Την πεποίθησή της ότι οι Έλληνες φοιτητές θα συνεχίσουν να επιλέγουν τα βρετανικά πανεπιστήμια για τις σπουδές τους και μετά το Brexit, εξέφρασε η διευθύντρια του φορέα Universities UK international, Βίβιαν Στερν (Vivienne Stern), μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
«Σήμερα υπάρχουν 10.000 Έλληνες φοιτητές στα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου» σημειώνει η Βίβιαν Στερν και εμφανίζεται βέβαιη πως τα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου θα συνεχίσουν να είναι ένας πρώτος προορισμός επιλογής για εκείνους που θέλουν μια παγκόσμιας κλάσης ανώτατη εκπαίδευση.
Σε συνέντευξή της στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η διευθύντρια του φορέα που εκπροσωπεί την πλειονότητα των βρετανικών πανεπιστημίων, συνολικά 137, ρίχνει φως στο νέο τοπίο που θα διαμορφωθεί μετά το Brexit για τους Έλληνες που σπουδάζουν είτε θα σπουδάσουν στη Μεγάλη Βρετανία.
Απευθυνόμενη σε όσους Έλληνες φοιτητές ήδη σπουδάζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Βίβιαν Στερν τους καθησυχάζει, λέγοντας ότι δεν υπάρχει κάτι για το οποίο να ανησυχούν και σημειώνει πως η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έχει εγγυηθεί το δικαίωμά τους να παραμείνουν και εάν επιθυμούν να εγκατασταθούν στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά την αποφοίτησή τους.
Ευπρόσδεκτους χαρακτηρίζει και τους υποψήφιους φοιτητές των βρετανικών πανεπιστημίων, καθιστώντας σαφές πως αν επιτευχθεί συμφωνία για την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ, ουσιαστικά δεν θα αλλάξει τίποτα μέχρι το τέλος του 2020.
Στο ενδεχόμενο που δεν υπάρχει συμφωνία για το Brexit, η διευθύντρια του οργανισμού που εκπροσωπεί τα βρετανικά πανεπιστήμια αναφέρει πως οι φοιτητές θα πρέπει απλώς να κάνουν εγγραφή για την Ευρωπαϊκή Προσωρινή Άδεια Παραμονής, η οποία θα ισχύει για τρία χρόνια. «Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να χρειαστεί να αποκτήσουν βίζα για να σπουδάσουν και να πληρώσουν διεθνή δίδακτρα. Αλλά ακόμη και αν συμβεί αυτό, είναι σημαντικό να πούμε ότι τα διεθνή δίδακτρα δεν είναι πάντα πολύ υψηλότερα από τα εγχώρια» αποσαφήνισε περαιτέρω.
Η Βίβιαν Στερν εκφράζει τη βούληση της Μεγάλης Βρετανίας να συνεχίσει με τους ίδιους όρους, στο πλαίσιο εταιρικής συνεργασίας, να μετέχει και μετά το Brexit στα νέα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά προγράμματα Erasmus και Horizon, που θα ξεκινήσουν το 2021.
Παράλληλα, η Βρετανίδα επικεφαλής του φορέα Universities UK international καταθέτει την άποψή της για το ελληνικό ακαδημαϊκό επίπεδο σπουδών και τις δυνατότητές του, ενώ αναφέρεται και στη συνεργασία των ελληνικών και των βρετανικών πανεπιστημίων. «Τα ελληνικά πανεπιστήμια παράγουν εξαιρετική έρευνα και καταλαβαίνω ότι η επένδυσή τους στην έρευνα αυξάνεται» υπογραμμίζει και στέλνει το μήνυμα πως η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει έναν πολύ ελκυστικό ακαδημαϊκό προορισμό.
