Η αξιολόγηση του αριθμού ωαρίων (ή ωοθηκικό απόθεμα όπως είναι ο ακριβής όρος) είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για την εκτίμηση της γονιμότητας. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι αξιολόγησης του αναπαραγωγικού δυναμικού μιας γυναίκας που πραγματοποιούνται με μια απλή εξέταση αίματος μεταξύ των οποίων η μέτρηση της FSH τη 2η – 4η ημέρα του κύκλου και η μέτρηση της AMH / Αντι-Μυλλερίου Ορμόνης καθώς και η υπερηχογραφική μέτρηση αρχέγονων ωοθυλακίων. Η αξιολόγηση του αριθμού των σπερματοζωαρίων (αριθμός ανά κυβικό εκατοστό ) είναι μέρος της εργαστηριακής ανάλυσης σπέρματος (σπερμοδιάγραμμα), η οποία περιλαμβάνει και ποσοστό κινητικότητας των σπερματοζωαρίων καθώς και μορφολογική αξιολόγηση.
Τα τεστ αυτά είναι απλά, γρήγορα και αξιόπιστα ώστε ο θεράπων ιατρός να συμβουλέψει το κάθε ζευγάρι στην επιλογή κατάλληλων θεραπευτικών πρωτοκόλλων. O μαιευτήρας - χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Βασίλειος Αθανασίου, M.D., Ph.D., εξηγεί τι σημαίνουν οι αριθμοί που βλέπετε δίπλα στις ορμόνες και τι υποδεικνύει η υπερηχογραφική μέτρηση των ωοθυλακίων:
Υψηλή FSH
Η FSH είναι μια ορμόνη απαραίτητη για να αναπτυχθούν τα ωοθυλάκια. Όσο πιο υψηλά είναι τα επίπεδα της FSH τόσο πιο μεγάλες οι πιθανότητες για φτωχό αριθμό ωοθυλακίων. Είναι απαραίτητο ωστόσο να γνωρίζουμε ότι τα επίπεδα της παρουσιάζουν διακυμάνσεις από κύκλο σε κύκλο οπότε μια οποιαδήποτε μέτρηση της δεν είναι τόσο επαρκής για πρόγνωση όσο τα άλλα τεστ. Ένα ικανοποιητικό επίπεδο FSH είναι συνήθως κάτω από 10-12 mIU/mL και η μέτρηση της πρέπει πάντα να συνδυάζεται με συμπληρωματικές εξετάσεις.
Χαμηλή AMH (Anti-Mullerian Hormone)
Η ΑΜΗ είναι μια ορμόνη που παράγεται από αναπτυσσόμενα ωοθυλάκια από κύτταρα που περιβάλλουν το ωάριο, οπότε αποτελεί άμεσο δείκτη του αριθμού των ωαρίων που είναι διαθέσιμα. Όσο πιο υψηλός ο αριθμός, τόσο περισσότερα τα διαθέσιμα ωάρια (το ωοθηκικό απόθεμα). Η μέτρηση της μπορεί να γίνει όλες τις ημέρες του μήνα καθώς τα αποτελέσματα δεν επηρεάζονται από τη φάση του κύκλου.
Χαμηλός αριθμός αρχέγονων ωοθυλακίων
Αυτό εξακριβώνεται εύκολα με έναν διακολπικό υπέρηχο, ιδανικά στην αρχή του κύκλου. Τα αρχέγονα ωοθυλάκια έχουν μέγεθος μικρότερο των 10 χιλιοστών και ένας ικανοποιητικός αριθμός είναι συνήθως πάνω από 10.
Τι γίνεται στην περίπτωση που αυτές οι μετρήσεις δείξουν χαμηλό αριθμό διαθέσιμων;
Ο Δρ. Αθανασίου τονίζει: «Οι ενδείξεις αυτές ωοθηκικού αποθέματος αποτελούν πολύ καλά προγνωστικά τεστ. Αυτό που όμως πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι τα αποτελέσματα παραμένουν ενδεικτικά και όχι απόλυτα. Εφόσον ο στόχος είναι η εγκυμοσύνη, ακόμα και η ελάχιστη ένδειξη - ένα «υγιές» ωάριο που θα δώσει ένα υγιές έμβρυο - είναι δυνητικά αρκετή για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Η πιο συχνή και στοχευμένη αντιμετώπιση σε περίπτωση χαμηλού ωοθηκικού αποθέματος είναι η Εξωσωματική Γονιμοποίηση».
Έχω δοκιμάσει τη λύση της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης πολλές φορές, χωρίς αποτέλεσμα. Τι εναλλακτικές επιλογές έχω;
Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι μια τεχνική υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η οποία μπορεί να επαναληφθεί αρκετές φορές και να δώσει θετικό αποτέλεσμα μετά από σειρά αρνητικών, όπως αποδεικνύει πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA (2015, Journal of the American Medical Association). Ωστόσο οι επαναλαμβανόμενοι αποτυχημένοι κύκλοι τείνουν να απογοητεύουν τα ζευγάρια, τα οποία συχνά αναζητούν εναλλακτικές λύσεις. Σε αυτή την περίπτωση ο γιατρός συνήθως συστήνει ως λύση τη Δωρεά Ωαρίων από ανώνυμη δότρια, είτε με φρέσκα, είτε με κατεψυγμένα ωάρια, τα οποία γονιμοποιούνται με το σπέρμα του συντρόφου.
Τι γίνεται όταν ο σύντροφός μου έχει χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων;
Με την προηγμένη τεχνική μικρο-γονιμοποίησης ICSI (Ενδοκυτταροπλασματική Έγχυση Σπερματοζωαρίου - intra cytoplasmic sperm injection), ένα μοναδικό σπερματοζωάριο επιλέγεται με ειδική μικρο-σύριγγα και εγχύεται απευθείας μέσα στο ωάριο για γονιμοποίηση. Έτσι ακόμα και με μικρούς αριθμούς σπερματοζωαρίων μπορεί να επιτευχθεί γονιμοποίηση. Ωστόσο σε περιπτώσεις αζωοσπερμίας όπου δεν ανιχνεύονται καθόλου σπερματοζωάρια στο σπερμοδιάγραμμα, μπορούμε να ανακτήσουμε σπερματοζωάρια χειρουργικά με βιοψία όρχεος. Επίσης, η δωρεά σπέρματος είναι μια εναλλακτική λύση για τα ζευγάρια ή για γυναίκες χωρίς σύντροφο.
Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι ακόμα και στις «δύσκολες» περιπτώσεις με προβλήματα ωαρίων και σπέρματος να συνυπάρχουν, οι σύγχρονες τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής δίνουν την ευκαιρία στο ζευγάρι να ξεπεράσει τις δυσκολίες και να φέρει στον κόσμο ένα υγιές μωράκι.
