Οι πολιτιστικοί φορείς της Θεσσαλονίκης, όπως συνέβη διεθνώς, επλήγησαν το 2020 από την πανδημία, ματαιώνοντας εκδηλώσεις και χάνοντας για το μεγαλύτερο μέρος του 2020 τη φυσική -ζωτική- επαφή με το κοινό.
Βρήκαν όμως δυνάμεις και αντανακλαστικά για να διατηρήσουν ένα είδος -διαδικτυακής- επαφής, αλλά και να σχεδιάσουν για το 2021 ένα πρόγραμμα, έχοντας μάθει να είναι ευέλικτοι, αλλά και έχοντας κερδίσει ένα νέο διαδικτυακό κοινό «απαλλαγμένο» από χρονικούς και γεωγραφικούς περιορισμούς
ΚΘΒΕ: Όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει και τρόπος
Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος πραγματοποίησε τις προγραμματισμένες για το 2020 δράσεις του «σε βαθμό που προσομοιάζει το "φθάσε όπου δεν μπορείς" του Καζαντζάκη», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καλλιτεχνικός του διευθυντής Νίκος Κολοβός.
«Ξέρετε, δεν είναι λίγο να γεμίζεις την Επίδαυρο και το Θέατρο Δάσους με Όρνιθες και Τρωάδες (υπό συνθήκες κορονοϊού), τη Λαζαριστών με Γκόλφω, να περιοδεύεις στα Φεστιβάλ (Δίον, Φιλίππους), να φθάνεις σε πρεμιέρες (το καλοκαίρι πραγματοποιήσαμε οκτώ πρεμιέρες) ή σε γενικές δοκιμές με παραγωγές αξιώσεων όπως η «Βαβυλωνία», η «Δεύτερη έκπληξη του έρωτα» και η «Δολοφονία του Μαρά», και παράλληλα να μπορείς να παρέχεις ασφάλεια τόσο στους ανθρώπους της μεγάλης οικογένειας του Κρατικού όσο και στους χιλιάδες θεατές που μας εμπιστεύτηκαν», τονίζει.
Το «μάθημα» που πήρε φέτος το ΚΘΒΕ είναι ότι «η ζωή έχει μεγαλύτερη φαντασία και τελικά εκείνη είναι που γράφει τα πιο ευφάνταστα σενάρια», αλλά σε αυτή τη νέα κατάσταση η διοίκησή του ανταποκρίθηκε στο έπακρο αφού: «όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει και τρόπος».
Μέσα από μια σειρά διαδικτυακών δράσεων, το ΚΘΒΕ να επιχείρησε να διατηρήσει τη σχέση του με τους θεατές, ωστόσο «η μαγεία του θεάτρου κρύβεται στην όσμωση με το κοινό.
Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η σχέση που αναπτύσσεται ζωντανά, εκείνο το δευτερόλεπτο της πτώσης του ήρωα που το δάκρυ του φθάνει να μουσκεύει τον θεατή, η ανάσα του σε κάνει να αναριγείς, και στην κάθαρση το γέλιο του ευφραίνει τις καρδιές όλων όσοι γίνονται μάρτυρες της περιπέτειας του χαρακτήρα του, δεν αποτυπώνεται με καμία κάμερα και κανένα άλλο ενδιάμεσο τεχνικό μέσο. Είναι έρωτας η σχέση σκηνής - πλατείας. Και στους δύο... τρίτος δεν χωρά. Αυτή η ένωση, η λυτρωτική, η μυσταγωγική, κι εν τέλει η θεραπευτική, όσο αιρετικό κι αν ακουστεί είναι η θεία χάρη της κωμωδίας ή της τραγωδίας και δεν την υποκαθιστάς υβριδικά. Η χρήση του live streaming, ενός θαυμάσιου μέσου επικοινωνίας, μπορεί να αφορά σε δεκάδες άλλες περιπτώσεων της δραστηριότητάς μας, όπως live μαθήματα δραματικής σχολής, ακαδημίας θεάτρου, συζητήσεων, δοκιμών, αφιερωμάτων, και γενικότερης επικοινωνίας με το κοινό. Είναι ένα μέσο που μας πάει αναμφισβήτητα μπροστά».
