Η συσπείρωση και ανάδειξη ενός ισχυρού αριστερού και προοδευτικού πόλου που θέτει στο επίκεντρο την κοινωνική ατζέντα απαιτεί μακρόπνοη στρατηγική και εντατικό διάλογο με τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Το συνέδριο που διοργάνωσε στις 16 και 17 Μαρτίου το Ευρωπαϊκό Προοδευτικό Φόρουμ στην Αθήνα ήταν μια ακόμη προσπάθεια ενδυνάμωσης του διαλόγου των προοδευτικών δυνάμεων σε Ευρώπη και Ελλάδα. Αποτελεί συνέχεια του Φόρουμ της Μασσαλίας, που έλαβε χώρα τον Νοέμβριο του 2017 στην ομώνυμη πόλη του γαλλικού Νότου, και βέβαια της «Προοδευτικής Συμμαχίας» ευρωβουλευτών της Αριστεράς, της Σοσιαλδημοκρατίας και των Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Οι προβληματισμοί που διατυπώθηκαν συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι η ασκούμενη οικονομική πολιτική σε Ευρωπαϊκή Ένωση και Ευρωζώνη έχει αποδυναμώσει την κοινωνική και περιφερειακή συνοχή αυξάνοντας τις ανισότητες και έχει απογοητεύσει πολύ μεγάλο μέρος των Ευρωπαίων πολιτών. Ως αποτέλεσμα της απουσίας ισχυρών εναλλακτικών πολιτικών προτάσεων εκ μέρους των προοδευτικών δυνάμεων, σημαντικό τμήμα του εκλογικού σώματος στρέφεται είτε προς τα δεξιότερα του πολιτικού φάσματος, υποστηρίζοντας ακροδεξιούς και εθνικιστικούς πολιτικούς σχηματισμούς, είτε προς λαϊκιστικά πολιτικά σχήματα χωρίς ισχυρό ιδεολογικό πρόσημο και κοινωνική αναφορά. Η λεγόμενη «αντισυστημική ψήφος» κερδίζει διαρκώς έδαφος, ως αποτέλεσμα της κόπωσης και της απογοήτευσης των πολιτών από τις ευρωπαϊκές ηγεσίες.
Ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει η ευρωπαϊκή Αριστερά για την ανατροπή των πολιτικών και κοινωνικών συσχετισμών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο είναι κρίσιμος. Καθοριστικής σημασίας είναι και η απομάκρυνση της Σοσιαλδημοκρατίας από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στήριξαν τα ευρωπαϊκά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα από τις αρχές του 2000 και μετά, προκειμένου να νοηματοδοτηθεί εκ νέου το ευρωπαϊκό εγχείρημα.
Σε αυτό το πλαίσιο χρειάζονται, όπως σημείωσαν πολλοί από τους προσκεκλημένους στο συνέδριο, ρεαλιστικές προτάσεις και κυρίως διάλογος με τις κοινωνικές δυνάμεις και τις συλλογικότητες της κοινωνίας των πολιτών. Ο βολονταρισμός και τα υπερφίαλα σχέδια έχουν στοιχίσει πολιτικά και εκλογικά στην ευρωπαϊκή αριστερά, ενώ την ίδια στιγμή σημαντικό τμήμα της Σοσιαλδημοκρατίας αποφεύγει να διαμορφώσει ένα ενιαίο και διακριτό πολιτικό στίγμα επαναφέροντας, με «καθαρό» πολιτικό και προγραμματικό λόγο, τις θεμελιώδεις ιδεολογικές και κοινωνικές της αναφορές στο προσκήνιο.
Από την άλλη μεριά, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βρίσκεται τα τελευταία τρία χρόνια σε εξέλιξη μια προσπάθεια επανατοποθέτησης των προοδευτικών δυνάμεων στη βάση του δίπολου «συντήρηση – πρόοδος» σε μια σειρά από ζητήματα: Από την άνοδο του ακροδεξιού λαϊκισμού και της ρητορικής του μίσους, μέχρι τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος και τους ασθενείς μακροοικονομικούς δείκτες, οι προοδευτικές δυνάμεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μέσω και της «Προοδευτικής Συμμαχίας», προωθούν πρωτοβουλίες και υιοθετούν κοινή στάση με στόχο την και καταψήφιση συντηρητικών νομοθετικών προτάσεων αλλά και την ανάδειξη βασικών θεμάτων της κοινωνικής ατζέντας.
Ένα από τα ζητήματα που βρίσκονται στην κορυφή της ατζέντας των προοδευτικών δυνάμεων είναι εκείνο της φορολογίας, που αφορά τόσο στην ενίσχυση των μηχανισμών καταπολέμησης της φοροδιαφυγής όσο και στην αύξηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού χωρίς περαιτέρω επιβάρυνση των αδύναμων και μεσαίων εισοδηματικά στρωμάτων αλλά και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται οι πρωτοβουλίες για την φορολογική εναρμόνιση, καθώς και οι προτάσεις για τρεις νέους φόρους στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, τη διαδικτυακή οικονομία και τις ρυπογόνες δραστηριότητες, που θα επιβαρύνουν αποκλειστικά τις μεγάλες επιχειρήσεις και τις πολυεθνικές.
Σε αυτό το πλαίσιο και με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει συνολικά το ευρωπαϊκό οικοδόμημα να αυξάνονται, οι προοδευτικές δυνάμεις καλούνται να προχωρήσουν σε ακόμη πιο συγκεκριμένες προτάσεις, υπερβαίνοντας πολιτικές μικροκομματικού τακτικισμού. Τους επόμενους μήνες αναμένεται να αναληφθούν και άλλες ανάλογες πρωτοβουλίες, με ορίζοντα την επόμενη μεγάλη συνάντηση των προοδευτικών δυνάμεων το φθινόπωρο του 2018 στην Ισπανία.
* Το ΕΝΑ http://www.enainstitute.org/ είναι ένα ανεξάρτητο, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ερευνητικό κέντρο. Αποτελεί ένα βήμα ελεύθερου διαλόγου και ένα χώρο δημιουργίας και διάδοσης εναλλακτικών ιδεών με τελικό στόχο το μετασχηματισμό τους σε εφαρμόσιμες θεωρίες και πολιτικές τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.