Ο ρόλος του πλήθους στη λογοτεχνία και την ιστορία είναι το κεντρικό αφιέρωμα της 16ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ), που εγκαινιάζεται την ερχόμενη Πέμπτη 8 Μαΐου και θα διαρκέσει μέχρι και την Κυριακή 11 Μαΐου.
Το γενικό πλαίσιο της έκθεσης είναι η διερεύνηση επίκαιρων θεμάτων και ο φωτισμός αθέατων πτυχών της καθημερινής συγκυρίας. Ακολουθώντας αυτή τη λογική, το κεντρικό θέμα της έκθεσης με τίτλο «Το πλήθος ως πρωταγωνιστής στη λογοτεχνία και την Ιστορία» εστιάζει την προσοχή του σε μια σειρά από άξονες που θέλουν να σηματοδοτήσουν τη συμβολή, ή και την απλή παρουσία των μεγάλων ομάδων στη διαμόρφωση των εκάστοτε κοινωνικοπολιτικών συνθηκών.
«Το αφιέρωμα θέλει να αναδείξει τη θέση του απλού, ανώνυμου ανθρώπου στα μεγάλα γεγονότα της εποχής του», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Μανώλης Πιμπλής, διευθυντής της ΔΕΒΘ:
«Η λογοτεχνία δεν αγνοεί, βεβαίως, ποτέ τα ανώνυμα πρόσωπα. Τι συμβαίνει, ωστόσο, με την Ιστορία και την ιστοριογραφία, που συχνά παραγνωρίζουν το βάρος των συλλογικών δράσεων τις οποίες αποδεσμεύουν όλες οι κρίσιμες περίοδοι; Κι αν για τη λογοτεχνία έχει σημασία να ψάξουμε ποιος ακριβώς ρόλος επιφυλάσσεται στις σελίδες της για το πλήθος, στο πεδίο της Ιστορίας πρέπει να ομολογήσουμε ότι η έννοια του πλήθους είναι κατά κανόνα απούσα από τις ιστοριογραφικές έρευνες, που απομακρύνουν τον φακό τους από τις ανώνυμες μάζες ενόσω οι τελευταίες έχουν μεταβάλει κατ' επανάληψη τον ρου των γεγονότων. Αυτή την άγνωστη πλευρά των καθημερινών ανθρώπων επιζητεί να υποδείξει η ΔΕΒΘ. Σήμερα, άλλωστε, αποτελεί περίπου κοινή παραδοχή των ιστορικών πως το πλήθος μένει εκτός των ενδιαφερόντων τους, πολλώ δε μάλλον αν μιλάμε για την ελληνική ιστοριογραφία».
Πέντε συνολικά συζητήσεις διοργανώνει το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ) στην αίθουσα «Cosmos» (Περίπτερο 13) της ΔΕΒΘ με θέμα την παρουσία του πλήθους στην Ιστορία και τη λογοτεχνία. Έλληνες και ξένοι συγγραφείς, ειδικοί επιστήμονες, πανεπιστημιακοί, ερευνητές, δημοσιογράφοι και κριτικοί λογοτεχνίας συμμετέχουν στα πάνελ των εκδηλώσεων.
Η Γαλλία, μια χώρα με μακρά παράδοση σε θέματα μαζικών εξεγέρσεων και κατάκτησης κοινωνικών στόχων, μοιάζει και σήμερα να γίνεται οδηγός των εξελίξεων. Ένας από τους σημαντικότερους προσκεκλημένους της διοργάνωσης είναι ο συγγραφέας Ερίκ Βυϊγιάρ, που θα συνομιλήσει με τον Κώστα Γαγανάκη, αναπληρωτή καθηγητή Νεότερης Ευρωπαϊκής Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Θέμα της συνομιλίας τους, «Ο χαρακτήρας του πλήθους: Από τη γαλλική επανάσταση στα κίτρινα γιλέκα». Αποτελεί το πλήθος κάτι το ενιαίο; Και είναι πάντα ανώνυμο; Σε ποιες περιπτώσεις εξεγείρεται; Η Γαλλική Επανάσταση διεκδικεί, άλλωστε, τα πρωτεία ως προς την είσοδο του μεγάλου πλήθους στην Ιστορία. Συντονιστής της συζήτησης θα είναι ο δημοσιογράφος και διευθυντής της ΔΕΒΘ Μ. Πιμπλής.
