Περίπου όσο πληρώνει και… το στρώμα τους παίρνουν πλέον οι Έλληνες καταθέτες, αν «κλείσουν» τα χρήματά τους σε ένα λογαριασμό ελληνικής τράπεζας. Μάλιστα, οι ελληνικές τράπεζες, παρότι είναι -κατά τεκμήριο- πολύ λιγότερο «ασφαλείς» από τις ιταλικές, δίνουν στους καταθέτες ακριβώς τα ίδια επιτόκια!
Οι τράπεζες κάνουν αγωνιώδεις προσπάθειες να υποστηρίξουν την πολύ χαμηλή κερδοφορία τους με συνεχή συμπίεση των επιτοκίων καταθέσεων. Το μεγάλο κούρεμα στα επιτόκια καταθέσεων διευκολύνεται από δύο παράγοντες:
1. Τα τελευταία χρόνια, μετά το μπαράζ συγχωνεύσεων της κρίσης, η αγορά ελέγχεται σε σχεδόν απόλυτα (πάνω από 90%) από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες και ο ανταγωνισμός μεταξύ τους, που πάντα ήταν εξαιρετικά ασθενής, σχεδόν έχει εξαλειφθεί.
2. Τα capital controls που έχουν επιβληθεί από το καλοκαίρι του 2015 και μόλις τώρα αίρονται -είναι πια ελεύθερη η ανάληψη μετρητών, όχι όμως και η εξαγωγή κεφαλαίων- προστατεύουν τις τράπεζες από εκροές κεφαλαίων.
Έτσι, στην ελληνική αγορά καταγράφεται ένα άκρως παράδοξο φαινόμενο: ενώ βρισκόμαστε σε διαρκή κρίση ρευστότητας, που θα έπρεπε να έχει αντανάκλαση στα τραπεζικά επιτόκια (λιγότερο χρήμα – υψηλότερα επιτόκια), οι τράπεζες όχι μόνο έχουν συμπιέσει δραστικά τα επιτόκια των καταθέσεων προθεσμίας (12μηνης διάρκειας), αλλά τις έχουν φέρει ακριβώς στο ίδιο επίπεδο με τις αντίστοιχες στην Ιταλία, παρότι: α) το μακροοικονομικό περιβάλλον της Ιταλίας είναι σαφώς καλύτερο, όπως φαίνεται από τις χαμηλότερες αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων, β) οι ιταλικές τράπεζες, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, είναι σαφώς «ασφαλέστερες» για τους καταθέτες από τις ελληνικές, όπως φαίνεται από τις βαθμολογίες που λαμβάνουν από τους οίκους αξιολόγησης.
Στο τέλος του 2015, μια «μαύρη χρονιά» όπου οι τράπεζες έχασαν καταθέσεις προθεσμίας σχεδόν 41 δισ. ευρώ, δηλαδή το 50% των καταθέσεων αυτής της κατηγορίας, υπήρχε ακόμη μια διαφορά στα επιτόκια καταθέσεων των δύο χωρών: 1,47% στην Ελλάδα, 1,26% στην Ιταλία, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος και της Banca d’ Italia. Σε άλλο χρονικό σημείο της κρίσης, στο τέλος του 2011, η διαφορά ήταν ακόμη μεγαλύτερη: 4,88% έναντι 3,46%.
Στα δυόμιση χρόνια που πέρασαν, ως τον Ιούλιο του 2018, οι ελληνικές τράπεζες… ισοφάρισαν τις ιταλικές: τον Ιούλιο, το επιτόκιο των 12μηνων καταθέσεων προθεσμίας είχε πέσει στην Ελλάδα στο 0,62%, έναντι 0,59% στην Ιταλία.
Μάλιστα, στην πράξη, ακόμη και αυτό το χαμηλό επιτόκιο δύσκολα ένας καταθέτης θα το εξασφαλίσει. Σήμερα, 0,6% για μια κατάθεση προθεσμίας 12 μηνών 50.000 ευρώ δίνει μόνο η Attica Bank -στις συστημικές τράπεζες τα επιτόκια αρχίζουν από 0,50% και μπορεί να πέφτουν κάτω από 0,20%, με την προσθήκη διαφόρων εμπορικών προσφορών, όπου την «απόδοση» στον καταθέτη πληρώνουν συνεργαζόμενες εμπορικές επιχειρήσεις.
Με επιτόκιο 0,60%, η κατάθεση των 50.000 ευρώ πληρώνει τόκους μόλις 300 ευρώ ετησίως, από τους οποίους αφαιρείται και ο φόρος, για να μείνουν μόλις 255 ευρώ.
Οι πολύ χαμηλές αποδόσεις των προθεσμιακών καταθέσεων εξηγούν, κατά ένα μέρος, και το γεγονός ότι από το τέλος του 2015 το συνολικό υπόλοιπο προθεσμιακών καταθέσεων παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητο (αύξηση μόλις 1,35% ως και τον Ιούλιο, δηλαδή από 45,235 δισ. ευρώ, στο τέλος του 2015, στα 45,846 δισ. ευρώ).
Τραπεζικά στελέχη εξηγούν ότι οι τράπεζες, στην πραγματικότητα, δεν «καίγονται» για αύξηση των προθεσμιακών καταθέσεων, που είναι και η ακριβότερη κατηγορία καταθέσεων, αφού αυτή την περίοδο η πιστωτική επέκταση παραμένει αρνητική. Ο ανταγωνισμός για καταθέσεις προθεσμίας ίσως «ξυπνήσει», στην πορεία, όταν η πιστωτική επέκταση σταθεροποιηθεί σε θετικούς ρυθμούς. Αυτό, όμως, αργεί ακόμη…