Στην τελική ευθεία για την έγκρισή του από τη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βρίσκεται το σχέδιο «Ηρακλής» για τη γρήγορη μείωση «κόκκινων» δανείων των τραπεζών, ενώ εκκρεμεί, ως μυστικό γνωστό σε ελάχιστους εκτός Βρυξελλών, η αποκάλυψη της φόρμουλας υπολογισμού της προμήθειας που θα πληρώνουν οι τράπεζες στο Δημόσιο, ώστε να θεωρηθεί ότι οι εγγυήσεις που θα δοθούν για ζημιές από προβληματικά δάνεια θα παρασχεθούν με όρους αγοράς και όχι ως μια παράνομη κρατική ενίσχυση.
Πώς όμως θα λειτουργήσει στην πράξη αυτό το δυσνόητο, για πολλούς, σχέδιο «ξεφορτώματος» των «κόκκινων» δανείων; Το μυστικό του σχεδίου «Ηρακλής», που αποτελεί αντιγραφή του αντίστοιχου σχεδίου, το οποίο εφαρμόζεται με μεγάλη επιτυχία στην Ιταλία, είναι ότι, σε τελική ανάλυση, μπορεί να προσφέρει μια κρατική επιδότηση στις τράπεζες, για να γίνει λιγότερο «επώδυνη» η μείωση του προβληματικού ενεργητικού και να αποφευχθεί μια ακόμη τραυματική ανακεφαλαιοποίηση.
Το ποσό αυτής της επιδότησης, σύμφωνα με όσα έχουν συμφωνηθεί ανάμεσα στην κυβέρνηση και στις Βρυξέλλες, μπορεί να φθάσει κατά το μέγιστο στα 9 δισ. ευρώ. Στην πράξη, θα καταλήξει να είναι χαμηλότερο. Αυτό θα εξαρτηθεί από το ύψος των απωλειών που θα εγγραφούν τελικά κατά την εξυπηρέτηση των πιο «καλών» προβληματικών δανείων, για τα οποία θα δοθούν οι κρατικές εγγυήσεις.
Η Ιταλία έχει γίνει ήδη η πιο «ζωντανή» αγορά της Ευρώπης, σε ό,τι αφορά τις τιτλοποιήσεις προβληματικών δανείων, με τις τράπεζες να προχωρούν σε συναλλαγές αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ, χάρη στο Asset Protection Scheme, που εφαρμόζεται από το 2016 και η εφαρμογή του συνεχώς παρατείνεται, με την άδεια της Κομισιόν.
Η «συνταγή» που ακολούθησαν οι τράπεζες στην Ιταλία και θα εφαρμοσθεί τώρα στην Ελλάδα είναι η εξής: οι τράπεζες δημιουργούν, μέσω οχημάτων ειδικού σκοπού, «μπουκέτα» τιτλοποιημένων δανείων, τα οποία εσωτερικά χωρίζονται σε τρία στρώματα (tranches): υψηλό, μεσαίο, χαμηλό. Κριτήριο είναι η ποιότητα των δανείων που μπαίνουν στα χαρτοφυλάκια, για την οποία αποφαίνονται -και δίνουν βαθμούς- οι οίκοι αξιολόγησης.
Το Δημόσιο παρέχει την εγγύησή του μόνο για τις πιθανές ζημιές από τα δάνεια της καλύτερης κατηγορίας. Αυτό το κομμάτι της τιτλοποίησης, όπως έγινε ήδη στην Ιταλία, οι ελληνικές τράπεζες θα το κρατήσουν στο χαρτοφυλάκιό τους και θα γίνει μια διαδικασία χρηματοοικονομικής... αλχημείας: προβληματικά δάνεια θα πάρουν ξαφνικά πολύ μεγαλύτερη λογιστική αξία από αυτή που θα είχαν αν η τράπεζα τα πωλούσε σε κάποιο fund, επειδή οι ζημιές τους θα είναι εγγυημένες από το Δημόσιο. Τα μεσαία και χαμηλά κομμάτια των τιτλοποιήσεων θα πουληθούν σε funds με βάση την αγοραία αξία τους.
Αυτή η μεθοδολογία απόσβεσης κραδασμών από τη μείωση «κόκκινων» δανείων θα έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα εφόσον το κόστος για τις τράπεζες, προκειμένου να «αγοράσουν» τις εγγυήσεις του Δημοσίου, παραμείνει χαμηλό. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η προμήθεια δεν θα ξεπεράσει το 2%, δηλαδή θα είναι περίπου ίση με το spread στα CDS του ελληνικού Δημοσίου.
Όμως, αυτό το θέμα δεν έχει κλείσει οριστικά, ενώ οι Έλληνες τραπεζίτες δεν είχαν το τελευταίο διάστημα ενημέρωση για την πορεία των διαπραγματεύσεων κυβέρνησης – Κομισιόν. Ένα πολιτικό «ατύχημα» δεν θα πρέπει να αποκλείεται εντελώς, καθώς η Κομισιόν είναι δύσκολο να κάνει μια ειδική διευθέτηση για τις ελληνικές τράπεζες, που θα είναι εξώφθαλμα ευνοϊκότερη από τους κανόνες που ισχύουν για τις ιταλικές, όπου η προμήθεια υπολογίζεται με βάση το CDS κάθε τράπεζας (τα CDS των ελληνικών τραπεζών είναι απαγορευτικά υψηλά, ακόμη και σήμερα).
Αν όλα πάνε καλά, πάντως, η «δύναμη πυρός» των 9 δισ. ευρώ, που θα «βάλει στην άκρη» το Δημόσιο για να προσφέρει εγγυήσεις στις τράπεζες θα είναι αρκετή για να «χτυπηθούν» αρκετά αποτελεσματικά τα «κόκκινα» δάνεια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα απαιτηθεί ενεργοποίηση και του σχεδίου της Τράπεζας της Ελλάδος, το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους επενδυτές, καθώς δίνει μια λύση στο πρόβλημα των αναβαλλόμενων φόρων, που απειλούν τους μετόχους με dilution λόγω έκδοσης μετοχών υπέρ του Δημοσίου, αν μια τράπεζα δεν εμφανίσει επαρκή κερδοφορία στο μέλλον.
