«Φρένο» στα σχέδια των ελληνικών τραπεζών και της κυβέρνησης για κατανομή των φθηνών δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης με κύρια ευθύνη των τραπεζών της χώρας έβαλαν οι Βρυξέλλες, μεριμνώντας ώστε να μπουν στο παιχνίδι της αξιολόγησης επενδυτικών σχεδίων και κατανομής των χρηματοδοτήσεων θεσμικοί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί της Ευρώπης, ξένες τράπεζες, αλλά και η ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα.
Τα δάνεια μηδενικού επιτοκίου που θα λάβει η χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης θα ξεπεράσουν τα 12,70 δισ. ευρώ την περίοδο 2021 - 2026 και θα κατευθυνθούν στη χρηματοδότηση ιδιωτικών επενδύσεων. Για την οικονομία ίσως να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο και από τις επιδοτήσεις που θα δοθούν για δημόσια έργα και δράσεις, καθώς τα χαμηλότοκα δάνεια θα μοχλευθούν σχεδόν κατά τρεις φορές, με δάνεια από τις τράπεζες και ιδιωτικά κεφάλαια και υπολογίζεται από την κυβέρνηση ότι θα κινητοποιήσουν συνολικές επενδύσεις της τάξεως των 30 δισ. ευρώ.
Όμως, σε αυτό το σχέδιο, που φαίνεται στα χαρτιά ως πολλά υποσχόμενο, υπήρχε εξαρχής ένα πολύ σοβαρό ερώτημα πολιτικής τάξεως: με ποιο τρόπο θα οργανωθεί η αξιολόγηση επενδυτικών σχεδίων, ώστε να διασφαλισθεί ότι δεν θα υπάρξουν μεγάλες αστοχίες ή ακόμη και... παρασπονδίες στην κατανομή των χρηματοδοτήσεων. Η κυβέρνηση είχε προτείνει στην Κομισιόν να αναλάβουν οι ελληνικές τράπεζες τον κύριο όγκο αυτού του έργου, ενώ και οι τράπεζες «ποντάριζαν» σε αυτά τα φθηνά δάνεια, που θα δίνουν, κατά μέσο όρο, ποσά που αντιστοιχούν ετησίως σε 1% του ΑΕΠ, πάνω στα οποία οι τράπεζες θα «χτίζουν» και τις δικές τους χρηματοδοτήσεις, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη πιστωτική επέκταση με μικρότερο κίνδυνο.
«Όχι» από την Κομισιόν
Οι προτάσεις αυτές δεν έγιναν αποδεκτές, τουλάχιστον στο σύνολό τους, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία όχι μόνο έχει λόγους να αμφιβάλλει για την τεχνική επάρκεια των τραπεζών για να ανταποκριθούν σε ένα τόσο σύνθετο και μεγάλο project, αλλά γνωρίζει από το παρελθόν, ύστερα από δέκα χρόνια στενής επιτήρησης της ελληνικής οικονομίας, πόσο ευάλωτο είναι το ελληνικό οικονομικό σύστημα σε πελατειακές επιρροές. Με απλά λόγια, οι Βρυξέλλες φοβήθηκαν ότι θα μπορούσε να στηθεί ένα πάρτι με τα φθηνά δάνεια, που ίσως να μην κατέληγε στην αναμενόμενη ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας.
Έτσι, στην τελική του μορφή το σχέδιο πήρε πολύ διαφορετική διάσταση, αφού οι ελληνικές τράπεζες γίνεται σαφές ότι δεν θα έχουν τον σχεδόν μονοπωλιακό ρόλο που αρχικά ήθελε να τους προσφέρει η κυβέρνηση. Όπως σημειώνεται στο τελευταίο Πρόγραμμα Σταθερότητας που υπέβαλε η κυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο τέλος Απριλίου, κεντρικό ρόλο στην κατανομή των δανείων θα έχουν ευρωπαϊκοί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, ανάμεσά τους η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.
Και τράπεζες του εξωτερικού
Οι δύο αυτοί οργανισμοί, όπως έχουν κάνει αρκετές φορές στο παρελθόν, θα σχεδιάζουν και θα υλοποιούν προγράμματα χρηματοδότησης επιχειρηματικών επενδύσεων, έχοντας τις ελληνικές τράπεζες σε ρόλο τοπικού εταίρου. Αυτός είναι και ένας τρόπος για να διασφαλίζεται ότι θα υπάρχει ευρωπαϊκός έλεγχος στη διαχείριση των φθηνών δανείων.
Εκτός από τους διεθνείς οργανισμούς, οι ελληνικές τράπεζες θα έχουν επίσης ρόλο στην κατανομή των κονδυλίων, όπως σημειώνεται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας. Όμως, δεν θα είναι μόνες. Προβλέπεται ότι θα συμμετάσχουν στην κατανομή και εμπορικές τράπεζες από το εξωτερικό, οι οποίες έχουν και πολύ μεγαλύτερη εμπειρία από τις ελληνικές στη χρηματοδότηση σχεδίων πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, κάτι που σημαίνει ότι οι ελληνικές τράπεζες θα κληθούν να δώσουν «μάχη» για τα μερίδιά τους στις πιστώσεις.
Επίσης, ένα μέρος του προγράμματος, αυτό που θα αφορά τη χορήγηση κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capital), προβλέπεται ότι θα υλοποιηθεί από την ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα. Αυτά τα κεφάλαια θα παρέχονται σε νέες επιχειρήσεις, με αντάλλαγμα συμμετοχή στο μετοχικό τους κεφάλαιο.
Υπενθυμίζεται ότι είναι πέντε οι κατηγορίες έργων που θα χρηματοδοτηθούν με τα δάνεια μηδενικού επιτοκίου: Πράσινη μετάβαση, Ψηφιακή μετάβαση, Εξωστρέφεια (εξαγωγικός προσανατολισμός), Καινοτομία, Οικονομίες Κλίμακος μέσα από τη μεγέθυνση των εταιρειών.