Η έμφυλη βία, τα στερεότυπα με τα οποία μεγαλώνουν τα αγόρια και τα κορίτσια και η αποδόμησή τους ξεκινώντας από τις μικρές ηλικίες συζητήθηκαν την πρώτη ημέρα του Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου «Χτίζοντας υγιείς σχέσεις ανάμεσα στα δύο φύλα» που διοργάνωσαν «Το Χαμόγελο του Παιδιού» και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας, στο αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης.
Τη σημασία να τεθούν οι βάσεις όσο τα παιδιά είναι μικρά, στην κρίσιμη ηλικία διαμόρφωσης των στερεοτύπων φύλου, ώστε να μεγαλώσουν με υγιείς σχέσεις, τόνισαν τόσο ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης όσο και η περιφερειάρχης Αττικής Ρένα Δούρου. Ο κ. Φίλης αναφέρθηκε επίσης στο «κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα», ή αλλιώς τα έμμεσα μηνύματα που οι μαθητές και οι μαθήτριες λαμβάνουν στο σχολικό περιβάλλον. Για παράδειγμα, στον κλάδο των εκπαιδευτικών, όπου η συντριπτική πλειονότητα είναι γυναίκες, στις θέσεις των στελεχών παρατηρούμε την κυριαρχία των ανδρών συναδέλφων τους. Επίσης, δεν είναι ασυνήθιστο εκπαιδευτικοί να έχουν διαφορετική στάση απέναντι στα παιδιά, ανάλογα με το φύλο τους. Για το λόγο αυτό χρειάζεται, παράλληλα, η συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, εξήγησε ο κ. Φίλης.
«Οι άνδρες δεν κλαίνε», «της άξιζε που την έδειρε, κάτι θα συνέβη», «το μπαλέτο είναι για κορίτσια» είναι κάποιες από τις προκαταλήψεις της κοινωνίας μας που, όπως εκμυστηρεύτηκαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ οι μαθήτριες του 1ου Γυμνασίου Αγίου Νικολάου Κρήτης, Νίκη Τζανοπούλου και Μαρία Σφυράκη, και οι ίδιες τις δέχονταν. Μετά τη συμμετοχή τους στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ευαισθητοποίηση για την Ισότητα των Δυο Φύλων ενάντια στη Βία μεταξύ Ερωτικών Συντρόφων ΙΙ» άλλαξαν σκέψη και στάση.
Κατά το χρονικό διάστημα 2010-2015 δημιουργήθηκαν και αξιολογήθηκαν εθνικές εκδόσεις του ανωτέρω ευρωπαϊκού προγράμματος (Gender Equality Awareness Raising against Intimate Partner Violence II-GEAR against IPV ΙΙ) για επτά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Αυστρία, Γερμανία, Κροατία, Ρουμανία, Κύπρος, Ισπανία και Ελλάδα) κατόπιν μετάφρασης, συμπλήρωσης και πολιτισμικής προσαρμογής της πρότυπης έκδοσης GEAR against IPV.
Επιμορφώθηκαν 93 εκπαιδευτικοί και πραγματοποιήθηκαν 32 εργαστήρια σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας με τη συμμετοχή 500 εφήβων. Συγκεκριμένα, κατά το σχολικό έτος 2015-2016, υπό το συντονισμό του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της Βίας, έλαβαν χώρα βιωματικά εργαστήρια σε 21 γυμνάσια και λύκεια 14 νομών σε 10 από τις 13 περιφέρειες της χώρας και σε 11 σπίτια του οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού».
Μετά την παρέμβαση άλλαξε η στάση των παιδιών σε όλες τις χώρες που εφαρμόσθηκε το πρόγραμμα, υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Αντωνία Τσιριγώτη από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας. Στη Ρουμανία, στην Ελλάδα και την Κύπρο τα στερεότυπα ήταν παρόμοια, ενώ στην Ισπανία, λόγω του ότι ήδη είχαν εισαχθεί στο σχολείο τέτοια προγράμματα, ο βαθμός ανοχής των παιδιών στη βία ήταν πολύ μικρότερος. Και στην Αυστρία, τη Γερμανία και την Κροατία τα αποτελέσματα ήταν πολύ ενθαρρυντικά.
