Οι… κοσμογονικές αλλαγές που προωθεί το υπουργείο Εργασίας στην επικουρική ασφάλιση και το νέο πλαίσιο λειτουργίας που διαμορφώνει για τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, έχουν προκαλέσει έντονες συζητήσεις. Ερωτήματα που αφορούν την αποδοτικότητα του νέου θεσμικού πλαισίου για την επικουρική ασφάλιση και τον αντίκτυπό του στις εισφορές αλλά και τις συνταξιοδοτικές προοπτικές του μέσου ασφαλισμένου, τίθενται συνεχώς προς την ηγεσία του υπουργείου.
Η αποτελεσματικότερη διαχείριση των κεφαλαίων και της περιουσίας των Ταμείων, προκειμένου να εξασφαλιστεί-μεταξύ άλλων- η συνταξιοδοτική «επένδυση» του ασφαλισμένου και να ενισχυθεί η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, βρίσκονται, επίσης, στον πυρήνα των «καυτών» ερωτημάτων που συνοδεύουν τo σχέδιο ασφαλιστικής μεταρρύθμισης του υπουργείου εργασίας.
Σ’ όλα τα παραπάνω τοποθετήθηκε ο Υφυπουργός Εργασίας Πάνος Τσακλόγλου σε αποκλειστική συνέντευξή του στο Sofokleousin.gr. Ο κ. Τσακλόγλου υποστήριξε ότι τομές που έγιναν στο συνταξιοδοτικό σύστημα θα αποφέρουν υψηλότερες επικουρικές συντάξεις από αυτές που δίνονται έως σήμερα και θα ενισχύσουν παράλληλα τα Ταμεία.
Αναφερόμενος στη μεταρρύθμιση που αφορά στα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, ο υφυπουργός αναφέρθηκε εκτενώς στον τρόπο διαχείρισης των κεφαλαίων και της περιουσίας τους, εκφράζοντας την πεποίθηση ότι θα ενισχυθούν-σε μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα-προς όφελος των ασφαλισμένων και του συνταξιοδοτικού-ασφαλιστικού συστήματος.
Συνέντευξη στον ΤΑΣΟ ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΗ
Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές τομές για την ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού συνταξιοδοτικού συστήματος. Πως μπορεί να υποστηριχθεί η περαιτέρω βιωσιμότητά του, δεδομένου ότι στη χώρα μας καταγράφονται από τα χαμηλότερα ποσοστά συνταξιοδοτικής αποταμίευσης στην Ευρώπη;
Με τη γήρανση του πληθυσμού όλο και λιγότεροι εργαζόμενοι καλούνται να καταβάλλουν εισφορές για όλο και περισσότερους συνταξιούχους, λόγω του διανεμητικού χαρακτήρα του συστήματος των κύριων συντάξεων. Οι περισσότερες χώρες έλαβαν εδώ και χρόνια μέτρα για την αντιμετώπιση των συνεπειών της δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού στο συνταξιοδοτικό σύστημα. Στην Ελλάδα το πρώτο βήμα έγινε το 2021 στον πυλώνα της υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης, με την ίδρυση του Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ), και τη σταδιακή μετατροπή της επικουρικής ασφάλισης από διανεμητική σε κεφαλαιοποιητική.
Περιληπτικά θα λέγαμε ότι η δημιουργία του ΤΕΚΑ συμβάλλει στα εξής:
- Μείωση του δημογραφικού κινδύνου για το σύνολο της κοινωνικής ασφάλισης.
- Δημιουργία κεφαλαίου, τμήμα του οποίου θα επενδυθεί και στην ελληνική οικονομία, οδηγώντας σε ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη.
- Χορήγηση επικουρικών συντάξεων υψηλότερων από αυτές του υφισταμένου συστήματος επικουρικής ασφάλισης, όπως δείχνει η εμπειρία χωρών με ώριμα κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα
- Η δημιουργία «ατομικών κουμπαράδων» στο ΤΕΚΑ δημιουργεί ισχυρά αντικίνητρα για ανασφάλιστη εργασία και μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των νέων στην κοινωνική ασφάλιση.