Τα τελευταία χρόνια είδαμε μεγάλα πλήθη να κινητοποιούνται και σε όλη τη Μεσόγειο. Το ίδιο κατά καιρούς συμβαίνει στη Λατινική Αμερική αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου με αύξουσα συχνότητα. Στη συζήτηση με θέμα «Το πλήθος στις πλατείες. Μνήμη μιας χαμένης κοινότητας;» ο Κολομβιανός Σαντιάγκο Γκάμπια, η Τουρκάλα Ασλί Ερντογάν και ο Ισπανός Πέδρο Πλάγια συνομιλούν για τις πολλαπλές εκδοχές του ζητήματος. Ποιο είναι το σύνολο ανθρώπων που συνεργούν χωρίς κομματική ταυτότητα, χωρίς συγκεκριμένη ιδεολογία και κυρίως χωρίς αντιπροσώπευση; Τι ζητούν από την κεντρική εξουσία και πόσο εισακούονται; Τι μπορούν άραγε να πετύχουν; Τη συζήτηση θα συντονίσει ο αστυνομικός μυθιστοριογράφος Πέτρος Μάρκαρης.
Το πλήθος έκανε αισθητή την παρουσία του σε αρκετές περιπτώσεις μετά τη δικτατορία στην Ελλάδα, άλλοτε πιο δυναμικά, άλλοτε σε παθητικότερο ρόλο. Κάποιες δημόσιες εικόνες του μπαίνουν σε μικροσκόπιο, στη συζήτηση με θέμα «Το πλήθος στην εικόνα, 1974-2019: κομπάρσος ή πρωταγωνιστής;». Ομιλητές θα είναι οι Δημήτρης Παπανικολάου, αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Άντζελα Δημητρακάκη, συγγραφέας και καθηγήτρια Ιστορίας και Θεωρίας της Σύγχρονης Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, Αλέξανδρος Κιουπκιολής, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Aριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), και Αθηνά Αθανασίου καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Συντονιστής θα είναι ο Δ. Παπανικολάου.
Στη συζήτηση με θέμα «Η ιστορία από την πλευρά του πλήθους. Όψεις αυθορμητισμού και μαζικότητας στο παρελθόν της Ελλάδας και της Ευρώπης» θα εξεταστεί η ίδια η έννοια του πλήθους, ενώ θα αναφερθούν παραδείγματα μαζικής δραστηριοποίησης στον ελληνικό 20ό αιώνα αλλά και σε ευρωπαϊκό πλαίσιο. Συμμετέχουν: Βαγγέλης Καραμανωλάκης, επίκουρος καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο, ΕΚΠΑ, Κ. Γαγανάκης και Γιάννης Σταυρακάκης, αναπληρωτής καθηγητής στο, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Συντονίζει ο Μ. Πιμπλής.
Τέλος, η συζήτηση με τίτλο «Άψυχες φιγούρες από χαρτόνι. Το πλήθος στο μικροσκόπιο της λογοτεχνίας και της κριτικής» έχει στόχο να διερευνήσει από τη σκοπιά της φιλολογίας και της κριτικής της λογοτεχνίας το πώς παρουσιάζεται (ή δεν παρουσιάζεται)το πλήθος σε λογοτεχνικά κείμενα, ελληνικά και ξένα. Ομιλητές θα είναι ο Αριστοτέλης Σαΐνης και ο Γιώργος Περαντωνάκης -κριτικοί λογοτεχνίας- και η Ελένη Παπαργυρίου, επίκουρη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Συντονιστής θα είναι ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, κριτικός λογοτεχνίας και δημοσιογράφος. Τον τίτλο της εκδήλωσης τροφοδοτεί ο πρόλογος του Αντρέα Φραγκιά στο μυθιστόρημά του, «Το πλήθος».
Υπενθυμίζεται ότι τη 16η ΔΕΒΘ διοργανώνει το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού σε συνεργασία με τη ΔΕΘ-HELEXPO, τον δήμο Θεσσαλονίκης, τους Συλλόγους Ελλήνων Εκδοτών και ανεξάρτητους εκδότες, με τη στήριξη της Βουλής των Ελλήνων και υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ενώ συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2014-2020.
Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ-Helexpo.