Την ώρα που οι τράπεζες κάνουν αγωνιώδη προσπάθεια να αυξήσουν τα έσοδά τους από προμήθειες, που παραμένουν πολύ χαμηλά συγκριτικά με τα αντίστοιχα έσοδα των τραπεζών της ευρωζώνης, μια νέα και πλούσια πηγή εσόδων φαίνεται ότι θα αποτελέσουν οι δωρεάν (για τους καταναλωτές, αλλά όχι και για τους επιχειρηματίες) άμεσες πληρωμές με το σύστημα IRIS, που παρουσίασαν εκρηκτική ανάπτυξη το 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η ΔΙΑΣ (Διατραπεζικά Συστήματα).
Οι τράπεζες έλαβαν μεγάλα ποσά και μεταβίβασαν σε τρίτες, εξειδικευμένες εταιρείες τις δραστηριότητές τους στο acquiring, δηλαδή στη διεκπεραίωση συναλλαγών με κάρτες, όπου, ούτως ή άλλως, τη μερίδα του λέοντος στις προμήθειες έχουν διεθνείς οργανισμοί, όπως η Visa και η Mastercard. Έχοντας χάσει αυτά τα έσοδα, τώρα ποντάρουν στις άμεσες πληρωμές μέσω του IRIS, μια δραστηριότητα που ανέπτυξαν με ελάχιστο κόστος, αφού βασίζεται στο διατραπεζικό σύστημα άμεσων πληρωμών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και δεν χρειάσθηκε να αναπτύξουν νέες υποδομές οι ελληνικές τράπεζες, παρά μόνο να διευκολύνουν την πραγματοποίηση άμεσων πληρωμών από τους πελάτες τους. Κάτι που έγινε, πρωτίστως, με τη καθιέρωση από όλες τις τράπεζες της κοινής ονομασίας IRIS.
Έως τώρα, το σύστημα IRIS δεν είχε μεγάλο εμπορικό ενδιαφέρον για τις τράπεζες, αφού οι περισσότερες συναλλαγές αφορούσαν άμεσες πληρωμές έως 500 ευρώ μεταξύ φίλων (P2P - Person to Person), για τις οποίες δεν υπάρχει επιβάρυνση με προμήθεια. Όμως, για τις τράπεζες ήταν σημαντικό να επεκταθεί η βάση των χρηστών, ώστε να γίνει δυνατό αργότερα το πέρασμα του IRIS σε μια νέα εποχή κερδοφόρου λειτουργίας, όταν καθιερωθεί ως ένα βασικό μέσο πληρωμών για συναλλαγές καταναλωτών με επιχειρήσεις (P2B - Person to Business).
Σε αυτή την κατεύθυνση, αποφασιστική ώθηση έδωσε το υπουργείο Οικονομικών, που από την πλευρά του ήθελε ένα νέο μέσο πληρωμών με χαμηλότερο κόστος για τους καταναλωτές, που θα διευκολύνει και την προσπάθεια για τη μείωση της φοροδιαφυγής. Η νομοθετική πρωτοβουλία του Κωστή Χατζηδάκη, με την οποία υποχρεώνονται φέτος ουσιαστικά όλες οι επιχειρήσεις και επαγγελματίες, οι οποίοι έχουν ήδη υποχρέωση εγκατάστασης POS, να κάνουν χρήση και του συστήματος IRIS για πληρωμές, αναμένεται να φέρει εκατομμύρια επιχειρήσεων στην... αγκαλιά του IRIS και των τραπεζών.
