Ακολουθώντας την προσφιλή τους τακτική, οι Ευρωπαίοι ηγέτες απέφυγαν να δεσμευτούν επί συγκεκριμένων λύσεων και ενός ενιαίου πλάνου, για την αναχαίτιση της ενεργειακής ακρίβειας. Νότιοι και Βόρειοι επιδόθηκαν σε μάχη «χαρακωμάτων» για το περιεχόμενο του τελικού ανακοινωθέντος της Συνόδου Κορυφής, όπου μεταξύ άλλων περιλαμβάνεται και το αίτημα-πρόταση των πρώτων (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα), για επιβολή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου.
Καμία απόφαση, όμως, δεν ελήφθη, ούτε προφανώς και η συγκεκριμένη ρητή αναφορά προδικάζει ή αποτελεί δεσμευτική πράξη για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ουσία είναι αδιαμφισβήτητη: ενόσω τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και επιχειρήσεις βρίσκονται υπό τον ασφυκτικό κλοιό της ενεργειακής ακρίβειας, η ευρωπαϊκή ηγεσία πετάει το «μπαλάκι» στην εξέδρα. Και αυτή τη φορά, όπως έχει πράξει στο παρελθόν, ανέθεσε στην Κομισιόν να επεξεργαστεί όλες τις προτάσεις που κατατέθηκαν σχετικά με τη λειτουργία των αγορών φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος και κατόπιν αυτές να επανεξεταστούν στην επόμενο Σύνοδο για την ενέργεια, τον Ιούνιο του 2022.
Οι άμεσες παρεμβάσεις στην αγορά ενέργειας και οι μεταρρυθμίσεις που θα θέσουν φραγμό στις αυξήσεις τιμών σε φυσικό αέριο και ηλεκτρικό ρεύμα, που βρέθηκαν και πάλι σε έξαρση μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, δεν κατέστη εφικτό να συμφωνηθούν. Και πώς άλλωστε να γίνει αυτό όταν υφίσταται τεράστιο χάσμα ανάμεσα στους Νότιους που ζητούν μεταρρυθμίσεις εδώ και τώρα και τους Βόρειους, με προεξάρχουσα τη Γερμανία, που δεν επιθυμούν ρηξικέλευθες αλλαγές στην αγορά ενέργειας.
Το μέτωπο του ευρωνότου που συγκροτούσαν οι Ιταλία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία ζητούσε:
- Θέσπιση ανώτατου ορίου στις τιμές του φυσικού αερίου,
- Αποσύνδεση των χονδρικών τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας από τις τιμές του φυσικού αερίου
- Επιτάχυνση της στρατηγικής για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Αυτό που πέτυχε ο Νότος και μάλιστα, μετά από πολύωρη μάχη, είναι να συμπεριληφθεί ως ρητή αναφορά η επιβολή πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου, ως ένα από τα μέτρα που θα επεξεργαστεί η Κομισιόν. Σύμφωνα με τον Ελληνα πρωθυπουργό, αυτή η εξέλιξη, δύναται να έχει αντίκτυπο στις αγορές και να λειτουργήσει ως «φρένο» σε περαιτέρω αύξηση των τιμών. Αυτό βεβαίως μένει να φανεί στην πράξη…
Η εξαίρεση για Ισπανία και Πορτογαλία
Μοναδική εξαίρεση – απόφαση για άμεση «χρήση», αποτελεί η ειδική άδεια που έλαβαν Ισπανία και Πορτογαλία, να διαχειρίζονται τις δικές τους τιμές ηλεκτρικής ενέργειας. Η συγκεκριμένη άδεια χορηγήθηκε διότι οι δύο χώρες έχουν σχετικά υψηλό μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό τους μείγμα και πολύ λίγες διασυνδέσεις με άλλα μέρη του δικτύου της ΕΕ.