Οι μαθητές
«Στην αρχή είχα ενδοιασμούς, διότι μπαίνει σε ζητήματα πιο βαθιά, φοβόμασταν αντιδράσεις από τους γονείς», περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η καθηγήτρια του 1ου Γυμνασίου Αγίου Νικολάου Μαρία Κορακού, η οποία ήταν υπεύθυνη του προγράμματος για το σχολείο της. «Τελικά δεν συναντήσαμε κανένα πρόβλημα, όλα κύλησαν ομαλά. Ιδιαίτερα στο τέλος του προγράμματος που τα παιδιά γύρισαν ένα βίντεο-καμπάνια κατά της έμφυλης βίας, είχε μεγάλη απήχηση στην τοπική κοινωνία», εξηγεί.
«Νόμιζα πως στο θέμα της βίας δεν ήταν ανάγκη να παρέμβω, από δω και στο εξής όταν πέφτει στην αντίληψή μου σωματική ή λεκτική βία ή σεξιστική συμπεριφορά, θα αντιδρώ. Σε κανέναν δεν αξίζει να ασκείται βία ή να καταπιέζεται. Και αυτό ισχύει τόσο για τους άνδρες, όσο και για τις γυναίκες», λέει η Μαρία Τζανοπούλου. Η συμμαθήτριά της Μαρία Σφυράκη συμπληρώνει πως συνέχεια τοποθετούμε ταμπέλες για τους άλλους, πράγμα άδικο τόσο για αυτούς, όσο και για εμάς, καθότι και οι δυο βγαίνουμε χαμένοι.
Οι εκπαιδευτικοί
Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί κέρδισαν πολλά, τόσο για τη σχέση τους με τους μαθητές, όσο και σε προσωπικό επίπεδο, αναφέρει η κ. Τσιριγώτη. Από τις συζητήσεις αγοριών-κοριτσιών, αναδύθηκαν οι αντιλήψεις των μεγάλων. Στην ερώτηση προς τα αγόρια «θα ήθελες να ήσουν κορίτσι;», η απάντηση από όλους ήταν «με τίποτα», ενώ στην αντίστοιχη ερώτηση, τα κορίτσια έβρισκαν χίλιους λόγους για να είναι αγόρια, καθότι, όπως φάνηκε, τα κορίτσια αισθάνονται πιο περιορισμένα, τη στιγμή που τα αγόρια χαίρονται περισσότερα προνόμια, όπως μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων. Η κ. Τσιριγώτη χρησιμοποίησε την παρομοίωση ότι «είναι σαν να περπατούμε δυο παράλληλους δρόμους, ζώντας σε μια άνιση σχέση. Ο άνδρας διατηρεί την εξουσία και δικαιούται στο "κτήμα του" να κάνει αυτά που έχει μάθει».
Ένα πρόβλημα στο οποίο στόχευσε το πρόγραμμα ήταν αυτό της ζήλειας, αν δηλαδή η ζήλεια αποτελεί ένδειξη αγάπης. «Με ζηλεύει, άρα με αγαπάει», ακούει κανείς συχνά. Η ζήλεια, όμως περιέχει στοιχεία ελέγχου, αγάπη είναι ο σεβασμός, η εκτίμηση, η ανεκτικότητα.
Το συνέδριο θα συνεχιστεί αύριο με τη συζήτηση, εκτός των άλλων, για το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης ως Οδηγό προς μια αποτελεσματική ευρωπαϊκή στρατηγική για την πρόληψη της Βίας μεταξύ Ερωτικών Συντρόφων, της έμφυλης βίας στις μελλοντικές γενιές και το ρόλο του σχολείου.
