Διαστάσεις συστηματικού φαινομένου έχει λάβει τα τελευταία χρόνια η βία κατά των γυναικών στην Τουρκία. Γυναίκες βρίσκουν επί καθημερινής σχεδόν βάσεως το θάνατο, χτυπημένες κατά κανόνα από πρόσωπα του οικογενειακού τους περιβάλλοντος.
Οι εφημερίδες και η τηλεόραση βοούν, κυβέρνηση και αντιπολίτευση ερίζουν στο κοινοβούλιο (όλοι αποποιούνται τις ευθύνες τους) ενώ φεμινιστικές οργανώσεις σοσιαλιστικού προσανατολισμού αλλά και ισλαμικές μη κυβερνητικές οργανώσεις σπεύδουν να δραστηριοποιηθούν για την αντιμετώπιση μιας κατάστασης που χειροτερεύει από μέρα σε μέρα.
Ο συλλογικός τόμος «Τουρκία. Βία, αντίσταση και πολιτική στον καιρό της κρίσης. Κοινωνικές και πολιτικές αντιδράσεις απέναντι στην έμφυλη βία», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ηρόδοτος σε επιμέλεια Έφης Κάννερ, διερευνά εις βάθος το θέμα μέσα από μια σειρά προσεγγίσεων οι οποίες το παρακολουθούν και το καταγράφουν στις πιο διαφορετικές εκδοχές του.
Ό,τι κ αν πούμε πάντως για το ζήτημα τη έμφυλης βίας στην Τουρκία (ο όρος καλύπτει και τα μέλη της LGBTI κοινότητας), θα πρέπει να έχουμε κατά νουν πως η τουρκική κοινωνία παραμένει κοσμική, με τις κινητοποιήσεις των γυναικών να χρονολογούνται από την εποχή των Νεότουρκων και του Κεμάλ. Μιαν εμπεριστατωμένη ιστορία του τουρκικού φεμινισμού από τις απαρχές του, νωρίς τον 20ο αιώνα, μέχρι τις ημέρες μας δίνει στην εκτεταμένη εισαγωγή της η επιμελήτρια του τόμου. Η περίοδος πάντως στην οποία αναφέρεται το κυρίως σώμα των κειμένων του βιβλίου είναι πολύ πρόσφατη: ξεκινάει από το 2007, με την αποκάλυψη της συνομωσίας Εργκένεκον και φτάνει μέχρι την απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016.
Οι μελετητές που συμμετέχουν στον τόμο άρχισαν την έρευνά τους το 2015, στο πλαίσιο του μαθήματος «Ζητήματα κοινωνικού φύλου στη σύγχρονη Τουρκία», στο Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η θεματική βεντάλια είναι μεγάλη.
Οι νομικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις που ανέλαβε να προωθήσει το τουρκικό κράτος προκειμένου να αναζητηθούν λύσεις για τον έλεγχο του προβλήματος, σε συνδυασμό με τις αντιδράσεις των διεθνών φορέων (τα βίαια γεγονότα στην Τουρκία πέρασαν πολύ γρήγορα τα σύνορα), η σχετική καθυστέρηση της επιστημονικής έρευνας να συνειδητοποιήσει και συνακόλουθα να εξετάσει και να αποτιμήσει το ζήτημα, η χαρτογράφηση των οργανώσεων που κινούνται κατά της έμφυλης βίας (η συζήτηση καλύπτει εδώ ένα πολύ διευρυμένο φάσμα), ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται και κατανοεί την κατάσταση το πολιτικό Ισλάμ (κάτι πολύ διαφορετικό από τις αντιδράσεις τόσο της Ευρώπης όσο και των κοσμικών οργανώσεων στο εσωτερικό της χώρας), οι απηχήσεις στην κοινή γνώμη και η προβολή της απαξίωσης και της κακομεταχείρισης των γυναικών σε δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές, η στάση των πολιτικών κομμάτων, είτε διαθέτουν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση είτε όχι, όπως και η προσπάθεια να απαντηθεί ένα πολύ κρίσιμο ερώτημα.
Διαμορφώνεται «πολιτική από τα κάτω» στην Τουρκία σε ό,τι αφορά το θέμα της αντιμετώπισης της έμφυλης βίας; Με άλλα λόγια, η πρακτική και η ρητορική των κινημάτων επηρεάζουν ή συνομιλούν με τις θέσεις για τη βία κατά των γυναικών τόσο της πολιτικής του κυβερνώντος κόμματος (ΑΚΡ) όσο και των πολιτικών προγραμμάτων και πρωτοβουλιών των αντιπολιτευτικών κομμάτων;
Ένα πεδίο πολλαπλών διερευνήσεων για μια πραγματικότητα η οποία παραμένει εν πολλοίς άγνωστη, για μια πραγματικότητα που τείνει να χαθεί πίσω από την πολιτική ειδησεογραφία η οποία δεν προλαβαίνει να συμπεριλάβει στην ατζέντα της το εκρηκτικό κοινωνικό υλικό της καθημερινότητας.
Σημειώνει χαρακτηριστικά η Έφη Κάννερ στον πρόλογό της: «Θεωρώ ότι η μελέτη της αντίστασης στην έμφυλη βία στην Τουρκία μπορεί να βοηθήσει να διακρίνουμε σημαντικές διεργασίες που συντελούνται στην τουρκική κοινωνία. Η κοινωνία αυτή είναι ο μεγάλος άγνωστος για τους περισσότερους συμπολίτες μας καθώς τα ελληνικά ΜΜΕ επικεντρώνονται κυρίως σε στρατιωτικές και πολιτικές κινήσεις κορυφής που αφορούν τη γείτονα».
Στον τόμο συμμετέχουν οι Έφη Κάννερ, Αθηνά Ελευθερίου, Κωνσταντίνος Μπόρας, Κατερίνα Βογιατζή, Μαρκέλλα Φιδανάκη, Στέλιος Κριθαράς, Ροδιάνθη Γαβαλάκη, Αγγελική Μουρτζούχου, Σταυρούλα Καραλή, Χάρις Μέξα, Στέλλα Ζαργάνη, Ραχήλη Παναγιωτίδου και Αγγελική Τσουκάτου).
Β. Χατζηβασιλείου, ΑΜΠΕ
