Οι επιπτώσεις της πανδημίας στον παγκόσμιο τουρισμό βρίσκονται στο επίκεντρο του εβδομαδιαίου δελτίου Οικονομικών Εξελίξεων της Alpha Bank.
Όσον αφορά το χρονικό της εξέλιξης των ταξιδιωτικών περιορισμών, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της εξάπλωσης της πανδημικής κρίσης που προκάλεσε ο COVID-19, οι εθνικές κυβερνήσεις ανά τον κόσμο αναγκάστηκαν να θέσουν σε εφαρμογή ταξιδιωτικούς περιορισμούς, καθώς άρχισε να αυξάνεται ο αριθμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι, μέχρι την 1η Ιουνίου 2020, είχαν καταγραφεί παγκοσμίως 6.289.259 κρούσματα COVID-19, ενώ είχαν χάσει τη ζωή τους 375.994 άτομα (Johns Hopkins University). Στην αρχή της υγειονομικής κρίσης, παρατηρήθηκαν δύο βασικές κατηγορίες ταξιδιωτικών περιορισμών, η μία αφορούσε ταξιδιώτες που προέρχονταν από χώρα που είχε επιβεβαιωμένα κρούσματα COVID-19, ενώ η άλλη σχετιζόταν με τις θεωρήσεις εισόδου (Visas). Με την πάροδο ,όμως, του χρόνου, εισήχθησαν πρόσθετα μέτρα, όπως τα ιατρικά πιστοποιητικά κατά την άφιξη σε έναν προορισμό και το αίτημα για απομόνωση ή καραντίνα. Με την κήρυξη του COVID-19 ως πανδημία, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), στις 11 Μαρτίου 2020, άρχισαν να εφαρμόζονται δύο νέες, πιο ακραίες κατηγορίες ταξιδιωτικών περιορισμών, δηλαδή το πλήρες και το μερικό κλείσιμο των συνόρων, καθώς και η αναστολή των πτήσεων, οι οποίες χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα από την πλειονότητα των τουριστικών προορισμών παγκοσμίως.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO), το 75% των προορισμών παγκοσμίως εξακολουθούν να έχουν, μέχρι σήμερα, εντελώς κλειστά τα σύνορά τους για τους διεθνείς τουρίστες, αν και πολλοί προορισμοί προετοιμάζονται για το άνοιγμα των συνόρων τους, ενώ μερικοί έχουν ήδη άρει τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς για το διεθνή τουρισμό. Το άνοιγμα των συνόρων για τους διεθνείς τουρίστες έχει ιδιαίτερη σημασία για την ανάκαμψη του τουριστικού προϊόντος σε όλους τους προορισμούς και ειδικότερα σε όσους έχουν μεγάλη εξάρτηση από το διεθνή τουρισμό. Μέχρι τις 18 Μαΐου 2020, σύμφωνα με τον UNWTO, συνολικά 7 προορισμοί (3% όλων των προορισμών παγκοσμίως) είχαν μειώσει τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς για διεθνείς τουριστικούς σκοπούς. Παρ'όλα αυτά, σε όλους τους προορισμούς παγκοσμίως εξακολουθούν να εφαρμόζονται ταξιδιωτικοί περιορισμοί που σχετίζονται με τον COVID-19. Ωστόσο, στη διάρκεια του τελευταίου δεκαπενθήμερου, έχει ξεκινήσει σε ορισμένες χώρες η σταδιακή άρση των εθνικών μέτρων περιορισμού των μετακινήσεων και της καραντίνας, ενώ έχουν αρχίσει να διαφαίνονται κάποιες αισιόδοξες ενδείξεις για την ανάκαμψη του διεθνούς τουρισμού. Οι ταξιδιωτικές οδηγίες, οι περιορισμένες συνδέσεις πτήσεων, οι ανησυχίες για την υγεία, καθώς και ενδεχόμενοι ταξιδιωτικοί περιορισμοί κατά την επιστροφή καθιστούν τα διεθνή ταξίδια για τουριστικούς σκοπούς ιδιαιτέρως απαιτητικά.
Με την εξάπλωση των κρουσμάτων του νέου κορονοϊού (COVID-19) σε έναν σταδιακά αυξανόμενο αριθμό χωρών, ο αριθμός των προορισμών που επέβαλαν ταξιδιωτικούς περιορισμούς άρχισε να κινείται ανοδικά.