- Εμβάθυνση της αγοράς κεφαλαίου στη χώρα μας μελλοντικά, λόγω του μεγέθους των κεφαλαίων του ΤΕΚΑ
- Προώθηση του «οικονομικού αλφαβητισμού» του πληθυσμού
- Υψηλότερες κύριες συντάξεις, λόγω του ότι οι μεγαλύτερες επενδύσεις οδηγούν σε υψηλότερη παραγωγικότητα, καλύτερους μισθούς και μεγαλύτερες εισφορές κοινωνικής ασφάλισης
Το δεύτερο βήμα για την προώθηση της κεφαλαιοποιητικής ασφάλισης έγινε τον περασμένο Δεκέμβριο με την αναμόρφωση του πλαισίου λειτουργίας της επαγγελματικής ασφάλισης που αποσκοπεί στην ενθάρρυνση της μακροχρόνιας συνταξιοδοτικής αποταμίευσης
Το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε πρόσφατα:
- Απλοποιεί τη διαδικασία ίδρυσης Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ)
- Παρέχει τη δυνατότητα δημιουργίας πολυεργοδοτικών ΤΕΑ
- Εισάγει σύγχρονους κανόνες διακυβέρνησης και διαφάνειας
- Ενισχύει την εποπτεία των ΤΕΑ μέσω της μεταφοράς της σχετικής αρμοδιότητας στην Τράπεζα της Ελλάδας
- Παρέχει φορολογικά κίνητρα για μακροχρόνια συνταξιοδοτική αποταμίευση και για παροχή σύνταξης αντί εφάπαξ.
Προσδοκία μας είναι ότι οι αλλαγές αυτές θα οδηγήσουν σε αύξηση της συνταξιοδοτικής αποταμίευσης, η οποία μέσω χρηματοδοτήσεων εγχωρίων επενδύσεων θα οδηγήσει σε επιτάχυνση του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης.
Τι γίνεται με τον Φορέα που εποπτεύει τα Επαγγελματικά Ταμεία και τον τρόπο διαχείρισης της περιουσίας τους;
Θεμέλιο για την ανάπτυξη της επαγγελματικής ασφάλισης είναι η εμπιστοσύνη των υποψήφιων ασφαλισμένων στο θεσμό. Εμπιστοσύνη ότι, τοποθετώντας σήμερα τα χρήματα τους στα ΤΕΑ, θα έχουν πράγματι στο μέλλον τη συμπληρωματική συνταξιοδοτική παροχή που προσδοκούν. Στο πλαίσιο αυτό, ο ρόλος της αποτελεσματικής εποπτείας επί της λειτουργίας των ΤΕΑ είναι ιδιαίτερα κρίσιμος.
Η μεταφορά από 1/1/2025 της εποπτικής αρμοδιότητας από το υφιστάμενο τριμερές σχήμα (Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Εθνική Αναλογιστική Αρχή και Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς), το οποίο εμφάνισε ορισμένες δυσλειτουργίες, στην Τράπεζα της Ελλάδας, που διαθέτει τα μέσα, τους πόρους, το κύρος και την απαραίτητη τεχνογνωσία για τον αποτελεσματικό έλεγχο της οργανωτικής και επιχειρησιακής επάρκειας των ΤΕΑ, είναι ένας παράγοντας που πιστεύουμε ότι αναβαθμίζει την αξιοπιστία του θεσμού. Επιπλέον, τα πρόσωπα που συμμετέχουν σε επιτροπές των ΤΕΑ, όπως οι επενδυτικές επιτροπές, οφείλουν να πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις καταλληλότητας και αξιοπιστίας (fit and proper), υπό τον έλεγχο πάντα της εποπτικής αρχής, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο την εμπιστοσύνη των ασφαλισμένων.