Τέλος, η Βίβιαν Στερν αναλύει τις σημερινές προκλήσεις για τα πανεπιστήμια και αναφέρεται στις επιπτώσεις στην κοινωνία από τη μείωση του αριθμού των φοιτητών για ανθρωπιστικές σπουδές.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης στον Δημήτρη Μάνωλη για το Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων:
Τα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου είναι προετοιμασμένα για το Brexit; Είναι μια έξοδος από την ΕΕ χωρίς συμφωνία απειλή για τα πανεπιστήμια της χώρας;
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να είμαστε θετικοί σχετικά με τις επιπτώσεις του Brexit στα πανεπιστήμια: τόσο η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου όσο και η ΕΕ έχουν συμφωνήσει ότι η συνεχιζόμενη συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της εκπαίδευσης είναι σημαντική και για τις δύο πλευρές. Ήμασταν λοιπόν πολύ ευχαριστημένοι για το γεγονός ότι η Συμφωνία Αποχώρησης αποτελεί τη βάση για το Ηνωμένο Βασίλειο να συνεχίσει, περίπου με τους ίδιους όρους, να συμμετέχει πλήρως στα προγράμματα Erasmus + και Horizon 2020 έως το τέλος τους, το 2020. Για το μέλλον υπάρχει δέσμευση και από τις δύο πλευρές στο σχέδιο πλαισίου για μια μελλοντική εταιρική σχέση μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ, ότι θέλουν να μιλήσουν για το πώς μπορούμε να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε μαζί σε αυτούς τους τομείς στο μέλλον.
Για τα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου είναι σαφές: θέλουμε να γίνουμε συνδεδεμένη χώρα-μέλος των προγραμμάτων Erasmus και Horizon Europe που θα ξεκινήσουν το 2021. Εάν τα καταφέρουμε, τα πανεπιστήμια μας θα μπορέσουν να συνεχίσουν να εργάζονται μαζί όπως μέχρι σήμερα. Οι συζητήσεις αυτές πρέπει να ξεκινήσουν ουσιαστικά μόλις αποχωρήσουμε από την ΕΕ.
Ωστόσο, αναγνωρίζουμε ότι υπάρχει κίνδυνος το Ηνωμένο Βασίλειο να αποχωρήσει χωρίς συμφωνία. Δεν πιστεύουμε ότι είναι πιθανό, επειδή η πλειοψηφία των πολιτικών στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι σταθερά αντίθετοι στην αποχώρηση χωρίς συμφωνία. Όμως, για να είμαστε υπεύθυνοι, δεδομένου ότι υπάρχει κίνδυνος, πρέπει να προετοιμαστούμε διεξοδικά για αυτό το σενάριο. Τα πανεπιστήμια μας κάνουν ακριβώς αυτό. Στα Πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου έχουμε ετοιμάσει πολύ λεπτομερείς οδηγίες, έναν κατάλογο ελέγχου για τον προγραμματισμό και ορισμένους κοινούς πόρους, όπως οι ρήτρες που αντικαθιστούν τις συμβάσεις οι οποίες βασίζονται στο GDPR. Δημιουργήσαμε επίσης ένα σύστημα Brexit Buddies (Αλληλοβοήθεια για το Brexit), το οποίο μας επιτρέπει να βάλουμε πανεπιστήμια που δεν αισθάνονται έτοιμα, να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους σε πανεπιστήμια που είναι πιο προχωρημένα για να τους βοηθήσουν να προετοιμαστούν.
Αλλά δεν έχουμε ξεχάσει τους Ευρωπαίους εταίρους μας. Το Brexit μπορεί να είναι το κυρίαρχο ζήτημα στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά δεν είναι κατά πάσα πιθανότητα το κυριότερο θέμα στην Ελλάδα. Για να βοηθήσουμε τα ελληνικά πανεπιστήμια να κατανοήσουν τις πιθανές συνέπειες ενός Brexit χωρίς συμφωνία, επειδή υπάρχουν κάποιες προκλήσεις, έχουμε επίσης συντάξει ένα σημείωμα από κοινού με την Ένωση Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων για να τους βοηθήσουμε στον προγραμματισμό τους.