Κάπου εδώ, όμως, το «δωρεάν» τελειώνει, αφού οι τράπεζες, που τώρα οριστικοποιούν την πολιτική τους για τις προμήθειες, προσανατολίζονται να επιβάλλουν στις επιχειρήσεις χρεώσεις της τάξεως του 1% ανά συναλλαγή P2B -οι καταναλωτές θα εξακολουθήσουν να μην χρεώνονται. Πρόκειται για ένα ποσοστό προμήθειας πολύ ανταγωνιστικό για τους επιχειρηματίες, σε σχέση με τις αντίστοιχες προμήθειες συναλλαγών με κάρτες, αλλά εξαιρετικά υψηλό για τις τράπεζες που, όπως προαναφέρθηκε, ανέπτυξαν το IRIS σχεδόν... δωρεάν.
Τα στοιχεία που έδωσε η ΔΙΑΣ για τις συναλλαγές άμεσων πληρωμών το 2023 πιστοποιούν την πολύ γρήγορη ανάπτυξη που καταγράφει ήδη η χρήση του IRIS, περισσότερο έως τώρα από καταναλωτές, αλλά και σε αρκετά σημαντικό βαθμό πλέον από επιχειρηματίες. Σύμφωνα με τη ΔΙΑΣ,
- Η υπο-κατηγορία των άμεσων πληρωμών, IRIS P2P σημείωσε 20,4 εκατομμύρια άμεσες μεταφορές πίστωσης μεταξύ φίλων, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 250,3% σε σχέση με το 2022 (26 φορές περισσότερες συναλλαγές σε σχέση με το 2020).
- Τον Δεκέμβριο του 2023 οι εγγεγραμμένοι χρήστες στο IRIS P2P ανήλθαν σε 2,2 εκατομμύρια, σημειώνοντας αύξηση κατά 60% συγκριτικά με το 2022 (οι χρήστες τετραπλασιάστηκαν σε σχέση με τον Ιανουάριο 2020).
- Η υπηρεσία IRIS P2B αριθμούσε στο τέλος του 2023 155.000 εγγεγραμμένους επαγγελματίες, αριθμός τριπλάσιος σε σχέση με το 2020, με τις συναλλαγές του να αυξάνονται κατά 292,8% σε σύγκριση με το 2022 (12 φορές περισσότερες συναλλαγές σε σχέση με το 2020).
- Σημειώνεται ότι τον Δεκέμβριο 2023 καταγράφηκαν ιστορικά υψηλά στις μηνιαίες εγγραφές τόσο στο IRIS P2P, με 102 χιλιάδες νέους χρήστες όσο και στο IRIS P2B, με 30 χιλιάδες νέους χρήστες (σ.σ.: ήταν και ο μήνας όπου συζητήθηκε περισσότερο το IRIS, λόγω της νομοθετικής πρωτοβουλίας του υπ. Οικονομικών).
- Αξιοσημείωτη επίσης είναι η αύξηση συναλλαγών και σε άλλες υπηρεσίες του Συστήματος Πληρωμών, όπως στις συναλλαγές IRIS σε ηλεκτρονικό κατάστημα, μέσω του προϊόντος IRIS eCommerce, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 61% σε σχέση με το 2022 και πενταπλασιάστηκαν σε σχέση με το 2020. Σημειώνεται ότι ο αριθμός των εμπόρων που χρησιμοποιούν στα e-shop τους το IRIS commerce αυξήθηκε το 2023 δεκαεννέα φορές σε σχέση με το 2020.
Το 2024 φαίνεται ότι θα είναι η χρονιά της μεγάλης «έκρηξης» των συναλλαγών P2B στο σύστημα IRIS, οι οποίες θα αρχίσουν να φέρνουν στις τράπεζες και υπολογίσιμα ποσά προμηθειών. Και μόνο το γεγονός ότι από 155.000 επιχειρήσεις που είχαν εγγραφεί στο σύστημα ως το τέλος του 2023, ο αριθμός θα πολλαπλασιασθεί σε κάποια εκατομμύρια δίνει μια πρώτη γεύση των προοπτικών ανάπτυξης των άμεσων πληρωμών και των αναμενόμενων εσόδων για τις τράπεζες τα επόμενα χρόνια.
Η ανάπτυξη του IRIS (πηγή: ΔΙΑΣ)