Όσο για την ουσία της σχέσης με το κοινό, ο κ. Κολοβός εξηγεί: «Δεν διαταράχθηκε ποτέ. Έχει βάσεις αιώνων, είναι στιβαρές και θεμελιωδώς αδιασάλευτες. Προσομοιάζει τη σχέση γονέα- παιδιού. Υπάρχουν στιγμές που νομίζεις ότι θα παραστρατήσει το παιδί. Κι όμως, αν οι βάσεις που χρόνια τώρα έλαβε είναι ισχυρές, τότε σε όποια ζοφερά περιβάλλοντα κι αν βρεθεί, θα έχει και την κρίση και την ικανότητα να εξακολουθεί ν' αναζητά το σπουδαίο και το τέλειο. Εν τέλει κι η δίψα για όσα στερηθήκαμε θα φέρει από μόνη της τα βήματά μας στις θεατρικές αίθουσες».
Τέλος, το μεγάλο «στοίχημα» για το 2021 όσον αφορά τον πολιτισμό, είναι «οι άνθρωποί του να βγουν στο φως ξανά και μαζί τους οι ιδέες, οι εμπνεύσεις, τα οράματα και οι δημιουργίες τους να κατακτήσουν με καινοφανή ζέση κορυφές».
ΚΟΘ: Η ψηφιακή εποχή στον πολιτισμό ήρθε για να μείνει
Η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης κατάφερε να υλοποιήσει ελάχιστα από τον αρχικό της προγραμματισμό του 2020. Μετά το ξέσπασμα της πανδημίας και στη χώρα μας, τον Φεβρουάριο, πολλές διεθνείς συνεργασίες και μεγάλες παραγωγές, όπως για παράδειγμα η «Missa Solemnis» με τη Χορωδία του Gewandhaus της Λειψίας, στο πλαίσιο των εορτασμών του έτους Μπετόβεν, περιοδείες και παραγωγές αναβλήθηκαν ή ματαιώθηκαν.
«Δείξαμε όμως γρήγορα αντανακλαστικά και αντιδράσαμε με πλήθος διαδικτυακών συναυλιών κάθε είδους. Το καλοκαίρι γεμίσαμε κυριολεκτικά μουσική την Βόρεια Ελλάδα, η ΚΟΘ εμφανίστηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών, πραγματοποιήσαμε συμφωνικές συναυλίες με σημαντικούς καλλιτέχνες με κοινό ή διαδικτυακά, καταλήγοντας στις εορταστικές παραγωγές του Δεκέμβρη που γνωρίζουν μια πρωτοφανή απήχηση από το κοινό», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ζωή Τσόκανου, διευθύντρια της ΚΟΘ.
Το «μάθημα» που πήρε η ΚΟΘ από το 2020 ήταν η ευελιξία. «Να έχουμε πάντα όχι μόνο plan b, αλλά και plan c εφόσον τα δεδομένα αλλάζουν διαρκώς. Νομίζω ότι γίναμε όλοι σοφότεροι ως προς την αντιμετώπιση των εμποδίων στην εργασία μας και μάθαμε πολλούς τρόπους να υπερβαίνουμε έκτακτες καταστάσεις με τρόπο δημιουργικό και ευφάνταστο». Η στάση αυτή της ΚΟΘ βρήκε συμπαραστάτη το κοινό, η ανταπόκριση του οποίου, σύμφωνα με την κ. Τσόκανου, είναι θετική.
«Σε όλη αυτή την πρωτοφανή περίοδο που διανύουμε, νιώσαμε πως το κοινό στράφηκε σε εμάς και μας αγκάλιασε ακόμη περισσότερο επιβεβαιώνοντας τη σημαντικότητα αλλά και την αναγκαιότητα του λειτουργήματός μας», εξηγεί και εκτιμά ότι η ψηφιακή εποχή στον πολιτισμό ήρθε για να μείνει.
Όσο και αν δεν μπορεί να αντικαταστήσει την εμπειρία μιας ζωντανής συναυλίας, μία καλή ψηφιακή παρουσία κάνει τους πολιτιστικούς οργανισμούς προσβάσιμους από κάθε σημείο του πλανήτη.