Τέλος, εργαζόμαστε για να καθησυχάσουμε τους συναδέλφους στην Ευρώπη ότι θα πρέπει να συνεχίσουν να συνεργάζονται με τους εταίρους τους στο Ηνωμένο Βασίλειο στην έρευνα και την εκπαίδευση. Θα ήταν μια τραγωδία εάν η αβεβαιότητα σήμαινε ότι τα πανεπιστήμια διέκοπταν άσκοπα τους δεσμούς τους με το Ηνωμένο Βασίλειο. Για τον σκοπό αυτό, έχουμε περάσει τις τελευταίες ημέρες στην Ελλάδα ενημερώνοντας σχετικά με τη σαφή δέσμευση της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου να συνεχίσει τη χρηματοδότηση ερευνητικών έργων συνεργατικής έρευνας που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος Horizon 2020, σε περίπτωση μιας αποχώρησης χωρίς συμφωνία και να παρέχει χρηματοδότηση για να επιτρέψει στους Βρετανούς συναδέλφους να λάβουν μέρος σε μελλοντικά έργα με την ιδιότητα τρίτης χώρας μέχρι το τέλος των τρεχόντων προγραμμάτων. Γνωρίζουμε επίσης ότι η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου θα χρηματοδοτήσει οποιαδήποτε υφιστάμενη κινητικότητα στο πλαίσιο των προγραμμάτων Erasmus που έχει ήδη εγκριθεί έως το Brexit, προστατεύοντας όσους βρίσκονται σε ελληνικά πανεπιστήμια ή αλλού έως τη στιγμή του Brexit.
Πιστεύετε ότι οι Ευρωπαίοι και οι Έλληνες φοιτητές θα συνεχίσουν να επιλέγουν τα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου για τις σπουδές τους μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ;
Ναι, το πιστεύω. Σήμερα υπάρχουν 10.000 Έλληνες φοιτητές στα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου. Νομίζουμε ότι υπάρχουν πάνω από 300.000 Έλληνες απόφοιτοι βρετανικών πανεπιστημίων, μερικοί από αυτούς στις πιο σημαντικές θέσεις στις επιχειρήσεις και την πολιτική. Γνωρίζουμε ότι τα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου θα συνεχίσουν να είναι ένας πρώτος προορισμός επιλογής για εκείνους που θέλουν μια παγκόσμιας κλάσης ανώτατη εκπαίδευση. Στην πραγματικότητα, η λίστα κατάταξης πανεπιστημίων της QS ανά επιστημονικό πεδίο, που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα, δείχνει ότι βελτιώνουμε τη θέση μας ως σύστημα υψηλής ποιότητας. Τα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου κατέχουν την πρώτη θέση σε 13 από τις 48 επιστημονικά πεδία που καλύπτονται από το QS. Τα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου εμφανίζονται 137 φορές στα 10 κορυφαία σε αυτά τα επιστημονικά πεδία και έχουμε βελτιώσει τη θέση μας από πέρυσι.
Γνωρίζουμε ότι οι Έλληνες φοιτητές μπορεί να ανησυχούν για τις αλλαγές που θα επιφέρει το Brexit, αλλά η ουσία είναι ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έχει 440.000 διεθνείς φοιτητές, εκ των οποίων 130.000 προέρχονται από την ΕΕ -αυτό δείχνει ότι είμαστε ανοιχτοί στον κόσμο και θα παραμείνουμε έτσι. Ναι, οι συνθήκες μπορεί να αλλάξουν, αλλά θέλουμε να καθησυχάσουμε τους υποψήφιους φοιτητές ότι θα είναι ακόμα ευπρόσδεκτοι.
Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έχει ανακοινώσει ότι οι φοιτητές, αρχής γενομένης από το 2019, θα πληρώσουν τα ίδια δίδακτρα και θα έχουν πρόσβαση σε δάνεια ως φοιτητές του Ηνωμένου Βασιλείου. Τα δίδακτρα ποικίλουν στα διάφορα μέρη του Ηνωμένου Βασιλείου και δεν υπάρχουν δίδακτρα για τους προπτυχιακούς φοιτητές στη Σκωτία. Πέρα από αυτό, ελπίζω ότι η κυβέρνηση θα ανακοινώσει ότι τα δίδακτρα θα παραμείνουν όπως είναι σήμερα και το 2020 -αλλά δεν νομίζω ότι αυτό θα διευκρινιστεί παρά μόνο μετά το Brexit.