"Συμφωνήσαμε για μια ειδική μεταχείριση που είναι δυνατή για την Ιβηρική χερσόνησο, έτσι ώστε η Ιβηρική χερσόνησος να μπορεί να αντιμετωπίσει αυτήν την πολύ συγκεκριμένη κατάσταση στην οποία βρίσκεται και να διαχειριστεί τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος", είπε η φον ντερ Λάιεν σε συνέντευξη Τύπου μετά τη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ στο Βρυξέλλες.
Επίσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα έχει την εντολή να προβαίνει σε κοινές αγορές ενέργειας, προκειμένου να επιτρέψει στην Ευρωπαϊκή Ένωση να έχει καλύτερο έλεγχο στον ενεργειακό εφοδιασμό της και στην αντιμετώπιση των τιμών της ενέργειας, ανακοίνωσε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν. Ο Μακρόν είπε επίσης σε συνέντευξη Τύπου στις Βρυξέλλες ότι υπάρχει ανάγκη να βελτιωθεί η αποσύνδεση μεταξύ της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας από την τιμή του φυσικού αερίου.
Το ανακοινωθέν
Το κοινό ανακοινωθέν των Ευρωπαίων ηγετών για τα θέματα της ενέργειας αναφέρει τα εξής:
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα απεξαρτηθεί σταδιακά από τις εισαγωγές ρωσικού αερίου, πετρελαίου και άνθρακα το συντομότερο δυνατόν, όπως ορίζεται στη διακήρυξη των Βερσαλλιών. Ως εκ τούτου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσβλέπει στο ολοκληρωμένο και φιλόδοξο σχέδιο που θα εκπονηθεί σε στενό συντονισμό με τα κράτη μέλη και θα υποβληθεί από την Επιτροπή για τον σκοπό αυτόν έως τα τέλη Μαΐου του 2022. Θα ληφθούν υπόψη οι εθνικές περιστάσεις και το ενεργειακό μείγμα των κρατών μελών.
Οι σταθερά υψηλές τιμές της ενέργειας έχουν όλο και πιο αρνητικό αντίκτυπο στους πολίτες και στις επιχειρήσεις, ο οποίος επιδεινώνεται περαιτέρω από την στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συζήτησε τρόπους για την περαιτέρω ανακούφιση των πλέον ευάλωτων καταναλωτών και για τη στήριξη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο:
α) καλεί τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να συνεχίσουν να αξιοποιούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την εργαλειοθήκη, συμπεριλαμβανομένου του νέου, προσωρινού πλαισίου κρατικών ενισχύσεων για την κρίση ως χρονικά περιορισμένης απόκλισης από την τρέχουσα κατάσταση. Όπως προτείνει η Επιτροπή, η προσωρινή φορολόγηση των απροσδόκητων κερδών ή οι σχετικές κανονιστικές παρεμβάσεις μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμη πηγή εθνικής χρηματοδότησης·
β) αναθέτει στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή, επειγόντως, να απευθυνθούν οι ενδιαφερόμενοι φορείς του ενεργειακού τομέα και να συζητήσουν αν και πώς οι βραχυπρόθεσμες επιλογές που παρουσίασε η Επιτροπή [παροχή άμεσης στήριξης στους καταναλωτές μέσω κουπονιών, φορολογικών εκπτώσεων ή μέσω της χρήσης ενός «μοντέλου φορέων συγκέντρωσης / μεμονωμένου αγοραστή», κρατικές ενισχύσεις, φορολογία (ειδικοί φόροι κατανάλωσης και ΦΠΑ), ανώτατα όρια τιμών, κανονιστικά μέτρα όπως συμβάσεις επί διαφοράς] θα συμβάλουν στη μείωση της τιμής του αερίου και στην αντιμετώπιση των αλυσιδωτών επιπτώσεών της στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, λαμβάνοντας υπόψη τις εθνικές περιστάσεις·
γ) καλεί την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα των υπερβολικά υψηλών τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, διαφυλάσσοντας παράλληλα την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς, διατηρώντας τις πρωτοβουλίες για την πράσινη μετάβαση, διαφυλάσσοντας την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και αποφεύγοντας τυχόν δυσανάλογο δημοσιονομικό κόστος.
