Όλοι γνωρίζουμε από πρώτο χέρι πόσο δύσκολη και συχνά εξωφρενική μετάβαση είναι η εφηβεία, όπως και τους «αγώνες» στους οποίους οι έφηβοι καταναλώνουν όλη την ύπαρξή τους: η επιθυμία να ενσωματωθούν σε ένα σύνολο, να ξεκαθαρίσουν ποιοί είναι, να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους με τη φρέσκια ματιά ενός αναδυόμενου ενήλικα. Τα εφηβικά χρόνια αποτελούν μία τεράστια περίοδο μάθησης, που είναι διαχειρίσιμη μόνο μέρα με τη μέρα. Και βέβαια, αυτό το τελευταίο δεν ισχύει μόνο για τους ίδιους τους έφηβους, αλλά και... για τους γονείς τους!
Ένα βασικό θέμα που βλέπουμε στα σχεσιακά μοτίβα των οικογενειών με εφήβους, είναι ο αγώνας των γονιών να επαναπροσανατολιστούν σε μία προσέγγιση, που να τους επιτρέπει να διατηρήσουν μία καλή σχέση με το έφηβο παιδί τους, αλλά ταυτόχρονα να συνεχίσουν μεγαλώνουν έναν υγιή και ανεξάρτητο ενήλικα.
Ενώ προσπαθούν να κρατήσουν αυτή τη λεπτή ισορροπία, κάποια στιγμή βρίσκονται στη δύσκολη θέση να χρειάζεται να ικανοποιήσουν τη φυσική ανάγκη του εφήβου για περισσότερο χώρο, αλλά και ταυτόχρονα τη διατήρηση κάποιων δομών. Τότε οι γονείς δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις του νέους τους ρόλου, όπως και ο έφηβος πασχίζει να ανταποκριθεί στις αντίστοιχες του δικού του ρόλου.
Έτσι, συχνά οι γονείς προσκρούουν σε τοίχους αντίστασης, όταν επιστρατεύουν τις δοκιμασμένες τεχνικές ελέγχου τους, που λειτουργούσαν καλά πριν την εφηβεία. Δικαιολογημένα απογοητευμένοι, μπορεί τότε να εντείνουν τις προσπάθειές τους για έλεγχο ή... να «σηκώσουν τα χέρια ψηλά».
Και οι δύο αυτές στρατηγικές είναι καταδικασμένες σε αποτυχία και το μόνο που θα κάνουν είναι να περιπλέξουν ακόμα περισσότερο μία ήδη δύσκολη κατάσταση. Ένα σημείο – κλειδί που πρέπει να θυμόμαστε, είναι ότι ο έφηβος δε ζητάει να ελέγχεται, αλλά ούτε και να αφεθεί εντελώς στην τύχη του (παρ’ ότι μπορεί να ισχυρίζεται το δεύτερο). Ζητάει απλώς να καθοδηγηθεί μεν, με τον σωστό τρόπο για την ηλικία του δε.
Και στο σημείο αυτό «κουμπώνει» η ιδέα της Επιρροής έναντι του Ελέγχου, ίσως η πιο σημαντική έννοια στην αντιμετώπιση ενός εφήβου.
Η φύση έχει φροντίσει, ο εγκέφαλός μας να καλωδιώνεται με τέτοιο τρόπο, που να εξασφαλίζει ότι ο έφηβος δεν θα ανταποκρίνεται στις απόπειρες γονικού ελέγχου με τον ίδιο τρόπο που το έκανε, ας πούμε, στην ηλικία των 10 ετών. Είναι το ένστικτο που καλεί τον έφηβο να απωθήσει τέτοιες απόπειρες.
Μετά από τόσα χρόνια που ήταν σε θέση να ελέγχει ένα παιδί με έναν συγκεκριμένο τρόπο, είναι δύσκολο για τον γονέα να παραιτηθεί από αυτόν τον έλεγχο ή να υιοθετήσει μία διαφορετική προσέγγιση. Και από την πλευρά του γονιού αυτό είναι ένα φυσικό ανθρώπινο ένστικτο, να θέλει να προετοιμάσει και να προστατεύσει το παιδί του. Είναι όμως επιτακτική ανάγκη να βρεί μία εναλλακτική διαδρομή για τον ίδιο σκοπό. Έναν τρόπο που δεν θα απομακρύνει τον έφηβο, αλλά θα του παρέχει κίνητρο να θέλει να κάνει το σωστό.
Εδώ λοιπόν, ανοίγεται η ευκαιρία και ταυτόχρονα η πρόκληση για τον γονιό, να αποδείξει πόσο ευέλικτος μπορεί να είναι.
Στην προσπάθεια αυτή, να γίνουν πιο ευέλικτοι τόσο ο γονιός, όσο και ο έφηβος, φυσικά τον πρωταρχικό ρόλο παίζει η καλή επικοινωνία. Εφόσον αυτή η προϋπόθεση υπάρξει, ιδιαίτερα βοηθητικές μπορεί να φανούν οι συμφωνίες –και ιδιαίτερα οι γραπτές.
Όπως με κάθε συμφωνία, έτσι και εδώ θα υπάρξει κάποιου είδους διαπραγμάτευση. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό η κάθε πλευρά να αισθάνεται ότι έχει φωνή και ένα ισότιμο μερίδιο στη διαδικασία. Είναι επίσης σημαντικό η άλλη πλευρά (ο έφηβος) να αισθάνεται ότι παίρνει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα από τη διαπραγμάτευση.
Ως γονιός, μπορείς να διαπραγματευτείς με ελευθερίες και κίνητρα που ούτως ή άλλως προτίθεσαι να δώσεις. Μόλις συμφωνηθούν και υπογραφούν κάποιοι λογικοί όροι, μπορείς να τοποθετήσεις την έγγραφη συμφωνία σε κάποιο σημείο του σπιτιού που να φαίνεται, όπως π.χ στην πόρτα του ψυγείου.
Τήρησε τη δική σου πλευρά της συμφωνίας, όσο ο έφηβός σου τηρεί το δικό του μέρος. Η υπευθυνότητα και η προβλεψιμότητα (για τις συνέπειες μη τήρησης κάποιου σκέλους της συμφωνίας) είναι υποχρεωτικά.
Είναι δύσκολο για εμάς τους ενήλικες να αφήνουμε τον έλεγχο, μας είναι άβολο. Το ίδιο ισχύει και με το να πρέπει να αλλάξουμε την προσέγγισή μας ως προς... λίγο – πολύ οτιδήποτε. Όμως κάποιες φορές υπάρχει η ανάγκη να το κάνουμε, προκειμένου να επιτύχουμε έναν πιο μεγάλο στόχο.
Αλλάζοντας την προσέγγισή μας προς τον έφηβο από τον έλεγχο στην επιρροή είναι μία από αυτές τις αναγκαιότητες. Και η προσπάθεια αξίζει απόλυτα τον κόπο, αφού αυτό μπορεί να αποφέρει καρπούς, με τη μορφή ενός πιο ήρεμου σπιτικού και μίας πιο θετικής σχέσης ανάμεσα στον γονιό και το έφηβο μέλος της οικογένειας.