Είναι γνωστό επίσης ότι αν φτάσετε στο Ηνωμένο Βασίλειο μεταξύ της ημέρας του Brexit και του τέλους του 2020 δεν θα αντιμετωπίσετε νέους μεταναστευτικούς φραγμούς. Εάν αποχωρήσουμε με τη συμφωνία που έχουμε διαπραγματευτεί, ουσιαστικά τίποτα δεν αλλάζει μέχρι το τέλος του 2020. Ακόμα και στην περίπτωση που δεν υπάρχει συμφωνία για το Brexit, θα πρέπει απλώς να εγγραφείτε μέσω ενός ηλεκτρονικού συστήματος που ονομάζεται Ευρωπαϊκή Προσωρινή 'Αδεια Παραμονής, η οποία θα ισχύει για τρία χρόνια.
Τελικά πιστεύω ότι οι Έλληνες φοιτητές μάλλον θα αντιμετωπίζονται όπως και οι σπουδαστές από άλλα μέρη του κόσμου. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να χρειαστεί να αποκτήσουν βίζα για να σπουδάσουν και να πληρώσουν διεθνή δίδακτρα. Αλλά ακόμη και αν συμβεί αυτό, είναι σημαντικό να πούμε ότι τα διεθνή δίδακτρα δεν είναι πάντα πολύ υψηλότερα από τα εγχώρια- οπότε όποιος ενδιαφέρεται να σπουδάσει στο Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να ψάξει τις λεπτομέρειες ανατρέχοντας στην ιστοσελίδα του πανεπιστημίου για το συγκεκριμένο πρόγραμμα ακαδημαϊκών σπουδών, ή να ζητήσει συμβουλές από το Βρετανικό Συμβούλιο.
Υπάρχει σχέδιο για να σταματήσει η μείωση του αριθμού των Ευρωπαίων φοιτητών που επιθυμούν να σπουδάσουν στα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου, περικόπτοντας ή μειώνοντας τα δίδακτρα;
Μέχρι στιγμής, τίποτα δεν έχει αλλάξει. Οι Έλληνες φοιτητές θα συνεχίσουν να πληρώνουν το ίδιο με τους σπουδαστές του Ηνωμένου Βασιλείου εάν ξεκινήσουν μαθήματα το 2019, αυτό πιθανότατα θα είναι μετά την αποχώρηση. Για το μέλλον, δεν το γνωρίζουμε ακόμη, αλλά ελπίζουμε ότι τα δίδακτρα θα παραμείνουν τα ίδια και για το 2020. Αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουμε δει μια μείωση των φοιτητών της ΕΕ. Στην πραγματικότητα, οι προπτυχιακές εγγραφές από την ΕΕ αυξήθηκαν κατά 6% πέρυσι. Η πτώση της λίρας έναντι του ευρώ μπορεί να είναι ένας λόγος για αυτό -έχει κάνει την εκπαίδευση του Ηνωμένου Βασιλείου πιο προσιτή για τους σπουδαστές της ΕΕ.
Τι σχεδιάζεται για τους σπουδαστές που ήδη σπουδάζουν στα βρετανικά πανεπιστήμια και τι γίνεται με εκείνους που προετοιμάζονται να εγγραφούν σε αυτά;
Για όσους ήδη σπουδάζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν υπάρχει κάτι για το οποίο να ανησυχούν. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έχει εγγυηθεί το δικαίωμά τους να παραμείνουν και εάν επιθυμούν να εγκατασταθούν στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά την αποφοίτησή τους και να υποβάλουν αίτηση για μόνιμη διαμονή μετά από 5 χρόνια.
