Ο «ακρωτηριασμός» του τραπεζικού συστήματος και των δικτύων καταστημάτων και η μαζική περικοπή θέσεων εργασίας πήρε πρωτοφανή έκταση στη δεκαετία της μεγάλης οικονομικής κρίσης, 2009 - 2019, αλλά συνεχίζεται με ένταση αρκετά χρόνια αργότερα. Την τριετία 2020 - 2022, με αφορμή και τη μεγάλη στροφή σε ηλεκτρονικές συναλλαγές λόγω της πανδημίας, οι τράπεζες έκλεισαν περισσότερα από 300 καταστήματα και απομάκρυναν με προγράμματα εθελουσίας εξόδου περισσότερων από 8.000 υπαλλήλων, σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών.
Σήμερα, η Τρ. Πειραιώς πήρε τη σκυτάλη στην... αέναη κούρσα για τη μείωση του προσωπικού, με ένα νέο πρόγραμμα εθελουσίας εξόδου, το οποίο προσφέρει αποζημιώσεις έως 220.000 ευρώ και άλλες παροχές σε όσους θελήσουν να αποχωρήσουν. Το νέο πρόγραμμα, όπως και το προηγούμενο, εστιάζει στο προσωπικό του δικτύου και όχι στο back office, γεγονός που αντανακλά τη στρατηγική όχι μόνο της Πειραιώς, αλλά συνολικά των μεγάλων τραπεζών της χώρας, οι οποίες επιδιώκουν πλέον όχι μόνο την περαιτέρω συρρίκνωση των δικτύων, αλλά και τη μείωση του απασχολούμενου προσωπικού σε κάθε κατάστημα.
Όπως λένε τραπεζοϋπάλληλοι, τα καταστήματα πλέον μοιάζουν σαν να λειτουργούν με... προσωπικό ασφαλείας, αφού έχουν περικοπεί τα οργανογράμματα. Για παράδειγμα, ακόμη και σε περιφερειακά καταστήματα που καλύπτουν σημαντικές γεωγραφικές περιοχές και προβλεπόταν η απασχόληση δύο υπαλλήλων στο ταμείο, πλέον οι τράπεζες αφήνουν μόνο έναν, χωρίς να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την αύξηση των χρόνων εξυπηρέτησης, έχοντας και τη δικαιολογία ότι οι περισσότερες συναλλαγές σήμερα μπορούν να διεκπεραιωθούν εκτός ταμείου (ηλεκτρονικά, μέσω ATM κ.ο.κ.).
Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι από τα λίγα σε ανεπτυγμένες χώρες που έχει περάσει τόσο μεγάλα κύματα συρρίκνωσης εργασιών. Το πρώτο και μεγαλύτερο κύμα παρατηρήθηκε στη διάρκεια της μεγάλης οικονομικής κρίσης, όπου ουσιαστικά το τραπεζικό σύστημα κατέρρευσε πλήρως υπό την πίεση των ζημιών του PSI και των «κόκκινων» δανείων και οι αρχές, που είχαν την ευθύνη της διάσωσής του, άφησαν στην αγορά μόνο τέσσερις συστημικές τράπεζες, και ελάχιστες μικρότερες ή συνεταιριστικές.
Σε αυτό το στάδιο, η απορρόφηση τραπεζών που έκλεισαν από μεγαλύτερες και η γενικότερη συρρίκνωση των δικτύων έφεραν μια τεράστια μείωση καταστημάτων και προσωπικού: Τα καταστήματα μειώθηκαν κατά 56% και το προσωπικό σχεδόν κατά 43%, καθώς έκλεισαν 2.162 καταστήματα και περικόπηκαν (πάντα με προγράμματα εθελούσιας εξόδου) 27,489 θέσεις εργασίας.
Τα καταστήματα και το προσωπικό των ελληνικών τραπεζών
Από το 2020 μέχρι και το 2022, μια περίοδο μεταμόρφωσης του τραπεζικού συστήματος και των συναλλαγών, λόγω της μεγάλης αύξησης των ηλεκτρονικών συναλλαγών, οι τράπεζες συνέχισαν με αρκετά γρήγορους ρυθμούς να μειώνουν, από χαμηλή βάση πλέον, τον αριθμό των καταστημάτων και των εργαζομένων. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα καταστήματα μειώθηκαν αυτή την περίοδο κατά 18%, καθώς έκλεισαν 308 καταστήματα, ενώ χάθηκαν 8.025 θέσεις εργασίας.
Είναι ενδιαφέρον ότι στην αρχική φάση του «ξεκαθαρίσματος» στο τραπεζικό σύστημα, ο ρυθμός μείωσης των καταστημάτων ήταν αρκετά ταχύτερος από τον αντίστοιχο ρυθμό μείωσης του προσωπικού, ενώ τα τελευταία χρόνια το «ψαλίδι» στο προσωπικό είναι ταχύτερο από τον ρυθμό μείωσης των καταστημάτων, καθώς οι τράπεζες αποψιλώνουν το προσωπικό που απασχολείται σε κάθε κατάστημα.
Η σημερινή εικόνα του συστήματος δείχνει ότι κινείται σε δύο ταχύτητες: Alpha Bank και Eurobank είχαν στο τέλος του 2022 τα πιο λιτά τραπεζικά δίκτυα, με περίπου 270 καταστήματα, ενώ η Εθνική με 345 και η Πειραιώς με 389 ήταν οι τράπεζες με τα μεγαλύτερα δίκτυα. Η ανισορροπία της αγοράς γίνεται εμφανής από το γεγονός ότι όλες οι υπόλοιπες τράπεζες πλην των συστημικών εάν συνδύαζαν τα δίκτυα τους θα δημιουργούσαν ένα δίκτυο... μισό από μια συστημική.