Σε προγενέστερα άρθρα εξηγήθηκε η ανοδική πορεία που καταγράφουν οι αγορές σε σχετικά μακροχρόνιες περιόδους, τους λόγους αυτού του φαινομένου και τις προϋποθέσεις συνέχισής του στο μέλλον (http://www.3kip.gr/el/static/articlethl_gr.aspx). Ακόμα αναλύθηκαν κάποιες – οι σημαντικότερες κατά την άποψη του γράφοντος – αιτίες, που αποτρέπουν πολλούς επενδυτές από το να αξιοποιήσουν προς όφελός τους τη μεγέθυνση των αξιών στις αγορές (http://www.3kip.gr/el/static/3KIParticle_el.aspx).
Στο παρόν άρθρο σκοπός είναι η επεξήγηση των κατευθυντήριων γραμμών πάνω στις οποίες επιβάλλεται να χαραχτεί μια επενδυτική πρωτοβουλία, έτσι ώστε να μπορέσουν να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες που δίνουν οι αγορές σε βάθος χρόνου. Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές, αν και απαραίτητες σε όλους, δεν είναι ίδιες για όλους και προφανώς μπορούν να οδηγούν σε πολλούς διαφορετικούς προορισμούς διαμέσου πολλαπλών διαδρομών. Άλλωστε, η αποταμίευση μέσω των αγορών μοιάζει με ένα μακροχρόνιο ταξίδι. Πέρα από την αυθύπαρκτη αξία που έχει κάθε ταξίδι, ειδικά το επενδυτικό για να είναι ευχάριστο, επιτυχημένο και αποδοτικό χρειάζεται οργάνωση, σχεδιασμό, εφόδια, αντοχή κι έναν τελικό προορισμό.
Τελικός προορισμός
Η απαρχή μια επενδυτικής στρατηγικής δεν βρίσκεται στη σφαίρα των αγορών, αλλά στην εσωτερική σφαίρα και στο χαρακτήρα κάθε ενός που αποταμιεύει. Οι ανάγκες, οι επιθυμίες, οι στόχοι και η ψυχοσύνθεση του κάθε επενδυτή είναι αυτά που καθορίζουν τον τελικό προορισμό του επενδυτικού ταξιδιού καθενός. Οι εκάστοτε οικονομικές συγκυρίες, οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι στις αγορές αποτελούν τους περιορισμούς και τις ευχάριστες ή δυσάρεστες εκπλήξεις του ταξιδιού, αλλά δεν προσδιορίζουν τον επενδυτικό προορισμό. Η ανερμάτιστη περιπλάνηση από τη μία επενδυτική επιλογή στην άλλη, χωρίς νόημα ή τελικό στόχο, είναι σαν ταξίδι χωρίς πυξίδα και προορισμό.
Η κύρια και πρώτη απόφαση αφορά το λόγο του επενδυτικού ταξιδιού. Δηλαδή τον ή τους θεμελιώδεις στόχους που θέλει να επιτύχει ο επενδυτής με την αποταμίευσή του. Μπορεί να είναι η συσσώρευση κεφαλαίου για χρήση όταν το άτομο παύει να παράγει επαρκές εισόδημα, η χρηματοδότηση των παιδιών της οικογένειας, η συντήρηση της αποταμίευσης, η αγορά περιουσιακών στοιχείων ή κάτι άλλο; Ο προσδιορισμός των επενδυτικών στόχων, που θα εξυπηρετεί η επένδυση, απαιτεί ειλικρίνεια και ιεράρχηση των βασικών αναγκών ή και επιθυμιών. Μερικοί στόχοι ενδεχομένως να συγκρούονται μεταξύ τους, συνεπώς είναι επιβεβλημένη η ιεράρχηση τους, έτσι ώστε να γνωρίζει ο επενδυτής ποιον πρέπει να αφήσει, αν χρειαστεί, στην πορεία του ταξιδιού του.
Χάραξη πορείας στον χάρτη
Η επόμενη απόφαση αφορά την κατάρτιση ενός επενδυτικού σχεδίου ή αλλιώς μιας πορείας χαραγμένης στο "χάρτη" που σε γενικές γραμμές θα ακολουθήσει το ταξίδι. Το εισόδημα, η ηλικία, τα περιουσιακά του στοιχεία, οι ανάγκες διαβίωσης, αλλά και η ανοχή στις αναπόφευκτες αυξομειώσεις της αξίας του κεφαλαίου χρειάζεται να λαμβάνονται υπόψη, πάντα έχοντας ως γνώμονα τον τελικό προορισμό που έχει τεθεί εξαρχής. Ο επενδυτής οφείλει να γνωρίζει και να είναι προετοιμασμένος ότι θα αντιμετωπίσει δυσάρεστες και ευχάριστες καταστάσεις στο ταξίδι του. Ο δρόμος δεν είναι στρωμένος μόνο με ροδοπέταλα ή μόνο με αγκάθια. Όπως ο χειμώνας και το καλοκαίρι επανέρχονται με ενδιάμεσες καταστάσεις το φθινόπωρο και την άνοιξη, έτσι και κύκλοι της αγοράς εναλλάσσονται, δημιουργώντας κινδύνους και ευκαιρίες.
