Η κρίση χρέους που έχει πλήξει το Πουέρτο Ρίκο αποτελεί το τελευταίο παράδειγμα της γενικότερης κρίσης που χτύπησε το διεθνές οικονομικό σύστημα και οι επενδυτές θα πρέπει να διδαχτούν από αυτή επιδεικνύοντας περισσότερη σύνεση στο μέλλον.
Ο όρος «δυνάμεις ελέγχου της αγοράς ομολόγων» ανήκει στον Εντ Γαρντένι, έναν στρατηγικό αναλυτή επενδύσεων που τον επινόησε τη δεκαετία του 1980. Με τον όρο συνδέθηκε ένα είδος σοφίας: Όταν οι αρμόδιες αρχές είναι πρόθυμες να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση στις δημόσιες δαπάνες, παρεμβαίνουν οι αγορές, που αναλαμβάνουν αυτό το έργο αυξάνοντας το κόστος του δανεισμού. Αυτό με τη σειρά του δίνει στα κράτη να καταλάβουν ότι το έχουν παρακάνει και αποτρέπει τη χρεοκοπία. Δεν συνέβη, όμως, κάτι τέτοιο στην περίπτωση του Πουέρτο Ρίκο.
Το δημόσιο χρέος που συσσώρευσε το Πουέρτο Ρίκο εκτινάχθηκε σε περίπου 70 δισ. δολάρια, ενώ δεν υπερέβαινε τα 40 δισ. δολάρια το 2006, τότε που έληξαν οι φοροαπαλλαγές στον μεταποιητικό κλάδο, με αποτέλεσμα να διολισθήσει η οικονομία του νησιού σε ύφεση. Το βάρος είναι δυσβάσταχτο για ένα νησί με πληθυσμό 3,6 εκατ. κατοίκων, όπου το ποσοστό της φτώχειας υπερβαίνει το 40%, υπάρχει υψηλή ανεργία μετανάστευση στο εξωτερικό.
Έτσι, οι αρχές του νησιού αποφάσισαν προ ημερών να μην καταβάλουν την πληρωμή τόκων και βασικών κεφαλαίων συνολικού ύψους 37 εκατομμυρίων δολαρίων, κι αυτό είναι μόνο η αρχή.
Μόλις το 2012 οι αποδόσεις των ομολόγων του Πουέρτο Ρίκο δεν ήταν παρά 2 εκατοστιαίες μονάδες υψηλότερες από εκείνες των ομολόγων με βαθμολογία ΑΑΑ. Δηλαδή, οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης έδιναν στα ομόλογα του νησιού βαθμολογία με σύσταση για επένδυση, έστω κι αν το χρέος τους υπερέβαινε ήδη τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια. Και μόλις το 2013, δηλαδή πολύ καθυστερημένα, άρχισε να αυξάνεται το κόστος δανεισμού για το Πουέρτο Ρίκο, ύστερα από χρόνια εκτεταμένων δαπανών που οδηγούσαν σε αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος και ύστερα από χρόνια οικονομικής στασιμότητας.
Βέβαια, δεν είναι σύνηθες μια χώρα να αθετεί την πληρωμή των δανείων που έχει λάβει. Σύμφωνα με την Bank of America Merrill Lynch, το ποσοστό στάσης πληρωμών σε ομόλογα περιφερειακών αρχών στη διάρκεια του 2015 ήταν 0,2%.
Να σημειωθεί ότι τα ομόλογα του Πουέρτο Ρίκο εξαιρούνται από τους φόρους εισοδήματος των ομοσπονδιακών αρχών, του κράτους αλλά και των τοπικών αρχών. Αυτό σημαίνει πως είναι εξαιρετικά ελκυστικά για τους μεμονωμένους επενδυτές, καθώς και για τα αμοιβαία κεφάλαια. Αν λάβει κανείς υπόψη ότι τα επιτόκια των αμερικανικών ομολόγων βρίσκονταν μέχρι προσφάτως σε πολύ χαμηλά επίπεδα επίπεδα, δεν απορεί κανείς πως χάθηκε κάθε διάθεση για αυτοσυγκράτηση.
Κάτι ανάλογο μπορεί να ισχύει και για άλλες κυβερνήσεις και τοπικές αρχές πολιτειών, όπως, για παράδειγμα, για την πολιτεία του Νιου Τζέρσεϊ, του Ιλλινόις και για την πόλη του Σικάγου.
Το συμπέρασμα είναι πως όταν δεν υπάρχουν κάποιοι έλεγχοι στις αγορές ομολόγων, η δημοσιονομική ασωτία δεν είναι μπορεί να αποκλειστεί. Τουλάχιστον το Πουέρτο Ρίκο αποτελεί μια περίπτωση από την οποία μπορούν να αντληθούν σημαντικά διδάγματα.