Ο βασικός άξονας πάνω στον οποίο σχεδιάζεται το πρόγραμμα της ΚΟΘ για το 2021 είναι η επέτειος των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Το πρόγραμμα επικεντρώνεται στην ανάδειξη και την προβολή της ελληνικής μουσικής δημιουργίας, με την εκτέλεση έργων Ελλήνων συνθετών και μια σειρά ηχογραφήσεων της Κ.Ο.Θ., που θα φωτίσει σημαντικά ελληνικά συμφωνικά έργα. Η μεγάλη πρόκληση είναι η επιστροφή στο ζωντανό ακρόαμα και η κ. Τσόκανου τονίζει ότι η ΚΟΘ «θα είναι εκεί, έτοιμη να προσφέρει καλή μουσική με τον καλύτερο δυνατό τρόπο», ενώ το μεγαλύτερο στοίχημα για την ίδια είναι «να επιστρέψει ο κόσμος στις πολιτιστικές εκδηλώσεις χωρίς φόβο».
ΜΜΘ: Στόχος και η διεθνής καλλιτεχνική αγορά
Από το πρώτο εξάμηνο του 2020, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκαν μόνο οι εκδηλώσεις του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου. Το νέο διοικητικό συμβούλιο, αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του βρέθηκε αντιμέτωπο με το πρώτο κρούσμα της πανδημίας.
«Έπρεπε λοιπόν παράλληλα με την ενημέρωσή μας να διαχειριστούμε και την κρίση. Τα έμπειρα στελέχη μας, με γρήγορα αντανακλαστικά, εκμεταλλεύτηκαν τις δυνατότητες του διαδικτύου προβάλλοντας παλιές μας παραγωγές αλλά πραγματοποιώντας και νέες, στέλνοντας το μήνυμα «Μένουμε ενεργοί, μένουμε σπίτι», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του ΔΣ του ΟΜΜΘ Βασίλης Γάκης.
Με τη μερική άρση των περιοριστικών μέτρων το καλοκαίρι, το ΜΜΘ αξιοποίησε τους ανοικτούς του χώρους διοργανώνοντας συνολικά 14 συναυλίες που περιελάμβαναν -μεταξύ άλλων- αφιερώματα σε Θεσσαλονικιούς δημιουργούς, όπως ο Μανώλης Ρασούλης. Ξεκίνησε επίσης κύκλος συναυλιών με νέους μουσικούς από τα ωδεία της πόλης και συνεχίστηκε το «Σινεμά με Θέα», σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Από το πρόγραμμα του δεύτερου εξαμήνου πραγματοποιήθηκε μόνο η συναυλία του Σταύρου Ξαρχάκου, στις 24 Οκτωβρίου. Αμέσως μετά, το δεύτερο κύμα της πανδημίας σταμάτησαν οι συναυλίες, όχι όμως και οι δραστηριότητές του ΜΜΘ. Οι καλοκαιρινές συναυλίες προβλήθηκαν στο κανάλι του Μεγάρου στο YouTube, ενώ ταυτόχρονα ετοιμάστηκε και ένας κύκλος 10 χριστουγεννιάτικων παραγωγών, οι οποίες μαγνητοσκοπήθηκαν με τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας. Οι παραγωγές αυτές προβλήθηκαν στο διαδίκτυο και μεταδόθηκαν από πανελλήνιους αλλά και περιφερειακούς τηλεοπτικούς σταθμούς.
«Με σεβασμό στο παρελθόν και στις ρίζες μας, το 2021 θα γιορτάσουμε τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση και τα 21 χρόνια λειτουργίας του Μεγάρου, προσφέροντας δράσεις πολιτισμού ανοιχτές στην καινοτομία και στην εξέλιξη, ως αποτέλεσμα της διαλεκτικής τους σχέσης με την κοινωνία στη ροή του χρόνου, με έμφαση στους νέους, προσφέροντας ευκαιρίες επανασύνδεσης με το νεανικό κοινό», σημειώνει ο κ. Γάκης.
Με την εμπειρία των διαδικτυακών δράσεων του 2020, το ΜΜΘ μπαίνει στη νέα χρονιά έτοιμο να εκμεταλλευτεί «στο έπακρο τις δυνατότητες του διαδικτύου με στόχευση και τη διεθνή καλλιτεχνική αγορά».
Ο πρόεδρος του ΟΜΜΘ συμπληρώνει, ωστόσο, ότι μπορεί «το διαδίκτυο να προσφέρει μια εναλλακτική επικοινωνία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την επαφή που έχει ανάγκη ο καλλιτέχνης με το κοινό, αλλά και το κοινό με τον καλλιτέχνη», έτσι και το Μέγαρο περιμένει, μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν, να ανοίξει, να καταλάβει το κοινό ότι υπάρχει ασφάλεια και να γεμίσει και πάλι τις αίθουσες. Το «στοίχημα» για το 2021, σύμφωνα με τον κ. Γάκη, είναι «η επανεκκίνηση του πολιτισμού και η ανάπτυξή του με βάση και τα μαθήματα που πήραμε από την πανδημία».