Συγκεκριμένα, όταν, στις 30 Ιανουαρίου 2020, ο ΠΟΥ κήρυξε την επιδημία από τον κορονοϊό COVID-19 ως πρόβλημα υγείας διεθνούς ενδιαφέροντος (Public Health Emergency of International Concern, PHEIC), 11 προορισμοί είχαν ήδη αρχίσει να εφαρμόζουν ταξιδιωτικούς περιορισμούς κυρίως για ταξιδιώτες από την Κίνα. Στις 11 Μαρτίου 2020, όταν ο ΠΟΥ κήρυξε τον COVID-19 ως πανδημία, ο συνολικός αριθμός των προορισμών που είχαν θέσει σε ισχύ ταξιδιωτικούς περιορισμούς ανερχόταν ήδη σε 85. Ωστόσο, με την κήρυξη της πανδημίας ενεργοποιήθηκε ένα νέο κύμα περιορισμών, κυρίως στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα μεταξύ 9 και 16 Μαρτίου 2020, ο συνολικός αριθμός των προορισμών που εισήγαγαν ταξιδιωτικούς περιορισμούς να ανέλθει στους 119 παγκοσμίως. Μεταξύ 24 Μαρτίου και 20 Απριλίου 2020, όλοι οι εναπομείναντες προορισμοί εισήγαγαν περιορισμούς στα ταξίδια, με αποτέλεσμα το σύνολο των προορισμών που υιοθέτησε ταξιδιωτικούς περιορισμούς να φθάσει τους 217, ήτοι το 100% των προορισμών παγκοσμίως, σηματοδοτώντας μια συγκυρία που δεν έχει εμφανιστεί σε καμία άλλη χρονική στιγμή στο παρελθόν.
Τα είδη των ταξιδιωτικών περιορισμών ανά γεωγραφική περιοχή
Το πλήρες ή μερικό κλείσιμο των συνόρων εξακολουθεί να είναι ο βασικότερος τύπος ταξιδιωτικού περιορισμού μεταξύ των διαφόρων γεωγραφικών περιοχών. Συγκεκριμένα, το εν λόγω μέτρο εφαρμόζεται στο 93% των προορισμών στην Ευρώπη, στο 92% των προορισμών στην Β. & Ν. Αμερική και στην Μέση Ανατολή, στο 79% των προορισμών στην Αφρική και στο 74% των προορισμών στην Ασία-Ειρηνικό. Οι περιορισμοί ταξιδιού για συγκεκριμένο προορισμό εφαρμόζονται μόνο από πολύ λίγους προορισμούς, οι περισσότεροι από τους οποίους εντοπίζονται στην Ασία-Ειρηνικό (11%), στην Αφρική (6%) και στην Β.& Ν. Αμερική (4%). Η αναστολή των πτήσεων χρησιμοποιείται σε περιορισμένο αριθμό προορισμών στην Αφρική και στην Μέση Ανατολή (8%), στην Ασία-Ειρηνικό (7%), στην Β.&Ν. Αμερική (4%) και στην Ευρώπη (2%), ενώ μέτρα όπως η αναστολή θεωρήσεων εισόδου, η αίτηση ιατρικών πιστοποιητικών, η σύσταση αυτοπεριορισμού κατά την άφιξη, χρησιμοποιούνται σε μικρό αριθμό προορισμών στην Ασία-Ειρηνικό (8%), στην Αφρική (7%) και στην Ευρώπη (5%).
Ο αντίκτυπος των ταξιδιωτικών περιορισμών στο διεθνή τουρισμό
Οι προοπτικές για το διεθνή τουρισμό εντός του 2020 έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω αρκετές φορές μετά το ξέσπασμα της πανδημικής κρίσης του COVID-19, ενώ η αβεβαιότητα συνεχίζει να κυριαρχεί. Οι πρόσφατες εκτιμήσεις του UNWTO(World Tourism Barometer, May 2020) υποδεικνύουν ότι οι μειώσεις στις διεθνείς αφίξεις το 2020 θα κυμανθούν σε ετήσια βάση μεταξύ 58%-78%, σε σχέση με τα δεδομένα του 2019. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία του UNWTO, οι διεθνείς αφίξεις, στο πρώτο τρίμηνο του 2020, σημείωσαν πτώση της τάξης του 22%, ενώ, μόνο τον Μάρτιο, οι αφίξεις υποχώρησαν κατά 57%. Ανά γεωγραφική περιοχή, η Ασία-Ειρηνικός υπέστησαν τη μεγαλύτερη πτώση (-56,1%), και ακολουθούν η Ευρώπη (-50,2%), η Αφρική-Μέση Ανατολή (-42,6%) και η Β.& Ν. Αμερική (-39,8%). Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι την ίδια περίοδο, σύμφωνα με την ForwardKeys, οι αεροπορικές κρατήσεις σημείωσαν τεράστια πτώση, σε ετήσια βάση, κατά 80% παγκοσμίως.