Η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει ότι για να έχουν τα Συνταξιοδοτικά Ταμεία ισχυρή κεφαλαιακή βάση, θα πρέπει να έχουν και αντίστοιχα φορολογικά κίνητρα. Τι σκοπεύετε να κάνετε σε αυτόν τον τομέα;
Σκοπός της μεταρρύθμισης που προωθήθηκε στις ομοειδείς παροχές του 2ου πυλώνα κοινωνικής ασφάλισης ήταν η επιδότηση της αποταμίευσης, η οποία στη χώρα μας βρίσκεται σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως μόνο αν αυξηθεί ο όγκος των επενδύσεων και ειδικότερα των επιχειρηματικών επενδύσεων, θα μπορούμε να διατηρήσουμε σταθερούς και υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η αύξηση των αποταμιεύσεων - ιδιαίτερα των νοικοκυριών – μπορεί να αποτελέσει το “καύσιμο” για την υλοποίηση τέτοιου είδους επενδύσεων.
• Το προηγούμενο διάστημα, στη χώρα μας ίσχυε μια παγκόσμια πρωτοτυπία: Οι εισφορές των ΤΕΑ όσο και τα εφάπαξ που σχεδόν όλα απένειμαν ήταν αφορολόγητα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα πολλές φορές τα Ταμεία να αποτελούν ουσιαστικά όχημα νόμιμης φοροαποφυγής για τους ανήκοντες στα ανώτερα μισθολογικά κλιμάκια και μεταφοράς φορολογικύ βάρους στους χαμηλότερα αμειβόμενους.
Θα πρέπει να τονίσουμε πώς οποιαδήποτε μορφή φοροαπαλλαγής, πέραν του ότι ενέχει διακριτή μεταχείριση τμήματος του πληθυσμού, έχει δημοσιονομικό κόστος. Επομένως, μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο όταν τα οφέλη που δημιουργούνται για την οικονομία και την κοινωνία θα είναι υψηλότερα από κόστη που προκύπτουν .
Σε παγκόσμιο επίπεδο σε πολλές χώρες, οι παροχές των ΤΕΑ δίνονται με την μορφή σύνταξης, και φορολογούνται σαν κανονικό εισόδημα. Σαν αποτέλεσμα κάθε εργαζόμενος μεταφέρει μέρος του εισοδήματος του από την περίοδο του εργασιακού του βίου, δηλαδή μια περίοδο με υψηλό εισόδημα και φορολογικό συντελεστή, στην περίοδο του συνταξιοδοτικού του βίου, που χαρακτηρίζεται από χαμηλότερο εισόδημα και οριακό φορολογικό συντελεστή
Η μεταρρύθμιση που προωθήθηκε από την κυβέρνηση, αποβλέπει στην αυτοτελή και ενιαία φορολόγηση των συνταξιοδοτικών προϊόντων του δεύτερου πυλώνα. Η φορολόγηση αυτή είναι συγκριτικά ευνοϊκότερη απ'ό,τι σε άλλες χώρες, κινητροδοτώντας την μακροχρόνια προαιρετική συνταξιοδοτική αποταμίευση.
