Η προσφυγική κρίση επηρεάζει άμεσα το καταναλωτικό κλίμα στην Ευρώπη και τις οικονομικές-εισοδηματικές προσδοκίες πολιτών και επιχειρήσεων. Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία ειδικής έρευνας που διενήργησε η GfK Consumer Climate Europe.
Από τον Δεκέμβριο του 2015 μέχρι τον Μάρτιο του 2016, ο δείκτης καταναλωτικού κλίματος για την ΕΕ των 28 υποχώρησε κατά 3,2 μονάδες, φτάνοντας στις 9 μονάδες. Βασικές αιτίες ήταν η συνεχιζόμενη προσφυγική κρίση, η τρομοκρατική απειλή στην Ευρώπη, ο φόβος Brexit και ύφεση σε σημαντικές αναπτυσσόμενες χώρες.
Κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου του έτους, οι συζητήσεις στα μέσα ενημέρωσης και στο ευρύ κοινό επικεντρώθηκαν σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Αν και το Ισλαμικό Κράτος έχασε κάποια από τα εδάφη που είχε καταλάβει, ο πόλεμος στη Συρία δεν τέλειωσε, με αποτέλεσμα να συνεχίζεται η τεράστια ροή προσφύγων προς την Ευρώπη.
Αρχικά, το προσφυγικό ρεύμα κατευθύνονταν ανεμπόδιστα προς την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη, μέχρι που οι χώρες του Βίζεγκραντ αποφάσισαν να κλείσουν τα σύνορά τους και, κατά συνέπεια, τη βαλκανική διαδρομή. Αν και αυτό σταμάτησε τον κατακλυσμό προσφύγων που μετανάστευαν μέσω της Ευρώπης, οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν ανάγκη βοήθειας τοποθετούνται τώρα σε κέντρα υποδοχής στην Ελλάδα.
Στη Γαλλία, η κυβέρνηση διέταξε τους στρατιώτες να διαλύσουν τον παράνομο προσφυγικό καταυλισμό στο Καλαί (γνωστό ως Η Ζούγκλα), όπου κατασκήνωναν άτομα τα οποία ήλπιζαν να ταξιδέψουν στη Μεγάλη Βρετανία. Ταυτόχρονα, συνεχίστηκαν οι πολιτικές συζητήσεις σχετικά με το πώς μπορεί η Ευρώπη να φιλοξενήσει τους τερά-στιους αριθμούς προσφύγων και να προχωρήσει στη δίκαιη κατανομή τους μεταξύ των κρατών μελών.
Όπως φάνηκε από τις επιθέσεις που έλαβαν χώρα στις Βρυξέλλες στα μέσα Μαρτίου, η τρομοκρατική απειλή εξακολούθησε να είναι εξαιρετικά υψηλή στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων μηνών του έτους. Ωστόσο, δεδομένου ότι οι εκρήξεις στο Βέλγιο έλαβαν χώρα μετά την ολοκλήρωση της έρευνας καταναλωτικού κλίματος του Μαρτίου, το γεγονός δεν έχει ληφθεί υπόψη στα αποτελέσματα.
Το δημοψήφισμα του Ιουνίου στη Μεγάλη Βρετανία σχετικά με τη παραμονή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργεί αμφιβολίες για το μέλλον. Πολλοί οικονομικοί εμπειρογνώμονες, καθώς και πολλοί Βρετανοί καταναλωτές προβλέπουν ισχυρές αρνητικές οικονομικές συνέπειες σε περίπτωση που γίνει πραγματικότητα το λεγόμενο Brexit.
Επιπλέον, κατά το πρώτο τρίμηνο του 2016, κατέστη σαφές ότι οι μεγάλες αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Κίνα, η Βραζιλία και η Ρωσία εξακολουθούν να βρίσκονται σε περίοδο οικονομικής αδυναμίας. Αυτό μειώνει τις εξαγωγικές προοπτικές των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, και μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία.
Όλα αυτά τα ζητήματα δημιούργησαν μεγάλη αβεβαιότητα στους Ευρωπαίους καταναλωτές κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου του έτους. Πιο συγκεκριμένα, οι οικονομικές προσδοκίες έχουν μειωθεί σημαντικά από το Δεκέμβριο σε όλες σχεδόν τις υπό εξέταση χώρες. Στην Ελλάδα για παράδειγμα, η κατάσταση επέστρεψε στα ίδια επίπεδα με αυτά που είχαν καταγραφεί κατά τη διάρκεια των πιο δύσκολων περιόδων της κρίσης χρέους.
Η πτώση των οικονομικών προσδοκιών επηρέασε και τις εισοδηματικές προσδοκίες του κόσμου, οι οποίες υπέστησαν επίσης σημαντικές απώλειες στην πλειοψηφία των χωρών. Ο δείκτης καταναλωτικού κλίματος της GfK για την ΕΕ των 28 μειώθηκε επίσης σημαντικά κατά το πρώτο τρίμηνο (από 12,2 μονάδες το Δεκέμβριο σε 9 μονάδες το Μάρτιο).
Οι δείκτες προσδοκιών στην Ελλάδα
Η επιδεινούμενη προσφυγική κρίση και η αναζωπύρωση της κρίσης χρέους έχουν οδηγήσει την ψυχολογία των καταναλωτών στην Ελλάδα σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Οι οικονομικές προσδοκίες μειώθηκαν αισθητά κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου. Μετά την πτώση του κατά 17 μονάδες από το Δεκέμβριο και κατά περίπου 65 μονάδες από το Μάρτιο του 2015, ο δείκτης βρέθηκε στις -50,6 μονάδες το φετινό Μάρτιο. Η τιμή αυτή αποτελεί και το χαμηλότερό του επίπεδο από τον Απρίλιο του 2012.
Σημαντικές απώλειες υπέστη επίσης και ο δείκτης εισοδηματικών προσδο-κιών, ο οποίος παρουσίασε κατακόρυφη πτώση πάνω από 27 μονάδες, φτάνοντας στις -45,2 μονάδες από το τέλος του περασμένου έτους μέχρι το τέλος του πρώτου τριμήνου του 2016. Πρόκειται για το χαμηλότερο επίπεδο που καταγράφηκε από το Σεπτέμβριο του 2013. Τέλος, ο δείκτης έχασε 52,1 μονάδες από το Μάρτιο του περασμένου έτους.
Η πρόθεση για αγορές ήταν ο μόνος δείκτης που παρέμεινε σταθερός κατά τους πρώτους τρεις μήνες του έτους. Διαμορφώθηκε στις -37,6 μονάδες το Μάρτιο. Η τιμή αυτή είναι κατά μόλις 1,5 μονάδες χαμηλότερη από το Δεκέμβριο (-36,1 μονάδες). Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψιν το σημερινό κλίμα, είναι ξεκάθαρο ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων καταναλωτών δεν είναι καν σε θέση να σκεφτεί να ξοδέψει χρήματα για την αγορά ακριβών προϊόντων ή υπηρεσιών. Για τους περισσότερους, το τρέχον διαθέσιμο εισόδημα δεν είναι καν αρκετό για να καλύψουν τις καθημερινές ανάγκες.