Σταθερή πορεία
Στο ταξίδι η σταθερή πορεία προς τον τελικό προορισμό είναι αυτή που προστατεύει τους επενδυτές από παρορμητικές αποφάσεις. Οι μεταπτώσεις των αγορών μπορούν να προκαλέσουν έντονα συναισθήματα και να οδηγήσουν σε σπασμωδικές κινήσεις υπό το κράτος του ενθουσιασμού ή ακόμα και του πανικού. Οι πολλές και συχνές επενδυτικές κινήσεις, οι συχνές είσοδοι και έξοδοι προς και από τις αγορές (το timing) συνήθως καταλήγουν επιζήμιες και οδηγούν αναπόφευκτα σε περιδίνηση.
Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζεται η επίδραση που θα είχαν διαφορετικές στρατηγικές τοποθέτησης στην ευρωπαϊκή μετοχική αγορά, όπως καταγράφεται από το δείκτη MSCI Europe κατά το διάστημα 2001 - 2015.
Ενώ η συνεχόμενη επένδυση στο συγκεκριμένο δείκτη αρχικού κεφαλαίου €10.000 στην αρχή του 2001 θα γινόταν €16.000 στο τέλος του 2015, μια άλλη στρατηγική αγορών και πωλήσεων που θα αναζητούσε τα υψηλά και τα χαμηλά του συγκεκριμένου δείκτη, αν έχανε, λόγω προηγούμενης εξόδου από την αγορά, τις 10 καλύτερες θετικές ημερήσιες μεταβολές του δείκτη θα απέφερε στο ίδιο χρονικό διάστημα €8.000, δηλαδή ζημία €2.000. Το τελικό αποτέλεσμα θα ήταν ακόμα πιο επώδυνο αν αυτή η στρατηγική έχανε περισσότερες από τις δέκα καλύτερες ημέρες θετικών μεταβολών του δείκτη.
Πράγματι μια τέτοια στρατηγική, συνεχών αλλαγών πορείας, θα οδηγήσει σε απώλεια των ευκαιριών που δίνουν οι αγορές, δεδομένου ότι οι καλύτερες θετικές μεταβολές έρχονται αμέσως μετά τις χειρότερες, όταν ο φόβος των επενδυτών δεν επιτρέπει τη διενέργεια επένδυσης για την αξιοποίηση των ευκαιριών στις αγορές.
Να μη λησμονείται πως η πρόσδεση στο κατάρτι και η προσήλωση στον τελικό προορισμό μόνο οφέλη είχαν για το μυθικό Οδυσσέα.
Χρονικός Ορίζοντας
Μία ακόμα βασική κατευθυντήρια γραμμή στο σχεδιασμό του επενδυτικού ταξιδιού είναι ο χρονικός του ορίζοντας, στο τέλος του οποίου ο επενδυτής θέλει να καταλήξει στον τελικό προορισμό του. Αυτό το χρονικό διάστημα που θα διαρκέσει μια εμπεριστατωμένη επενδυτική στρατηγική προσδιορίζεται με βάση τις ανάγκες του κάθε επενδυτή και πρέπει να είναι τέτοιο που να επιτρέπει την ωρίμανση των επενδυτικών επιλογών. Άλλωστε, οι συνετοί επενδυτές δίνουν, όσο περισσότερο χρόνο μπορούν στην επένδυσή τους, αφήνοντας τους μηχανισμούς της αγοράς να λειτουργήσουν προς όφελός τους.
Στον επόμενο πίνακα απεικονίζονται οι αποδόσεις διαφόρων κατηγοριών ενεργητικών από το 2006 έως και το 2015. Παρά τις ανόδους και τις πτώσεις των τιμών, τις περιόδους αστάθειας και ευφορίας οι αγορές ενσωματώνουν ευκαιρίες, αν και όχι χωρίς παύσεις και όχι όλες μαζί ταυτόχρονα.
Στην πορεία του επενδυτικού ταξιδιού είναι πολύ σημαντικός ο παράγοντας της διασποράς των τοποθετήσεων, σε διαφορετικά είδη αξιών, σε διαφορετικές γεωγραφικές ζώνες, αλλά και χρονικά. Στο ταξίδι ο επενδυτής θα έχει την ευκαιρία να αντιμετωπίσει διάφορες καιρικές συνθήκες και διαφορετικά περιβάλλοντα και οφείλει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένος, έτσι ώστε να ταξιδέψει ευχάριστα και με ασφάλεια.