Υποθέτοντας ότι αποχωρούμε με μια συμφωνία, αυτό το σύστημα θα παραμείνει σε ισχύ για εκείνους που θα φθάσουν πριν από το τέλος του 2020. Αν δεν υπάρξει συμφωνία, σε αυτούς τους σπουδαστές θα επιτραπεί να έρθουν, αλλά θα πρέπει να εγγραφούν μετά από τρεις μήνες για Ευρωπαϊκή Προσωρινή Άδεια Παραμονής, γεγονός που θα τους επιτρέψει να παραμείνουν για τρία χρόνια. Η κατάσταση των διδάκτρων δεν θα αλλάξει καθ΄ όλη τη διάρκεια του ακαδημαϊκού προγράμματος για όσους ήδη σπουδάζουν ή αρχίζουν το 2019.
Πιστεύετε ότι το Brexit θα επηρεάσει επίσης τη συνεργασία των πανεπιστημίων του Ηνωμένου Βασιλείου με άλλα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, καθώς και τη συμμετοχή τους σε πανευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα;
Ελπίζω ότι δεν θα γίνει. Υπάρχει τεράστιος όγκος συνεργασίας μεταξύ της Βρετανίας και της Ελλάδας στην έρευνα. Δημοσιεύσαμε 13.000 άρθρα μαζί μεταξύ του 2012 και του 2017. Η συνεργασία αυτή είναι πραγματικά σημαντική για εμάς, διότι συμβάλλει στην αύξηση της ποιότητας αυτού που μπορούμε να κάνουμε σε σχέση με τη δική μας δουλειά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θέλουμε να παραμείνουμε στα ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα με την ιδιότητα της συνδεδεμένης χώρας-μέλος μετά το Brexit. Θέλουμε επίσης να μείνουμε στο Erasmus, ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε την ανταλλαγή μαθητών και να συνεργαστούμε για στρατηγικές εταιρικές σχέσεις.
Τι πιστεύετε για την ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση;
Στο φόρουμ των Δελφών με εντυπωσίασε το πόσο σημαντικά είναι τα πανεπιστήμια και τα κολέγια στο να επιτυγχάνει η Ελλάδα τους οικονομικούς της στόχους, καθώς η χώρα ανακάμπτει από την κρίση των τελευταίων ετών. Συμφωνώ ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση και η έρευνα αποτελούν απολύτως ζωτικούς πυλώνες για την ανάπτυξη. Τα ελληνικά πανεπιστήμια παράγουν εξαιρετική έρευνα και καταλαβαίνω ότι η επένδυσή τους στην έρευνα αυξάνεται. Αλλά άκουσα και πολλά για την ανάγκη να δοθεί στα ελληνικά πανεπιστήμια μεγαλύτερη ελευθερία και αυτονομία, ώστε να μπορέσουν να ανταγωνιστούν σε διεθνές επίπεδο και να αντιμετωπίσουν ορισμένα μακροχρόνια προβλήματα.
Θεωρώ επίσης ότι πρέπει να μεταρρυθμιστούν οι κανόνες που διέπουν την αναγνώριση των πτυχίων που παρέχονται από πανεπιστήμια του εξωτερικού, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, διότι το σημερινό σύστημα λειτουργεί ως εμπόδιο για να καταστεί πραγματικός κόμβος για τη διεθνή εκπαίδευση, την οποία θεωρώ ως μια μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα, και αδικεί τους σπουδαστές που φοιτούν για αυτά τα πτυχία.
Για εμάς, η δυνατότητα προσέλκυσης διεθνών σπουδαστών είναι πολύ σημαντική από οικονομική άποψη. Η διεθνής εκπαίδευση συμβάλλει με 26 δισ. λίρες στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου, σε όλες τις περιοχές της χώρας και υποστηρίζει 200.000 θέσεις εργασίας. Η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι ένας πολύ ελκυστικός προορισμός εάν το πλαίσιο πολιτικής είναι σωστό.
