Οι επιστήμονες αποφάσισαν να εξερευνήσουν το μυαλό μας ενόσω απολαμβάνουμε μία ταινία, χαρίζοντάς μας έναν από τους πιο λεπτομερείς "εγκεφαλικούς χάρτες" μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με νέα έρευνα, ο εγκέφαλός μας δεν παρακολουθεί παθητικά· αντιθέτως, αναλύει εκφράσεις, πλοκή, σκηνές και χαρακτήρες, μέσα από ένα δίκτυο 24 εξειδικευμένων περιοχών.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Neuron, έκανε μια τολμηρή στροφή από τις κλασικές μεθόδους χαρτογράφησης του εγκεφάλου και... πέτυχε διάνα!
Συνήθως, οι επιστήμονες μελετούν την εγκεφαλική δραστηριότητα είτε σε κατάσταση ηρεμίας, είτε κατά την εκτέλεση απλών εργασιών. Ωστόσο, πολλά μέρη του εγκεφάλου δεν ενεργοποιούνται πλήρως χωρίς εξωτερικά ερεθίσματα. Χρησιμοποιώντας τις ταινίες ως «φυσικό ερέθισμα», οι ερευνητές μπόρεσαν να παρατηρήσουν πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται περίπλοκες, καθημερινές πληροφορίες, όπως οπτικές σκηνές, ήχους, ομιλίες και πλοκή, ταυτόχρονα.
«Με την fMRI σε κατάσταση ηρεμίας, οι συμμετέχοντες απλώς σκέφτονται εσωτερικά, χωρίς να γνωρίζουμε τι ακριβώς ενεργοποιεί αυτά τα δίκτυα», εξηγεί ο επικεφαλής της έρευνας, Ρεζά Ρατζιμέρ από το MIT. «Αλλά με την ταινία ως ερέθισμα, μπορούμε να ανατρέξουμε και να κατανοήσουμε πώς τα διάφορα εγκεφαλικά δίκτυα ανταποκρίνονται σε κάθε σκηνή».
Στην έρευνα, οι ερευνητές ανέλυσαν εγκεφαλικές απεικονίσεις από 176 ενήλικες, ενώ παρακολουθούσαν αποσπάσματα από ταινίες όπως το Inception, το The Social Network και το Μόνος στο Σπίτι. Με έναν πανίσχυρο τομογράφο 7 Τέσλα, κατέγραφαν λεπτομερώς κάθε δευτερόλεπτο της εγκεφαλικής τους δραστηριότητας.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα της έρευνας ήταν η ύπαρξη μιας «αντίστροφης σχέσης» ανάμεσα σε διάφορους τύπους εγκεφαλικών δικτύων. Όταν οι σκηνές ήταν ξεκάθαρες, π.χ., μια απλή συνομιλία, ενεργοποιούνταν κυρίως οι περιοχές που εξειδικεύονται στη γλώσσα. Όταν όμως η πλοκή περιείχε πολυπλοκότητα, αυτές οι εξειδικευμένες περιοχές μείωναν τη δραστηριότητά τους, ενώ αυξάνονταν οι περιοχές που ασχολούνται με τη λήψη αποφάσεων και την ανάλυση πληροφοριών.
Οι ερευνητές εντόπισαν 24 ξεχωριστά λειτουργικά δίκτυα στον φλοιό του εγκεφάλου. Κάθε δίκτυο ανταποκρινόταν σε διαφορετικά είδη περιεχομένου της ταινίας: κάποια στις ανθρώπινες εκφράσεις, άλλα στις κινήσεις, στα τοπία, στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπων και αντικειμένων, και ούτω καθεξής. Αυτός ο «οργανωμένος αναλυτής» του εγκεφάλου μας δεν αφήνει τίποτα να περάσει απαρατήρητο.
Μια άλλη συναρπαστική παρατήρηση ήταν η αντίδραση των εκτελεστικών δικτύων όταν οι σκηνές άλλαζαν ξαφνικά. Αυτές οι περιοχές, υπεύθυνες για την επίλυση προβλημάτων και την προτεραιοποίηση πληροφοριών, «αφύπνιζαν» τον εγκέφαλο και τον βοηθούσαν να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, μια διαδικασία που φαίνεται να γίνεται και στην καθημερινή μας ζωή.
Η κατανόηση αυτών των δικτύων ενδέχεται να προσφέρει σημαντικά στοιχεία για διάφορες νευρολογικές και ψυχιατρικές διαταραχές. Η χαρτογράφηση του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια φυσικών εμπειριών, όπως η παρακολούθηση ταινιών, μπορεί να μας δείξει τι συμβαίνει όταν διαταράσσεται αυτή η σύνθετη επικοινωνία μεταξύ δικτύων.
«Στις επόμενες μελέτες, θα εξετάσουμε τους εγκεφαλικούς χάρτες κάθε ατόμου ξεχωριστά και θα τους συγκρίνουμε με το προσωπικό τους προφίλ», αναφέρει ο Ρατζιμέρ. Η ερευνητική ομάδα του εξετάζει τώρα πώς συγκεκριμένες λεπτομέρειες των ταινιών, όπως το περιεχόμενο, τα κοινωνικά συμφραζόμενα και οι σχέσεις, επηρεάζουν τη λειτουργία αυτών των δικτύων.
Την επόμενη φορά που θα βυθιστείτε στην αγαπημένη σας ταινία, θυμηθείτε: ο εγκέφαλός σας δουλεύει σκληρά, σαν ένας ακούραστος σκηνοθέτης και κάθε σκηνή αφήνει το δικό της αποτύπωμα στο μυαλό σας.
Φωτογραφία: Image by freepic.diller on Freepik