MOMus: Επιλέγουμε να δούμε τις θετικές προκλήσεις της νέας συνθήκης
Ο Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης, MOMus, εν μέσω πανδημίας υλοποίησε το 25% των δράσεων του αρχικού του προγραμματισμού του για το 2020.
«Κάνοντας μια αναδρομή στον δύσκολο Μάρτιο του 2020, διαπιστώνουμε ότι κινηθήκαμε αστραπιαία στον επανασχεδιασμό του προγραμματισμού με τα νέα δεδομένα και ότι μπορούμε να προσαρμοστούμε σε νέες, πρωτόγνωρες και διαρκώς μεταλλασσόμενες συνθήκες», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρία Τσαντσάνογλου, αναπληρώτρια γενική διευθύντρια MOMus και διευθύντρια MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη.
Εκθέσεις, συναντήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, όλα επανασχεδιάστηκαν και φιλοξενήθηκαν στο διαδίκτυο. «Προφανώς αυτό δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις διά ζώσεις συναντήσεις και επισκέψεις στο μουσείο, έχει όμως το πλεονέκτημα ότι βρισκόμαστε με φίλους των μουσείων μας καταργώντας τις γεωγραφικές αποστάσεις», επισημαίνει η κ. Τσαντσάνογλου.
Η προσαρμοστικότητα και η ευελιξία είναι δύο έννοιες που έμαθε πολύ καλά το MOMus τη χρονιά που πέρασε, και που θα χαρακτηρίζουν τη δραστηριότητά του και τα επόμενα χρόνια.
Για τη νέα χρονιά, το MOMus έχει σχεδιάσει εκθέσεις που καλύπτουν όλο το φάσμα των εικαστικών τεχνών και των ενδιαφερόντων:
Αναδρομική έκθεση του σημαντικού καλλιτέχνη της ρωσικής πρωτοπορίας Ιβάν Κλιούν, εκθέσεις με νέες ελληνικές και διεθνείς προτάσεις στην τέχνη του βίντεο, μια πολυδιάστατη αναδρομή, παρουσίαση και αξιολόγηση των εξελίξεων στην σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα τη δεκαετία που μας πέρασε, πειραματικές εκθέσεις και δράσεις, σύνθεση τέχνης και ηλεκτρονικής μουσικής, τη Photobiennale, έκθεση του γλύπτη Τάκι, ιστορική έρευνα-έκθεση για τα εργαστήρια των καλλιτεχνών, διεθνή συνέδρια διαδικτυακά και διά ζώσης για την Ουτοπία στην Τέχνη και την Πολιτική και για τη συλλεκτική κουλτούρα, συνεργασίες με μεγάλα μουσεία και ιδρύματα στην Αγγλία, στην Ολλανδία, στις ΗΠΑ και εκθέσεις στην Γερμανία, τη Ρωσία, την Ιταλία, την Κίνα...
«Όλα αυτά σχεδιάζονται με την ελπίδα ότι θα μας επιτρέψουν οι υγειονομικές συνθήκες να τα υλοποιήσουμε. Για τον λόγο αυτό παραμένουμε σε ετοιμότητα ενίσχυσης και πάλι των ψηφιακών δράσεων», υπογραμμίζει η κ. Τσαντσάνογλου.
Όπως τονίζει άλλωστε «το 2021 και τα χρόνια που θα ακολουθήσουν τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Θα επιλέξουμε να δούμε τις θετικές προκλήσεις αυτής της νέας συνθήκης. Σίγουρα, η κατάργηση των γεωγραφικών αποστάσεων και η ευκολία μετάδοσης εικόνων και μηνυμάτων είναι μεταξύ αυτών των προκλήσεων».
