Μπορεί η κατάργηση της διαβόητης ρήτρας αναπροσαρμογής από την 1η Ιουλίου να δημιουργεί προσδοκίες στους καταναλωτές για «ξεφούσκωμα» των τιμολογίων του ρεύματος, όμως το νέο μοντέλο που καθιερώνει η κυβέρνηση για τη διαμόρφωση των λιανικών τιμών είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσει χαοτικές καταστάσεις στην αγορά με την έναρξη της εφαρμογής του, μέσα στο καλοκαίρι, ενώ η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας θα είναι αδύνατο να ασκήσει άμεσα έλεγχο στη διαμόρφωση των τιμολογίων λιανικής από τους παρόχους.
Όπως έχει γράψει το Σin, το νέο μοντέλο για την αγορά του ρεύματος από τη μια «παγώνει» την εφαρμογή ρήτρας αναπροσαρμογής και προβλέπει ότι τα υπερκέρδη των καθετοποιημένων παρόχων από την παραγωγή ενέργειας θα παρακρατούνται στην πηγή για να μετατρέπονται σε επιδότηση των καταναλωτών. Από την άλλη, όμως, αφήνεται ελεύθερη η τιμολογιακή πολιτική των εταιρειών στη λιανική, δηλαδή θα μπορούν ελεύθερα κάθε μήνα, ανάλογα με τους δικούς τους υπολογισμούς για τα κόστη, να αναπροσαρμόζουν πάγιες χρεώσεις και τις χρεώσεις ανά κιλοβατώρα.
Οι καταναλωτές το μόνο που θα μπορούν να κάνουν θα είναι να ενημερώνονται κάθε μήνα, αρχής γενομένης από τον Ιούλιο, για τις χρεώσεις των εταιρειών και, αν διαπιστώνουν ότι οι εταιρεία με την οποία συνεργάζονται είναι ακριβή, να μεταπηδούν σε άλλη, φθηνότερη χωρίς να πληρώνουν πέναλτι πρόωρης διακοπής συμβολαίου.
Αυτή η διαδικασία, που εκ πρώτης όψεως φαίνεται να ευνοεί την ανάπτυξη έντονου ανταγωνισμού που θα περιορίσει τις ορέξεις των παρόχων για αυξήσεις, είναι αμφίβολο πώς θα λειτουργήσει στην πράξη, καθώς προϋποθέτει ότι οι καταναλωτές θα βρίσκονται μέσα στους θερινούς μήνες σε απόλυτη εγρήγορση για να ενημερώνονται και να συγκρίνουν τιμολόγια και να μεταπηδούν από εταιρεία σε εταιρεία. Το πιθανότερο σενάριο, όπως λένε γνώστες της αγοράς, είναι ότι οι περισσότεροι καταναλωτές δεν θα καταφέρουν να μπουν σε αυτή τη διαδικασία και απλώς θα... ξυπνήσουν το φθινόπωρο με λογαριασμούς που μπορεί να είναι πολύ ακριβότεροι από όσο περίμεναν, καθώς οι ανατιμήσεις των παρόχων θα έχουν εξουδετερώσει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, τα οφέλη από την κατάργηση της ρήτρας αναπροσαρμογής και το νέο μοντέλο επιδοτήσεων.
Η ΡΑΕ... εξουδετερώθηκε
Εκτός από τους καταναλωτές, που η κυβέρνηση πιστεύει ότι μπορούν να λειτουργήσουν προληπτικά, ως ρυθμιστές της αγοράς, έχει προβλεφθεί από το νέο θεσμικό πλαίσιο η κατασταλτική παρέμβαση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, η οποία, βάσει της εισηγητικής έκθεσης της σχετικής τροπολογίας, θα προχωρά σε ελέγχους «για τυχόν φαινόμενα αισχροκέρδειας από τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας, εφαρμόζοντας τις διαδικασίες και τις κυρώσεις του άρθρου 36 του ν. 4001/2011». Σημειώνεται ότι ο νόμος 4001/2011 δίνει τη δυνατότητα στη ΡΑΕ να επιβάλλει βαρύτατα πρόστιμα, έως 10% των ετήσιων εσόδων των εταιρειών.