Ποιες είναι οι ιστορικές αποδόσεις που προσέφερε η επαγγελματική διαχείριση της συνολικής περιουσίας των Ασφαλιστικών Ταμείων και ποια είναι η εκτίμησή σας για το επόμενο χρονικό διάστημα;
Το 2000 συστήθηκαν δύο εταιρίες με σκοπό την επαγγελματική διαχείριση των αποθεματικών των ασφαλιστικών Ταμείων: η ΑΕΔΑΚ Ασφαλιστικών Οργανισμών, και η ΕΔΕΚΤ ΑΕΠΕΥ. Και οι δύο εταιρείες σημείωσαν εντυπωσιακές αποδόσεις αξιοποιώντας με τον καλύτερο τρόπο τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων στα 20 χρόνια και πλέον που λειτουργούν. Ενδεικτικά, οι αποδόσεις της ΕΔΕΚΤ ήταν 46% την τελευταία πενταετία (2019-2023) και 150% σωρευτικά από το 2001 που ξεκίνησε να διαχειρίζεται τα αποθεματικά του τότε ΙΚΑ (και πλέον e-ΕΦΚΑ) μέχρι και το πρώτο τρίμηνο του 2024. Αλλά και η ΑΕΔΑΚ τα πήγε πολύ καλά. Το Μικτό Α/Κ Εσωτερικού που διαχειρίζεται σήμερα περίπου 1,4 δισ. ευρώ για λογαριασμό του e-ΕΦΚΑ, σημείωσε αποδόσεις 83% για την τελευταία πενταετία και σωρευτικά 238% από το τέλος του 2002 μέχρι και το πρώτο τρίμηνο του 2024.
Δεν είναι δουλειά του υπουργού και της πολιτικής ηγεσίας να καθορίζει την επενδυτική στρατηγική της διαχείρισης των αποθεματικών του e-ΕΦΚΑ. Αυτή είναι δουλειά των επαγγελματιών διαχειριστών, των επενδυτικών επιτροπών και των διοικήσεων των Ταμείων. Οπότε δεν θα ήθελα να κάνω εκτιμήσεις για το μέλλον. Ας μην ξεχνάμε ότι στη διαχείριση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων η στρατηγική διαμορφώνεται στη βάση ενός μακροχρόνιου επενδυτικού ορίζοντα και με στόχο την επίτευξη ικανοποιητικών αποδόσεων σε βάθος χρόνου και όχι βραχυπρόθεσμα.
Στα περισσότερα συνταξιοδοτικά χαρτοφυλάκια σε διεθνές επίπεδο υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς την διασπορά του ενεργητικού τους και συνεπώς του κινδύνου που αναλαμβάνει έμμεσα ο κάθε ασφαλισμένος. Υπάρχουν ενημερώσεις από το ΤΕΚΑ για την σύνθεση και την απόδοση του χαρτοφυλακίου σε περιοδική βάση;
Βασική αρχή της επαγγελματικής διαχείρισης είναι η διαφοροποίηση των επενδύσεων. Το ΤΕΚΑ, το οποίο στήθηκε στα πρότυπα των καλύτερων διεθνών πρακτικών, δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Οι επενδύσεις του ΤΕΚΑ θα βασίζονται σε ένα παγκόσμιο χαρτοφυλάκιο με ευρεία διαφοροποίηση σε γεωγραφικό επίπεδο, σε κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων και σε εκδότες αξιογράφων επιτυγχάνοντας τη μέγιστη διασπορά κινδύνου, την καλύτερη διαχείριση, τον έλεγχο και τελικά τη μείωση του αποκαλούμενου «κινδύνου αγοράς».
Το ΤΕΚΑ είναι μεταξύ άλλων και ένα στοίχημα εμπιστοσύνης για τη χώρα. Στοχεύει στην ανανέωση της εμπιστοσύνης των πολιτών και των εργαζομένων στο ασφαλιστικό σύστημα. Γι’ αυτό το λόγο, από την αρχή δόθηκε έμφαση στο σχεδιασμό ενός νέου Ταμείου με αυξημένη εποπτεία, διαφάνεια και λογοδοσία υιοθετώντας τις καλύτερες πρακτικές διακυβέρνησης. Η ενημέρωση σχετικά με τη διάρθρωση και την κατανομή των επενδύσεών τους είναι ένα μικρό μόνο μέρος της πληροφόρησης που θα λαμβάνουν σε τακτική βάση οι ασφαλισμένοι του νέου Ταμείου. Για τις αποδόσεις των επενδύσεών τους θα έχουν σε ημερήσια βάση ενημέρωση μέσω της ηλεκτρονικής εφαρμογής «myTEKA». Η σύνθεση του χαρτοφυλακίου θα επικαιροποιείται τουλάχιστον σε μηνιαία βάση ή και συχνότερα.