Για την κ. Τσαντσάνογλου, το μεγάλο στοίχημα για τον πολιτισμό όταν τελειώσει η περιπέτεια της πανδημίας είναι η επιβίωση και δραστηριοποίηση των καλλιτεχνών και η ανάγκη μιας νέας αρχής στη δημιουργικότητα. «Βιώνουμε ένα παρόν που αύριο θα περιγράφεται ως σημαντικό γεγονός της ανθρώπινης ιστορίας και για τον λόγο αυτό έχει σήμερα πολύ μεγάλη αξία να καταγράψουμε προσεκτικά, θεωρητικοί και καλλιτέχνες, αυτό το βίωμα μαζί με τις σκέψεις και τον σχεδιασμό της επόμενης μέρας. Ελπίζω πως η επόμενη μέρα για την τέχνη δεν θα είναι μουδιασμένη και αμυντική αλλά θα δώσει τη δυνατότητα επαναπροσδιορισμού πανανθρώπινων αξιών όπως η ελευθερία, η υγεία, η παιδεία κι ο πολιτισμός που θεωρούμε δεδομένες χωρίς, δυστυχώς, να είναι».
ΦΚΘ: Στις φυσικές αίθουσες, οι ταινίες «αναπνέουν» καλύτερα
Για πρώτη φορά, το 22ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και το 61ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκαν το 2020 διαδικτυακά. «Η πανδημία μας ώθησε στο να βρούμε και νέους τρόπους επικοινωνίας με το κοινό», σημειώνει ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής του ΦΚΘ.
Οργανώθηκαν διαδικτυκά σεμινάρια, εκπαιδευτικά προγράμματα, διαγωνισμοί για νέους επαγγελματίες, και συνεργασίες και με άλλους πολιτιστικούς φορείς της Θεσσαλονίκης προβάλλοντας το έργο νέων δημιουργών. Το ΦΚΘ ανέθεσε επίσης σε 22 Έλληνες και ξένους σκηνοθέτες να γυρίσουν ταινίες μέσα στα σπίτια τους κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, με θέμα παρμένο από το βιβλίο «Χορείες Χώρων» του Ζωρζ Περέκ. Όλες αυτές οι δράσεις «άγγιξαν» τις 300.000 θεάσεις στα online κανάλια του Φεστιβάλ.
«Το 2020 μας έμαθε να μην παίρνουμε τίποτα ως δεδομένο ενώ σίγουρα εκτιμήσαμε τις μικρές καθημερινές χαρές της ζωής που είναι ίσως και οι πιο πολύτιμες. Στο επίπεδο του Φεστιβάλ μας οδήγησε σε νέες μορφές δημιουργικότητας, στο να βρούμε νέους τρόπους να στηρίξουμε το σινεμά που τόσο αγαπάμε. Ανάγκη και στόχος μας είναι να επιστρέψουμε στις φυσικές αίθουσες, εκεί που "αναπνέουν" οι ταινίες καλύτερα, εκεί που συναντιούνται οι δημιουργοί και το κοινό. Όμως, η πανδημία έχει αλλάξει τα δεδομένα σε παγκόσμιο επίπεδο και το διαδίκτυο μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά διευρύνοντας τις δυνατότητές μας και φέρνοντάς μας κοντά σε ένα κοινό που σε άλλη περίπτωση δεν θα μπορούσε να βρεθεί στη Θεσσαλονίκη», επισημαίνει ο κ. Ανδρεαδάκης.
Ο κόσμος, όπως λέει, διψά για φυσική παρουσία και επαφή. Ανυπομονεί να βρεθεί στις αίθουσες. «Το νιώθουμε κάθε μέρα από τα μηνύματα που μας στέλνουν. Είναι βέβαιο ότι οι πρώτες στιγμές που θα βρεθούμε και πάλι μαζί θα είναι πέρα από συγκινητικές, θα είναι πρωτόγνωρες», επισημαίνει.
Για τη νέα χρονιά όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά. «Στόχος μας», υπογραμμίζει, «είναι να προσεγγίσουμε ξανά την έννοια "υβριδικό" και ήδη επεξεργαζόμαστε μια σειρά από εναλλακτικά σενάρια που μπορούν να εφαρμοστούν ανάλογα με τις συνθήκες που θα ισχύουν στη χώρα μας τους επόμενους μήνες. Ο κεντρικός άξονάς μας όμως παραμένει η υποστήριξη της ελληνικής κινηματογραφικής κοινότητας. Το μεγαλύτερο στοίχημα είναι ανακάμψει και να δυναμώσει ακόμη περισσότερο ο πολιτισμός σε όλα τα επίπεδα. Να ανασυνταχτεί, να βρει νέους τρόπους επικοινωνίας με το κοινό του και φυσικά να κάνει τους θεατές να αισθανθούν ξανά ασφαλείς».
