Οποιοι αμφιβάλλουν ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν ή μπορούν να βρουν όσα κεφάλαια χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν τις επερχόμενες ζημιές από τη θεραπεία-σοκ στα χαρτοφυλάκιά τους, μπορούν πλέον να κοιμούνται πιο ήσυχοι: μόλις πληροφορήθηκαν ότι έχει βρεθεί το ελιξίριο ζωής για τις τράπεζες!
Το μαγικό φίλτρο που υπόσχεται να θεραπεύσει πάσα νόσο κεφαλαιακής επάρκειας και ποιότητας ενεργητικού περιγράφεται από τρεις αγγλικές λέξεις της διεθνούς χρηματοπιστωτικής αργκό, μέχρι χθες άγνωστες σε όσους δεν ανήκουν ή βρίσκονται κοντά στο τραπεζικό ιερατείο: Asset Protection Scheme – APS.
Τι είναι λοιπόν το APS, που μαθαίνουμε ότι έρχεται να σώσει τις ελληνικές τράπεζες; Μια γενική περιγραφή της ιδέας, που δεν είναι νέα (στην Ευρώπη τα πρώτα τέτοια σχήματα χρησιμοποιήθηκαν από τους Βρετανούς από το 2009), μοιάζει πράγματι να ορίζει μια αποτελεσματική θεραπεία στην ελληνική τραπεζική ασθένεια.
Εγγυήσεις που δημιουργούν εμπιστοσύνη
Αν το περιγράψουμε με απλοϊκό τρόπο, το Δημόσιο μοιράζεται με τις τράπεζες τις ζημιές που θα προκύψουν από τα προβληματικά τους δάνεια. Αυτό γίνεται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει η βεβαιότητα ότι απαιτήσεις κεφαλαίων για την κάλυψη αυτών των μελλοντικών ζημιών δεν θα «γονατίσουν» τις τράπεζες.
Έτσι, μειώνεται το σταθμισμένο βάσει κινδύνου ενεργητικό, αφού τα κακά δάνεια γίνονται λιγότερο επικίνδυνα. Μόλις η αγορά διαπιστώσει ότι οι τράπεζες υποστηρίζονται από τέτοιο σχήμα εγγυήσεων από το Δημόσιο, η εμπιστοσύνη αποκαθίσταται και οι τράπεζες μπορούν και πάλι να αντλούν χρηματοδότηση και κεφάλαια με ικανοποιητικό κόστος και όρους.
Βρέθηκε, λοιπόν, η λύση που θα δώσει τέλος στην αγωνία του ασθενούς τραπεζικού μας συστήματος; Είναι θέμα λίγου χρόνου η εφαρμογή της, για να ησυχάσουμε όλοι;
Κονσέρβα με... σκουλήκια
Δυστυχώς, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι καθόλου απλή. Όχι ένας, αλλά πολλοί διάβολοι κρύβονται στις λεπτομέρειες. Και δεν είναι τυχαίο, ασφαλώς, ότι ως τώρα η κυβέρνηση ή ακόμη και οι τραπεζίτες δεν έχουν τολμήσει να μιλήσουν επισήμως γι’ αυτό το θέμα, αλλά περιορίζονται σε ανεπίσημες και εντελώς γενικόλογες δηλώσεις σε μέσα ενημέρωσης.
Ούτε είναι τυχαίο, βεβαίως, ότι το σχέδιο για τα APS έτυχε επεξεργασίας από στελέχη του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών ήδη από τον περασμένο Απρίλιο και από τότε κοσμεί κάποια συρτάρια, χωρίς να συζητηθεί στις διαπραγματεύσεις με τους Ευρωπαίους δανειστές για την έξοδο της χώρας από το μνημόνιο.
Όπως λένε πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, το «σχέδιο APS» μοιάζει με ελκυστική κονσέρβα, που όταν ανοίξει θα ξεπροβάλουν… σκουλήκια.
