυτά τα οκτώ δείγματα περιείχαν 16 σωματίδια μικροπλαστικών, αριθμός που ίσως προκαλεί κάποια παρηγοριά.
Τα πλαστικά αυτά σωματίδια είχαν διάφορες μορφές—κάποια ήταν θραύσματα, άλλα σφαίρες ή ίνες. Περιλάμβαναν υλικά όπως το πολυπροπυλένιο και το νάιλον, ενώ ορισμένες ίνες πιθανόν προέρχονταν από συνθετικά ρούχα. Αυτό έχει λογική, καθώς το πλύσιμο ρούχων από συνθετικές ίνες είναι γνωστή πηγή μικροπλαστικών στη φύση.
Νανοπλαστικά: Η αόρατη απειλή
Ενώ μελέτες όπως αυτή αρχίζουν να φωτίζουν την παρουσία μικροπλαστικών στο σώμα μας, τα νανοπλαστικά παραμένουν ακόμα ένα μεγάλο μυστήριο—σωματίδια μικρότερα από το ένα χιλιοστό του χιλιοστού. Είναι τόσο μικροσκοπικά που συνήθως ξεφεύγουν από τον εντοπισμό, εκτός εάν χρησιμοποιηθούν εξειδικευμένα όργανα, τα οποία λίγοι ερευνητές διαθέτουν.
Η σημασία των νανοπλαστικών έγκειται στην πιθανή τους επικινδυνότητα. Σε αντίθεση με τα μεγαλύτερα σωματίδια, τα νανοπλαστικά μπορούν να εισχωρήσουν σε ζωντανά κύτταρα. Μόλις εισέλθουν, μπορούν να προκαλέσουν βλάβη ή ακόμα και τον θάνατο του κυττάρου. Πειράματα σε έμβρυα ζώων έχουν δείξει ότι η έκθεση σε υψηλές δόσεις νανοσωματιδίων μπορεί να προκαλέσει γενετικές ανωμαλίες.
Ευτυχώς, δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που να δείχνουν σημαντική αύξηση γενετικών ανωμαλιών στους ανθρώπους λόγω νανοπλαστικών. Ίσως ο πλακούντας να δρα ως φράγμα, αποτρέποντας τα μικροπλαστικά και τα νανοπλαστικά από το να φτάσουν στο έμβρυο. Ωστόσο, η έλλειψη δεδομένων σημαίνει ότι απέχουμε πολύ από την πλήρη κατανόηση της επίδρασής τους.
Γιατί αυτή η έρευνα είναι σημαντική
Η νέα αυτή έρευνα από το Βερολίνο και το Σάο Πάολο έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον, καθώς υποδεικνύει μια νέα πιθανή οδό εισόδου των μικροπλαστικών στο σώμα μας. Αν τα μικροπλαστικά μπορούν πραγματικά να ταξιδεύουν από τη μύτη στον εγκέφαλο, ανοίγεται ένας νέος κύκλος ερωτήσεων: Ποια είναι η πιθανή βλάβη που μπορεί να προκαλέσουν στον εγκέφαλό μας; Υπάρχουν μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι που δεν έχουμε ακόμα κατανοήσει;
Προς το παρόν, η επιστημονική κοινότητα προσπαθεί να συνθέσει τα κομμάτια του παζλ. Ωστόσο, ένα πράγμα είναι σίγουρο: η σχέση μας με το πλαστικό είναι πιο στενή από ό,τι φανταζόμασταν και ίσως ήρθε η ώρα να θέσουμε πιο αυστηρά ερωτήματα για τον αέρα που αναπνέουμε και τους αόρατους κινδύνους που μπορεί να φέρει.
Φωτογραφία: Image by frimufilms on Freepik