Αυτή η εξουσιοδότηση στη ΡΑΕ για ελέγχους και βαριά πρόστιμα μπορεί να μοιάζει καθησυχαστική, στην πραγματικότητα όμως η Αρχή δηλώνει εκ των προτέρων ότι δεν έχει δυνατότητα να ασκήσει με σοβαρό τρόπο αυτόν τον έλεγχο. Ο πρόεδρος της ΡΑΕ, Αθανάσιος Δαγούμας ξεκαθάρισε χθες ότι είχε κάνει μια εντελώς διαφορετική πρόταση στην κυβέρνηση, προκειμένου να υπάρξει μεγαλύτερη διαφάνεια και να διευκολυνθούν οι έλεγχοι της ΡΑΕ: να καταργηθεί μεν η ρήτρα αναπροσαρμογής, αλλά κάθε προμηθευτής να καθορίσει ένα μαθηματικό τύπο, με βάση τον οποίο υπολογίζει τις χρεώσεις του και ο οποίος θα συνδέεται με σταθερό τρόπο τις χρεώσεις με κάποιο βασικό στοιχείο κόστους (την τιμή φυσικού αερίου ή την τιμή χονδρικής του ρεύματος).
Η κυβέρνηση δεν έκανε δεκτή αυτή την εισήγηση και πλέον η ΡΑΕ θα είναι υποχρεωμένη, με το μικρό προσωπικό που διαθέτει, να συγκεντρώνει κάθε μήνα όλα τα στοιχεία για τις χρεώσεις των παρόχων και να αναζητά, χωρίς να υπάρχει κάποιο σημείο αναφοράς, ποιοι εξ αυτών ενδεχομένως αισχροκερδούν εις βάρος των πελατών τους. Πρόκειται για μια εξαιρετικά χρονοβόρο διαδικασία με αμφίβολα αποτελέσματα, που θα αφήσει στην πράξη την αγορά του ηλεκτρικού ρεύματος έρμαιο στις διαθέσεις των εταιρειών.
Το αίνιγμα με τη ΔΕΗ
Το μόνο «όπλο» που μπορεί να έχει η κυβέρνηση σε αυτό το πλαίσιο, προκειμένου να ελεγχθούν οι διαθέσεις των εταιρειών για ανατιμήσεις, είναι η τιμολογιακή πολιτική της ΔΕΗ. Αν ο μεγαλύτερος παίκτης της αγοράς ακολουθήσει πολιτική αυτοσυγκράτησης, το ίδιο θα υποχρεωθούν να κάνουν και οι υπόλοιποι, ώστε να αποφύγουν απώλειες πελατών.
Όμως, εκφράζονται αμφιβολίες για το πόσο μακριά μπορεί να φθάσει η... αυτοσυγκράτηση της ΔΕΗ, με δεδομένες τις ισχυρές οικονομικές πιέσεις που δέχεται. Οίκοι αξιολόγησης, όπως η Fitch, έχουν προειδοποιήσει ότι, εάν η κατάργηση της ρήτρας αναπροσαρμογής, γίνει χωρίς αντίβαρα που θα επιτρέπουν στη ΔΕΗ να καλύψει τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό τα κόστη, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια ένδειξη εξασθένησης της οικονομικής θέσης της ΔΕΗ, που θα άνοιγε τον δρόμο ακόμη και υποβάθμιση της αξιολόγησής της.
Η ΔΕΗ ως τώρα μετέφερε, κυρίως μέσω της έκπτωσης κατά 30% στα συμβόλαια κυμαινόμενης χρέωσης, ένα μεγάλο μέρος από τα υπερκέρδη της από την παραγωγή στους τελικούς καταναλωτές. Πλέον αυτά τα υπερκέρδη θα καταλήγουν στο Δημόσιο, άρα η ΔΕΗ θα πρέπει να καταργήσει αυτή την έκπτωση και οι καταναλωτές να «αποζημιώνονται» για αυτή την απώλεια μέσω της αυξημένης επιδότησης. Σε ό,τι αφορά τις χρεώσεις, παραμένει αναπάντητο το ερώτημα, ως τις 10 Ιουλίου που θα γίνουν οι σχετικές ανακοινώσεις, αν η ΔΕΗ θα κρατήσει σταθερή την τιμή της κιλοβατώρας, ή θα προχωρήσει σε αυξήσεις και πόσο μεγάλες θα είναι αυτές.
Με αυτά τα δεδομένα, το παράδοξο για την αγορά είναι ότι, λίγες ημέρες πριν «παγώσει» η αδιαφανής ρήτρα αναπροσαρμογής, που δεν επέτρεπε στους καταναλωτές να αντιλαμβάνονται τι ακριβώς πληρώνουν, ουδείς μπορεί με ασφάλεια να προβλέψει πώς ακριβώς θα λειτουργήσει στην πράξη το νέο μοντέλο και ποιες εκπλήξεις περιμένουν τους καταναλωτές από τις 10 Ιουλίου. Ακόμη και ο πρόεδρος της ΡΑΕ δήλωσε χθες ότι δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα λειτουργήσει το νέο μοντέλο για την αγορά, το οποίο επέλεξε η κυβέρνηση αγνοώντας τις εισηγήσεις της αρμόδιας Αρχής.