Υπάρχουν σε βάθος χρόνου στατιστικές απόδοσης των χαρτοφυλακίων σε ΗΠΑ και Ευρώπη με κριτήριο το επενδυτικό τους προφίλ (π.χ. k401 στις ΗΠΑ και PEPs στην Μ. Βρετανία);
Βασικός στόχος των συνταξιοδοτικών Ταμείων παγκοσμίως είναι να επιτύχουν αποδόσεις υψηλότερες από τον πληθωρισμό, δηλαδή να διαφυλάξουν τις αποταμιεύσεις των ασφαλισμένων σε όρους αγοραστικής δύναμης και να τις αυξήσουν. Και ο σωστότερος και ακριβέστερος τρόπος να αξιολογούμε τις αποδόσεις των χαρτοφυλακίων των συνταξιοδοτικών Ταμείων είναι σε όρους μέσης ετήσιας πραγματικής απόδοσης, δηλαδή απόδοσης πάνω από τον πληθωρισμό.
Μάλιστα, για να έχει νόημα η αξιολόγηση και να μπορούν να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα πρέπει να αφορά μεγάλες χρονικές περιόδους διότι οι αποταμιεύσεις των ασφαλισμένων σωρεύονται ολόκληρο τον εργασιακό τους βίο, επί 30, 40 ή και περισσότερα έτη. Και το αποτέλεσμα που μετρά στις ζωές και καθορίζει το ύψος των συντάξεων των ασφαλισμένων αφορά τη συνολική απόδοση σε αντίστοιχη χρονική κλίμακα. Γι’ αυτό άλλωστε τα συνταξιοδοτικά ταμεία έχουν πολύ μακροπρόθεσμο ορίζοντα στις επενδύσεις τους και προσαρμόζουν ανάλογα την επενδυτική τους στρατηγική.
Ο ΟΟΣΑ στην ετήσια έκθεσή του «Pensions at a Glance» δημοσιεύει συγκεντρωτικές καταστάσεις για τις αποδόσεις των συνταξιοδοτικών Ταμείων ανά τον κόσμο με αυτήν ακριβώς τη μεθοδολογία. Και τα συμπεράσματα από αυτήν την έκθεση συνοπτικά είναι, πως στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα χαρτοφυλάκια των ασφαλιστικών Ταμείων, σε όρους 20ετίας επιτυγχάνουν μέσες ετήσιες αποδόσεις σημαντικά υψηλότερες από τον πληθωρισμό.
Έχει μάλιστα ενδιαφέρον η εξήγηση του ΟΟΣΑ για τις ελάχιστες περιπτώσεις όπου οι μακροχρόνιες αποδόσεις υπολείπονται του πληθωρισμού.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ η υποαπόδοση οφείλεται σε συντηρητικότερη στρατηγική κατανομή κεφαλαίων. Μπορεί να ακούγεται παράδοξο, αλλά ο πιο σίγουρος τρόπος να απαξιωθούν οι μακροχρόνιες αποταμιεύσεις σας από τον πληθωρισμό, είναι να τοποθετείτε επί 40 έτη τα χρήματά σας σε απολύτως ασφαλείς καταθέσεις σε πιστωτικά ιδρύματα με τη μέγιστη πιστοληπτική αξιολόγηση (ΑΑΑ) με επιτόκιο χαμηλότερο από τον πληθωρισμό.
Καταληκτικά, οι επενδύσεις των ασφαλιστικών Ταμείων έχουν τα δικά τους ειδικά χαρακτηριστικά. Εχουν κυρίως μακροχρόνιο επενδυτικό ορίζοντα, που καθορίζει ως καταλληλότερη μια επενδυτική στρατηγική με δυναμικότερη κατανομή των κεφαλαίων, επιτυγχάνοντας θετικές πραγματικές αποδόσεις για τους ασφαλισμένους.