Στο σημερινό πλαίσιο των πολύ υψηλών τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, η Επιτροπή είναι έτοιμη να αξιολογήσει επειγόντως κατά πόσον είναι συμβατά με τις διατάξεις των Συνθηκών και του κανονισμού 2019/943 τα προσωρινά μέτρα έκτακτης ανάγκης στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας που θα κοινοποιήσουν τα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων για να περιοριστούν οι επιπτώσεις των τιμών των ορυκτών καυσίμων στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Κατά την αξιολόγηση της εν λόγω συμβατότητας, η Επιτροπή θα εξασφαλίσει επίσης, στο πλαίσιο ταχείας διαδικασίας, ότι πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
τα μέτρα μειώνουν τις τιμές της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας άμεσης παράδοσης για τις εταιρείες και τους καταναλωτές και δεν επηρεάζουν τους όρους των συναλλαγών σε βαθμό που αντίκειται προς το κοινό συμφέρον. Κατά την αξιολόγηση αυτή, θα ληφθούν υπόψη η προσωρινή φύση των μέτρων και το επίπεδο της διασυνδεσιμότητας ηλεκτρικής ενέργειας με την ενιαία αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επανεξέτασε την ετοιμότητα της ΕΕ για το άμεσο μέλλον και ανέθεσε στο Συμβούλιο να εξετάσει τις προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με την πολιτική της ΕΕ για την αποθήκευση αερίου, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη και συνεκτιμώντας τα συμφέροντα των κρατών μελών με σημαντική ικανότητα αποθήκευσης, προκειμένου να εξασφαλιστεί δίκαιη ισορροπία. Η επαναπλήρωση των δεξαμενών αποθήκευσης αερίου σε ολόκληρη την Ένωση θα πρέπει να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατόν, λαμβανομένων πλήρως υπόψη των εθνικών μέτρων ετοιμότητας.
Ενόψει του επόμενου χειμώνα, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα προβούν επειγόντως σε:
α) θέσπιση των αναγκαίων μηχανισμών αλληλεγγύης και αντιστάθμισης·
β) συνεργασία για την οικειοθελή από κοινού αγορά αερίου, υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) και υδρογόνου, με τη βέλτιστη δυνατή αξιοποίηση του συλλογικού εκτοπίσματος που έχουν η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της σε πολιτικό επίπεδο και στις αγορές για τη μείωση των τιμών κατά τις διαπραγματεύσεις. Η πλατφόρμα από κοινού αγοράς θα είναι επίσης ανοικτή για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και τους τρεις συνδεδεμένους εταίρους της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης·
γ) ολοκλήρωση και βελτίωση των διασυνδέσεων αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένου του πλήρους συγχρονισμού των ενεργειακών δικτύων·
δ) εργασίες για τη διαφύλαξη της ασφάλειας του εφοδιασμού σε όλα τα κράτη μέλη.
Η ενεργειακή ασφάλεια και η κλιματική ουδετερότητα μπορούν να επιτευχθούν μόνο εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζεται σε μια ισχυρή και πλήρως διασυνδεδεμένη εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και σε μια εύρυθμα λειτουργούσα αγορά ανθρακούχων εκπομπών.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συζήτησε τρόπους προώθησης των εργασιών σχετικά με την παρακολούθηση και τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας τους. Καλεί την Επιτροπή να αναλάβει όλες τις αναγκαίες πρωτοβουλίες έως τον Μάιο του 2022, συνεκτιμώντας επίσης τις τελικές εκθέσεις του ACER και της ESMA.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να συντονίζει τη δράση της με τους διεθνείς εταίρους, με στόχο να εξασφαλιστεί επαρκής εφοδιασμός και να συγκρατηθεί η αύξηση των τιμών της ενέργειας.
