Μόνο ως «κροκοδείλια δάκρυα» μπορούν να χαρακτηριστούν οι πολλές παραδοχές λαθών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, στο ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης, που επιβλήθηκε αναγκαστικά από το 2010 μέχρι και το 2018.
Τα λάθη ήταν διαδοχικά, σε βαθμό που τροφοδότησαν σενάρια συνωμοσίας, αλλά και αυταπόδεικτα, ενώ τα κωδικοποίησε η Τράπεζα της Ελλάδος τον Ιούνιο του 2014 επί της θητείας του Γιώργου Προβόπουλου.
Οι πρώτες παραδοχές λαθών στο ελληνικών πρόγραμμα αφορούσαν στον πολλαπλασιαστή της ανάπτυξης, καθώς δεν προέβλεψαν ότι τα μέτρα των δεκάδων δισ. ευρώ, που επέβαλαν, θα βούλιαζαν την ελληνική σε πρωτοφανή ύφεση, για τα παγκόσμια οικονομικά χροννικά.
Πάντως, το μεγαλύτερο «λάθος» έγινε με το δημόσιο χρέος, για να αποκαλύψει 8 χρόνια μετά το ΔΝΤ ότι στόχος του... λάθους ήταν για να σωθούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Αυτό ήταν φανερό με τη διαδικασία που έγινε το πρώτο «κούρεμα» του χρέους, το περίφημο PSI, το οποίο απέτυχε παταγωδώς, επειδή έτσι σχεδιάστηκε. Για να αποτύχει!
Το αναπάντητο μέχρι τώρα ερώτημα είναι τι έκανε η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Γνώριζε τους σχεδιασμούς των δανειστών, τους οποίους γνώριζαν όλοι ή όχι; Το πιθανότερο είναι ότι γνώριζε, αλλά υπό την πίεση των δανειστών δεν έκανε τίποτα.
Η παραδοχή του ΔΝΤ, ότι καθυστέρησε η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους προκειμένου να σωθούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι ίσως η μόνη αλήθεια που είπε το Ταμείο στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης. Παραδέχτηκε έτσι ότι οι ξένες τράπεζες ξεφορτώθηκαν ομόλογα περίπου 110 δισ. ευρώ το 2010 και το 2011 και «σώθηκαν» από το επερχόμενο «κούρεμα».
Να θυμίσουμε ότι μετά το 2010, τα ελληνικά ομόλογα δέχονταν ισχυρές πιέσεις και οι αποδόσεις τους είχαν εκτοξευτεί στα ύψη. Το πρώτο μνημόνιο που εφαρμόστηκε από τον Μάιο του 2010 δεν το πίστεψαν οι αγορές, και τα spreads είχαν εκτοξευτεί στα ύψη, επειδή έβλεπαν ότι το χρέος δεν θα μπορούσε να το αποπληρώσει η χρεοκοπημένη Ελλάδα.
Στα παρασκήνια των δανειστών αποφασίστηκε ότι το «κούρεμα» ήταν αναπόφευκτο. Όμως παράλληλα αποφασίστηκε ότι αυτό θα γίνει όταν οι ευρωπαϊκές τράπεζες ξεφορτωθούν ελληνικά ομόλογα που κατέχουν.
Στο εσωτερικό, υπό την πίεση της ανόδου των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων, οι ελληνικές τράπεζες με κυβερνητική ενθάρρυνση αγόραζαν ομόλογα που πωλούσαν οι ευρωπαϊκές τράπεζες, για να στηρίξουν τις καταρρέουσες αποδόσεις.
Έτσι, όταν αργότερα, το 2012 έγινε το PSI, τα ομόλογα που κουρεύτηκαν ήταν αυτά που βρέθηκαν στα χαρτοφυλάκια των ελληνικών τραπεζών!
Πώς σώθηκαν οι ξένες τράπεζες
Τον Σεπτέμβριο του 2012, ο τότε αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας, έδωσε στη Βουλή στοιχεία για τις «κινήσεις» των ελληνικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, κατόπιν ερώτησης που είχε υποβάλει ο τότε βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του κ. Σταϊκούρα, από τις αρχές του 2010 μέχρι και το τέλος του 2011, οι ελληνικές τράπεζες, τα ασφαλιστικά ταμεία, η Τράπεζα της Ελλάδος και ιδιώτες αποταμιευτές, αγόρασαν πολύ μεγάλο αριθμό ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου, την ίδια ώρα που το αντίστοιχο χαρτοφυλάκιο των αλλοδαπών τραπεζών, «απομειώθηκε εντυπωσιακά».
