Χιλιάδες υποθέσεις εκκρεμούν στα δικαστήρια με ευθύνη του Δημοσίου, ταλαιπωρώντας χωρίς λόγο τους πολίτες, οι οποίοι τελικά κερδίζουν τις δίκες και το Κράτος αναγκάζεται να καταβάλλει αποζημιώσεις και τόκους.
Πρόκειται για προσφυγές που αφορούν φορολογικά ζητήματα, πολεοδομικά, καθώς και μισθολογικά θέματα, τα οποία είναι ήδη νομοθετικά, λυμένα, αλλά παρόλα αυτά, κατά χιλιάδες οι πολίτες ωθούνται στις δικαστικές αίθουσες.
Όπως επισημαίνεται στην ετήσια έκθεση- καταπέλτης του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, οι υποθέσεις αυτές θα μπορούσαν να μην είχαν φτάσει στα δικαστήρια αφού ήδη υπάρχει είτε νομοθεσία είτε νομολογία είτε δεδικασμένα, τα οποία αγνοεί η δημόσια διοίκηση και οι κυβερνήσεις.
Ειδικότερα στην έκθεσή του το Ν.Σ.Κ. τονίζει ότι η επιβάρυνση των δικαστηρίων εμφανίζεται παντελώς αδικαιολόγητη στις περιπτώσεις που τα νομικά ζητήματα έχουν επιλυθεί με πάγια νομολογία των ανώτατων δικαστηρίων και παρόλα αυτά η Διοίκηση ρητά ή σιωπηρά ωθεί τους πολίτες στην προσφυγή στα δικαστήρια, αρνούμενη την ικανοποίηση των νόμιμων αιτημάτων τους.
Η πρακτική αυτή, πέραν των γενικότερων επιπτώσεων στην καλή και έγκαιρη λειτουργία της Δικαιοσύνης, έχει πάντως, δεδομένης της βέβαιης κατάληξης των υποθέσεων αυτών σε βάρος του Δημοσίου και άμεσες δυσμενείς οικονομικές συνέπειες, ήτοι την επιβάρυνση του Δημοσίου με τόκους, ενώ σε περίπτωση υπερβολικής καθυστέρησης στην απονομή της Δικαιοσύνης επέρχονται και επιπλέον δυσμενείς οικονομικές συνέπειες για το Δημόσιο, λόγω της δυνατότητας των πολιτών να ζητήσουν δίκαιη χρηματική ικανοποίηση, εξαιτίας της παρέλευσης του εύλογου χρόνου διάρκειας της δίκης, χωρίς να παραβλέπεται ή να θεωρείται ήσσονος σημασίας η αχρείαστη ταλαιπωρία των πολιτών.
Ενδεικτικά παραδείγματα
Το Ν.Σ.Κ. δεν μένεις τις επισημάνσεις, αλλά παραθέτει και αναλυτικά παραδείγματα, που αφορούν ζητήματα της Εφορίας, της Πολεοδομίας και των μισθών και συντάξεων.
- Πολεοδομικές υποθέσεις: Υποβάλλονται προσφυγές στα διοικητικά δικαστήρια, για να ακυρωθεί η άρνηση της Διοίκησης να άρει μη συντελεσμένες ρυμοτομικές απαλλοτριώσεις λόγω της παρόδου μεγάλου χρονικού διαστήματος, πέραν της δεκαετίας, από την κήρυξή τους με την έγκριση του οικείου ρυμοτομικού σχεδίου.
Στη συντριπτική πλειονότητα αυτών των περιπτώσεων τα δικαστήρια δέχονται τις προσφυγές των ιδιωτών, ακυρώνουν την άρνηση και αναπέμπουν στη Διοίκηση για να άρει την απαλλοτρίωση, τροποποιώντας το ρυμοτομικό σχέδιο.
Η σχετική νομολογία έχει παγιωθεί εδώ και χρόνια (ενδ. Σ.τ.Ε. 673/2017, 1452/2016, 4054/2015, 3751/2015, 4792/2013), πλην όμως, η Διοίκηση δεν προβαίνει σε νομοθετική ρύθμιση του θέματος, επιπλέον δε, αρνείται σε πολλές περιπτώσεις να προχωρήσει σε συμμόρφωση προς τη δικαστική απόφαση, με αποτέλεσμα να ανοίγει νέα σειρά δικών στα Τριμελή Συμβούλια Συμμόρφωσης των δικαστηρίων (ν.3068/2002).
Επισημαίνεται σχετικά ότι για τη συγκεκριμένη κατηγορία υποθέσεων η Ελλάδα έχει καταδικασθεί αρκετές φορές από το ΕυρΔΔΑ και εξακολουθεί να επιτηρείται από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, επειδή θεωρείται ιδιαίτερα προβληματική, ως προς το συγκεκριμένο πεδίο, η τήρηση του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ (δίκαιη δίκη – συμμόρφωση της Διοίκησης στις αποφάσεις των εθνικών Δικαστηρίων).
- Υποθέσεις μισθών και συντάξεων: Υποβάλλονται αγωγές διαφόρων κατηγοριών κρατικών λειτουργών, δημοσίων υπαλλήλων ή συνταξιούχων που αφορούν στη μισθολογική ή συνταξιοδοτική τους μεταχείριση, ενώ για το ίδιο θέμα υπάρχει πάγια νομολογία ανωτάτων δικαστηρίων.