Οι δύσκολοι λογαριασμοί
Σε πρώτη ανάγνωση, υπάρχει ένα σοβαρό πολιτικό και μακροοικονομικό πρόβλημα: Οι Ευρωπαίοι θα κληθούν να εγκρίνουν άλλο ένα σχέδιο διάσωσης των ελληνικών τραπεζών με δημόσια χρηματοδότηση, που βεβαίως δεν θα είναι καθόλου δημοφιλές στις χώρες του πλεονασματικού Βορρά. Θα πρέπει να γίνουν σύνθετοι υπολογισμοί του πιθανού κόστους και της επιβάρυνσης του ελληνικού χρέους, κάτι που ανοίξει εκ νέου την - επίσης δυσάρεστη στους Βορειοευρωπαίους - συζήτηση για τη διευθέτηση/ελάφρυνση του χρέους.
Επιπλέον, η εφαρμογή του σχεδίου δεν είναι απλή υπόθεση. Η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Κομισιόν θα είναι υποχρεωμένη να αξιολογήσει το σχέδιο, με βάση τους περιορισμούς στις κρατικές ενισχύσεις που θέτει η Συνθήκη.
Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να υπολογισθεί το ύψος των προμηθειών που θα πληρώνουν οι τράπεζες στο Δημόσιο για να καλυφθεί το κόστος των εγγυήσεων που θα τους προσφέρει. Θα πρέπει δε οι προμήθειες αυτές να είναι αρκετά μεγάλου ύψους, ώστε να καλύπτουν τους κινδύνους των δανείων. Πρόκειται για δύσκολους υπολογισμούς, που σίγουρα δεν θα καταλήξουν σε… φθηνές λύσεις για τις τράπεζες, οι οποίες ήδη έχουν εξαιρετικά ασθενή κερδοφορία.
Η αξιολόγηση θα πρέπει να στραφεί και στο πώς θα επηρεάσει τον ανταγωνισμό στην τραπεζική αγορά αυτή η παρέμβαση του Δημοσίου για την ενίσχυση των συστημικών τραπεζών. Δύσκολα μπορεί κανείς να προεξοφλήσει πού θα καταλήξει αυτή η αξιολόγηση.
Στην Βρετανία, όπου δόθηκαν μεγάλες ενισχύσεις κεφαλαίων και ρευστότητας στις Royal Bank of Scotland και Lloyd’s TSB, σε συνδυασμό με πρόγραμμα APS, η Κομισιόν επέβαλε στις δύο τράπεζες να «σπάσουν» ένα μέρος των δραστηριοτήτων για να δημιουργηθούν δύο νέες τράπεζες και να βελτιωθούν οι συνθήκες ανταγωνισμού στην αγορά.
Φάρμακο με παρενέργειες
Όσο και αν θέλουν το Eurogroup και η Κομισιόν να δώσουν ένα χέρι βοήθειας για να ξεπερασθεί η αβεβαιότητα στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, αυτή η διάθεση διευκόλυνσης υπόκειται σε πολλούς και σοβαρούς περιορισμούς. Το τελικό μοντέλο APS για τις ελληνικές τράπεζες, που θα προκύψει από αυτή τη διαδικασία, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα έχει τα χαρακτηριστικά ελιξιρίου και όχι θεραπείας με πολλές και σοβαρές παρενέργειες.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι συζητήσεις κυβέρνησης/τραπεζών και τρόικας για διάφορα σχήματα «ανακούφισης» των τραπεζών από τα προβληματικά δάνεια (πρώτα για την “bad bank”, αργότερα για το APS) κρατάνε αρκετά χρόνια και συνεχώς η ελληνική πλευρά «τρώει πόρτα», ή καταλήγει η συζήτηση σε άκρως δυσάρεστα συμπεράσματα (Για την “bad bank” επί παραδείγματι, κατέστη σαφές στους τραπεζίτες ότι θα έπρεπε να πουλήσουν τα προβληματικά τους δάνεια στις ίδιες χαμηλές τιμές που θα τα αγόραζαν τα funds, κάτι που θα προκαλούσε μεγάλες ζημιές).
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν μαγικά ελιξίρια για τη βαριά ασθένεια ενός τραπεζικού συστήματος φορτωμένου με τέτοιο, πρωτοφανή στα παγκόσμια χρονικά, όγκο προβληματικών δανείων. Τραπεζίτες και πολιτικοί άφησαν εδώ και πολλά χρόνια το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων να ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Τώρα όλα τα φάρμακα που μπορούν να χορηγηθούν είναι πικρά και με σοβαρές παρενέργειες.