Πιο συγκεκριμένα ενώ στις 31/12/2009 ο εγχώριος τομέας εμφανίζεται να κατέχει ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου ονομαστικής αξίας 56,9 δισ. ευρώ, στο τέλος του 2011 το ποσό ανέρχεται στα 86,2 δισ. (αύξηση κατά 51,2%).
Την ίδια περίοδο, το αντίστοιχο χαρτοφυλάκιο των αλλοδαπών τραπεζών, μειώνεται από 141,5 δισ. ευρώ στις αρχές του 2010, σε 45,9 δισ. ευρώ το τέλος του ίδιου έτους - και σε 35 δισ. στις 31/12/2011.
Οι αποκαλύψεις της Τράπεζας της Ελλάδος
Η συγκεκριμένη τακτική των δανειστών οδήγησε στην αποτυχία του PSI, την οποία πιστοποιεί, όχι κάποιος αναξιόπιστος οικονομολόγος ή φορέας, αλλά μια επίσημη έκδοση της Τράπεζας της Ελλάδος.
Καταγράφεται στο βιβλίο της Τράπεζας της Ελλάδος «Το χρονικό της μεγάλης κρίσης 2008-2013», που εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2014, επί θητείας του Γιώργου Προβόπουλου και αποκαλύπτει ότι το όφελος από το PSI και το PSI+ ήταν εξαιρετικά περιορισμένο.
Από τη συνολική μείωση του χρέους κατά 137,9 δισ. ευρώ που επιτεύχθηκε με το PSI του Φεβρουαρίου του 2012 και την επαναγορά ομολόγων το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, το καθαρό όφελος ήταν μόλις 51,2 δισ. ευρώ.
Γιατί απέτυχε
Αυτό οφείλεται στην ιδιομορφία της διαδικασίας του PSI, στις πρόσθετες ανάγκες δανεισμού που δημιούργησαν οι ίδιες οι διαδικασίες (ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών), καθώς και στην ανάγκη χρηματοδότησης των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού.
Όπως αναφέρεται στο βιβλίο της ΤτΕ, το ύψος των παλαιών δανείων (ομολόγων) προς τους ιδιώτες επενδυτές μειώθηκε το Φεβρουάριο κατά 106 δισ. ευρώ περίπου. Επίσης, με την επαναγορά χρέους το Δεκέμβριο του 2012, το χρέος μειώθηκε περαιτέρω κατά 31,9 δισ. ευρώ, δηλαδή συνολικά κατά 137,9 δισ. ευρώ. Όμως, τονίζεται στο βιβλίο της ΤτΕ, το καθαρό όφελος από την αναδιάρθρωση του χρέους μετριάστηκε σημαντικά, κυρίως λόγω:
- Της ανάγκης για ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με έκδοση νέου χρέους (ύψους 41 δισ. ευρώ εντός του 2012).
- Του δανεισμού ύψους 11,3 δισ. ευρώ για την επαναγορά χρέους (το Δεκέμβριο).
- Του γεγονότος ότι η μείωση της αξίας των ομολόγων που διακρατούσαν τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία ή άλλοι φορείς (ύψους 16,2 δισ. ευρώ) δεν οδήγησε σε μείωση του χρέους, επειδή επρόκειτο για ενδοκυβερνητικό χρέος.
- Του δανεισμού 4,5 δισ. ευρώ για την παροχή ομολόγων του EFSF στα ασφαλιστικά ταμεία ως αντισταθμιστικού οφέλους έναντι της μείωσης των απαιτήσεων που υπέστησαν.
- Της ανάγκης για δανεισμό 11,9 δισ. ευρώ για την κάλυψη του ελλείμματος του 2012 (συμπεριλαμβανομένης της πληρωμής δεδουλευμένων τόκων το Φεβρουάριο, αλλά όχι και της επίπτωσης από τη στήριξη τραπεζικών ιδρυμάτων).
- Της ανάγκης κάλυψης λοιπών υποχρεώσεων του Δημοσίου (π.χ. πληρωμές στον ΕΜΣ, πληρωμές παλαιών οφειλών κ.λπ.) συνολικού ύψους 1,9 δισ. ευρώ.
- Στο πλαίσιο αυτό το καθαρό τελικό αποτέλεσμα όλων των συναλλαγών ήταν η μείωση του χρέους εντός του 2012 μόνο κατά 51,2 δισ. ευρώ, σημειώνει η ΤτΕ.