Σημειώνεται ότι πρόσφατη περίπτωση αποτελεί η απόφαση του ΣτΕ για τα αναδρομικά των συνταξιούχων, η οποία ενώ προβλέπει την επιστροφή των αναδρομικά για κύριες και επικουρικές συντάξεις όπως και των δώρων για ένα εντεκάμηνο, εντούτοις η κυβέρνηση αποφάσισε να καταβάλει τα αναδρομικά μόνο για τις κύριες συντάξεις ήτοι, ποσό 1,4 δισ. ευρώ, αναγκάζοντας χιλιάδες συνταξιούχους να προσφύγουν ξανά στα δικαστήρια διεκδικώντας και τα υπόλοιπα αναδρομικά, ύψους 2,6 δισ. ευρώ.
- Φορολογικές υποθέσεις: Άλλης τάξης ζήτημα εμφανίζεται πολύ συχνά στο πλαίσιο χειρισμού υποθέσεων ανακοπών που ασκούνται από πολίτες κατά Ετήσια Έκθεση Ν.Σ.Κ. 2019 79 πράξεων εκτέλεσης του ΚΕΔΕ, οι οποίες πράξεις, λόγω των άστοχων χειρισμών των Δ.Ο.Υ. ή των Τελωνείων, εμφανίζουν τυπική ακυρότητα που συμπαρασύρει τη διαδικασία εκτέλεσης (όπως λ.χ. παράλειψη κοινοποίησης της ατομικής ειδοποίησης, μη νόμιμη κοινοποίηση κ.ο.κ.) και μετά βεβαιότητας θα ακυρωθούν από το Δικαστήριο που δικάζει τις παραπάνω ανακοπές, κατ’ εφαρμογή πάγιας νομολογίας.
Η ακύρωση όμως επέρχεται μετά από χρόνια αναμονής, ενώ θα μπορούσε το Δημόσιο να επισπεύσει τη διαδικασία, ανακαλώντας τις άκυρες πράξεις και επαναλαμβάνοντας άμεσα και χωρίς καθυστέρηση τη διαδικασία. Συνέπεια τούτων είναι, αφενός να επιβαρύνονται τα δικαστήρια με υποθέσεις που θα έχουν βέβαιη (δυσμενή για το Δημόσιο) κατάληξη, αφετέρου να μην προχωρεί έγκαιρα και αποτελεσματικά η είσπραξη των δημοσίων εσόδων.
Οι προτάσεις του Ν.Σ.Κ.
Στην έκθεση επισημαίνεται επίσης, ότι το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, αποφασίζει αν θα ασκήσει ή όχι ένδικα μέσα κατά αποφάσεων των δικαστηρίων (που επιδέχονται τέτοια μέσα) ή αν θα ασκήσει ένδικα βοηθήματα (αγωγές, αιτήσεις κ.λπ.) κατά αντιδίκων του Δημοσίου.
Προς τον σκοπό αυτό και προκειμένου να αποφεύγεται η άσκοπη χρήση ενδίκων μέσων, έχει εκδοθεί και ισχύει σχετική πρόσφατη Εγκύκλιος του Προέδρου του Ν.Σ.Κ. προς τους λειτουργούς του Ν.Σ.Κ., με θέμα την αποφυγή άσκησης ενδίκων βοηθημάτων και ενδίκων μέσων που δεν έχουν σοβαρές πιθανότητες ευδοκίμησης, ώστε να καταβάλλεται συντονισμένη και σοβαρή προσπάθεια για τον περιορισμό των ενδίκων μέσων που ασκούνται από το Δημόσιο.
Πάντως, η ύπαρξη αντιφατικών νομολογιακών δεδομένων αλλά, κυρίως, η βραδύτητα της αμετάκλητης νομολογιακής επίλυσης θεμάτων που τίθενται σε μεγάλο αριθμό υποθέσεων, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις αντιστοιχούν σε εκατοντάδες και πολλές φορές χιλιάδες ομοειδείς υποθέσεις (κυρίως μισθολογικού ή Ετήσια Έκθεση Ν.Σ.Κ. 2019 80 συνταξιοδοτικού αντικειμένου) και τέλος, το (περιορισμένο) φαινόμενο της μη εναρμόνισης κατωτέρων δικαστηρίων προς τις νομολογιακές λύσεις των ανωτάτων δικαστηρίων, αποτελούν συνθήκες που δυσχεραίνουν τον περαιτέρω περιορισμό των ενδίκων μέσων, η άσκηση των οποίων, στις περιπτώσεις αυτές, δεν μπορεί να παραλειφθεί.
Στα θέματα αυτά, καθοριστικός μπορεί να αποβεί ο ρόλος της πιλοτικής δίκης στα διοικητικά δικαστήρια, αφού με απόφαση του ΣτΕ μπορούν να λυθούν χιλιάδες όμοιες υποθέσεις που εκκρεμούν στα Πρωτοβάθμια Δικαστήρια καθώς επίσης και η επέκταση του θεσμού αυτού και στην πολιτική δίκη.
Συναφώς προς τα παραπάνω ζητήματα σημειώνεται ότι, κρίσιμη κρίνεται η συμμετοχή μελών του Ν.Σ.Κ. στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία, αφού ο συνδυασμός της δικαστικής και διοικητικής εμπειρίας τους μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην επιτυχή αντιμετώπιση των θεμάτων τα οποία τίθενται, ιδίως στις διαδικασίες στις οποίες συμμετέχει ως διάδικος ή εμπλέκεται το Δημόσιο. Η συμμετοχή αυτή, ιδίως σε νομοπαρασκευαστικές επιτροπές του Υπουργείου Δικαιοσύνης συχνά παραλείπεται, ενώ μετέχουν εκπρόσωποι της δικαιοσύνης, των δικηγορικών συλλόγων και υπηρεσιακοί παράγοντες, τονίζεται στην ετήσια έκθεση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.