Ωστόσο, τα σενάρια για τις προοπτικές του διεθνούς τουρισμού, στα οποία στηρίχθηκαν οι εκτιμήσεις του UNWTO, εξαρτώνται από την ταχύτητα περιορισμού του ιού, τη διάρκεια των ταξιδιωτικών περιορισμών και το χρονικό διάστημα κλεισίματος των συνόρων. Αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις του UNWTO, το 2020 ο διεθνής τουρισμός θα καταγράψει τη χειρότερή του επίδοση από το 1950 -περίοδος που ξεκινά η καταγραφή στατιστικών δεδομένων- ενώ θα θέσει απότομο τέλος σε μια δεκαετή περίοδο ανοδικής πορείας, μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-09. H τεράστια απώλεια ζήτησης που σημειώνεται για τα διεθνή ταξίδια θα μπορούσε να σημαίνει μια μείωση 850 εκατ.-1,1 δισ. επισκεπτών και μια απώλεια 910 δισ.-1,2 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ σε έσοδα. Ως αποτέλεσμα, 100-120 εκατ. θέσεις εργασίας στον τουρισμό τίθενται σε κίνδυνο, ενώ αποτελεί μια ιδιαιτέρως κρίσιμη κατάσταση, καθώς το 80% των τουριστικών επιχειρήσεων αποτελείται από μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις. Η ανάκαμψη της διεθνούς τουριστικής ζήτησης προσδιορίζεται, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες του UNWTO, το τέταρτο τρίμηνο του 2020 και κυρίως το 2021, με την εγχώρια ζήτηση να ανακάμπτει ταχύτερα από τη διεθνή ζήτηση. Με βάση τον τρόπο αντίδρασης της τουριστικής βιομηχανίας σε προηγούμενες κρίσεις, τα ταξίδια αναψυχής αναμένεται να ανακάμψουν γρηγορότερα, σε σύγκριση με τα επαγγελματικά ταξίδια.
Η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ), στις 15 Απριλίου 2020, εξέδωσε έναν κοινό ευρωπαϊκό χάρτη πορείας για την άρση των μέτρων περιορισμού του COVID-19, ο οποίος συστήνει μια σταδιακή προσέγγιση στο άνοιγμα των εσωτερικών και εξωτερικών συνόρων. Όσον αφορά στην άρση των εσωτερικών συνόρων, επισημαίνονται τρία βασικά στοιχεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την αξιολόγηση της ετοιμότητας για την σταδιακή άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών και των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα, δηλαδή: i) επιδημιολογικά κριτήρια, ii) η χωρητικότητα του συστήματος υγείας και iii) η ικανότητα παρακολούθησης. Παράλληλα, υπογραμμίζεται, επίσης, ότι το "άνοιγμα" των εξωτερικών συνόρων και η πρόσβαση των κατοίκων τρίτων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να συμβεί σε ένα δεύτερο στάδιο, όπου θα λαμβάνεται υπόψη η εξάπλωση του ιού εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπρόσθετα, η ΕΕ, στις 13 Μαΐου 2020, παρουσίασε ένα πλαίσιο για το μέλλον του τουρισμού και των μεταφορών για το 2020 και εντεύθεν, στο οποίο παρέχεται μια σειρά συστάσεων, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής άρσης των εσωτερικών περιορισμών ταξιδιού με όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφάλειας και προφύλαξης. Οι αποφάσεις της ΕΕ έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τον τουριστικό κλάδο της ΕΕ να ανακάμψει από την πανδημική κρίση, στηρίζοντας παράλληλα τις επιχειρήσεις και διασφαλίζοντας ότι η Ευρώπη θα εξακολουθήσει να αποτελεί τον κυριότερο προορισμό για το διεθνή τουρισμό.
Αισιόδοξα τα μηνύματα από την Κίνα για την επανεκκίνηση του τουρισμού
Καθώς οι προορισμοί σε όλο τον κόσμο αρχίζουν σταδιακά να αίρουν τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς που έχουν επιβληθεί για την αντιμετώπιση της πανδημίας του COVID-19, η τουριστική ζήτηση αναμένεται να αρχίσει να καταγράφει σταδιακή βελτίωση. Στην κατεύθυνση αυτή συνηγορούν τα στοιχεία για την πληρότητα των ξενοδοχείων στην ηπειρωτική Κίνα. Σύμφωνα με την STR (Mainland China hotel industry, 2 April 2020), τo ημερήσιο ποσοστό πληρότητας των ξενοδοχείων στην Κίνα, στις 28 Μαρτίου, άγγιξε το 31,8%, έναντι του χαμηλού 7,4% που είχε σημειώσει στις αρχές Φεβρουαρίου και με το 87% των ξενοδοχείων της χώρας σε λειτουργία. Σε μικρότερη κλίμακα, η κινεζική εταιρεία Huazhu Group -η οποία διαθέτει περισσότερα από 2.000 ξενοδοχεία στη χώρα- ανακοίνωσε ότι η πληρότητα στα ξενοδοχεία που διαχειρίζεται άγγιξε το 62%, μετά από ένα μονοψήφιο ποσοστό πριν από μερικές εβδομάδες. Παράλληλα, η αύξηση των εσωτερικών αεροπορικών ταξιδιών στην Κίνα, τον Μάιο, υποδεικνύει ότι η εμπιστοσύνη των κινέζων καταναλωτών σταδιακά ανακάμπτει. Παρότι, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη βρίσκονται μερικούς μήνες πίσω από την Κίνα, τα καλά νέα δίνουν στον κλάδο την ελπίδα ότι η τουριστική περίοδος μπορεί να διασωθεί σε σημαντικό ποσοστό.