Τι είδους συνεργασία υπάρχει μεταξύ των ελληνικών και των βρετανικών πανεπιστημίων και ποιες είναι οι προοπτικές περαιτέρω ενίσχυσής της;
Έχουμε περίπου 10.000 φοιτητές, περίπου 4.000 υπαλλήλους από την Ελλάδα στα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου. Τα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου παρέχουν ακαδημαϊκά προγράμματα για άλλους 17.000 φοιτητές στην Ελλάδα, κυρίως σε συνεργασία με ιδιωτικά κολέγια και συχνά σε περιοχές όπου δεν προσφέρονται παρόμοια προγράμματα. Αυτό κάνει την Ελλάδα τη σημαντικότερη χώρα υποδοχής για πτυχία του Ηνωμένου Βασιλείου οπουδήποτε στην Ευρώπη, με χώρο για ανάπτυξη. Τα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ελλάδας συνεργάστηκαν στην έρευνα για τη συμπαραγωγή 13.000 ερευνητικών αποτελεσμάτων μεταξύ του 2012 και του 2017 και ο αριθμός των συνεργασιών αυξάνεται. Με λίγα λόγια, έχουμε μια ισχυρή εταιρική σχέση και ένα πεδίο δράσης για να την καταστήσουμε ισχυρότερη.
Ποιες είναι οι προκλήσεις για τα πανεπιστήμια σήμερα; Η μείωση του αριθμού των φοιτητών για ανθρωπιστικές σπουδές έχει επίδραση στην κοινωνία;
Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο ερώτημα! Σίγουρα ένα σημαντικό ζήτημα είναι πώς να προσαρμόσουμε την εκπαίδευση στη μεταβαλλόμενη οικονομία και την αγορά εργασίας καθώς μπαίνουμε στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση.
Ως πτυχιούχος Λογοτεχνίας συμφωνώ ότι οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες υποτιμούνται και χρειάζεται την προσοχή των πολιτικών και των φορέων χρηματοδότησης. Δεν ξέρω ποιος θα είναι ο κόσμος της δουλειάς όταν μεγαλώσουν τα μικρά μου παιδιά, αλλά ξέρω ότι ο κόσμος αλλάζει με ένα τρομακτικό ρυθμό. Χρειαζόμαστε πτυχιούχους που είναι σε θέση να σκέφτονται για τον εαυτό τους, να προσαρμόζονται, να είναι δημιουργικοί και ευφάνταστοι -όλα τα πράγματα που τα ρομπότ δεν μπορούν να κάνουν όπως τα ανθρώπινα όντα (τουλάχιστον σήμερα!). Όταν εξετάζω τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην κοινωνία, είμαι βέβαιη ότι οι ανθρωπιστικές και οι κοινωνικές επιστήμες πρέπει να αποτελούν μέρος της λύσης.
Γιατί οι άνθρωποι στρέφονται προς τον εθνικισμό; Ποια είναι η κινητήρια δύναμη της ακροδεξιάς στην Ευρώπη; Πώς μπορούμε να ανταποκριθούμε στην κρίση της κλιματικής αλλαγής επηρεάζοντας την ατομική συμπεριφορά και τις πολιτικές επιλογές; Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης, της μουσικής, της ιστορίας και του πολιτισμού στην επιδείνωση της ψυχικής μας υγείας; Όλα αυτά είναι ερωτήματα που χρειάζονται σπουδαστές στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες για να μας βοηθήσουν να απαντήσουμε. Γνωρίζω την αξία και τον ενθουσιασμό που προέρχεται από την εργασία σε ένα θέμα επιστήμης -όχι από πρώτο χέρι αλλά σκέφτηκα τις πολλές συζητήσεις αργά το βράδυ που έχω με λαμπρούς επιστήμονες-, αλλά αν θα μπορούσα να επιλέξω πάλι, θα επέλεγα τη λογοτεχνία. Έμαθα περισσότερο από αυτό για τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο και πώς μπορούν οι λέξεις να αλλάξουν σκέψεις και ενέργειες, από όσο μπορώ να εξηγήσω.