Η τμηματική καταβολή του κεφαλαίου επένδυσης βοηθά στην απόκτηση των διάφορων αξιών σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, έτσι ώστε να γίνεται μία ομαλή τοποθέτηση σε διάφορα επίπεδα τιμών, δεδομένου ότι είναι πρακτικά αδύνατο να προβλεφθούν συστηματικά τα ανώτατα και τα κατώτατα σημεία των αγορών. Επιπλέον, η επιλογή των στοιχείων που θα απαρτίσουν το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο είναι επιβεβλημένο να συνάδει με το επιθυμητό επίπεδο κινδύνου και το χρονικό ορίζοντα που έχει αποφασισθεί.
Η αξία της διασποράς, τόσο σε όρους τοποθέτησης του διαθέσιμου κεφαλαίου, όσο και κατανομής μεταξύ των διαφόρων επενδυτικών επιλογών διακρίνεται και στη σύγκριση μεταξύ 3 διαφορετικών στρατηγικών που τοποθετούν αρχικό κεφάλαιο €1.000 στις κατηγορίες ενεργητικού του προηγούμενου πίνακα. Η πορεία κάθε επένδυσης κατά τη συγκεκριμένη 10ετία παριστάνεται στο επόμενο διάγραμμα.
Στην πρώτη (με το γαλάζιο χρώμα) ο επενδυτής στην αρχή κάθε χρονιάς από το 2007 έως και το 2015 σπεύδει να τοποθετήσει όλο το κεφάλαιό του σε εκείνη την κατηγορία που έχει την υψηλότερη απόδοση το αμέσως προηγούμενο έτος. Δηλαδή στην αρχή του 2007 τοποθέτησε όλο το κεφάλαιό του στην κατηγορία "REITS" (μετοχές εταιρειών real estate), αντιστοίχως το 2008 στις μετοχές αναδυομένων χωρών και ούτω καθεξής. Στο τέλος του 2015 ο γαλάζιος επενδυτής θα έχει επιτύχει τα €1.000 να έχουν φθάσει τα €760.
Ο κόκκινος επενδυτής ακολούθησε μια στρατηγική που τοποθετούσε όλο το κεφάλαιό του στην αρχή κάθε έτους σε εκείνη την κατηγορία που είχε τις μεγαλύτερες απώλειες την προηγούμενη χρονιά. Δηλαδή στην αρχή του 2007 τοποθέτησε όλο το κεφάλαιό του στην κατηγορία "Commodities" (συμβόλαια πρώτων υλών), αντιστοίχως το 2008 στην κατηγορία "REITS" και ούτω καθεξής μέχρι και το 2015. Αυτός κατάφερε στο τέλος του 2015 τα €1.000 να γίνουν €1.315.
Ο πράσινος επενδυτής αποφάσισε να κατανείμει ισομερώς το αρχικό κεφάλαιο σε όλες τις κατηγορίες ενεργητικού και κάθε αρχή έτους να επαναφέρει την κατανομή του χαρτοφυλακίου του σε αυτή τη μορφή. Αν και λιγότερο περιπετειώδης αυτός ο επενδυτής τα €1.000 τα έκανε €1.540, δηλαδή αρκετά καλύτερα από τον κόκκινο και φυσικά από το γαλάζιο.
Με άλλα λόγια, ο πράσινος επενδυτής επιλέγοντας να μείνει πιστός στην αρχή της διασποράς, να μην ακολουθήσει την αγέλη, όπως ο γαλάζιος , ούτε να "μαντέψει" το νικητή της χρονιάς, όπως ο κόκκινος, επέτυχε καλύτερα αποτελέσματα. Η ταπεινότητα ως προς την ικανότητα να προβλέπει την επόμενη κίνηση της αγοράς, η επιμονή στη διασπορά μέσω όλων των κατηγοριών ενεργητικού και η χάραξη σταθερής πορείας προς τον τελικό στόχο ήταν οι κατευθυντήριες γραμμές του πράσινου επενδυτή .
Συνεπώς, ο ειλικρινής προσδιορισμός του στόχου, η διασπορά του κεφαλαίου, ο μακροχρόνιος ορίζοντας και η άρνηση σ τις σειρήνες των αγορών είναι οι βασικοί άξονες μιας επενδυτικής στρατηγικής. Άλλωστε, η επένδυση δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μια οδός για την επίτευξη κάποιων οικονομικών στόχων.
Στο ταξίδι της επένδυσης όσο μακρύς κι αν είναι ο δρόμος και διαφορετικές οι διαδρομές, η "Ιθάκη" παραμένει πάντα ως ο τελικός προορισμός.