Οι προσδοκίες από τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ είναι τεράστιες. Από τη μια πλευρά η Ευρώπη ελπίζει ότι θα εξομαλυνθούν οι διαταραγμένες σχέσεις με την Ουάσιγκτον Από την άλλη πλευρά υπάρχει έντονη ανησυχία για το τι θα καταφέρει ο Τζο Μπάιντεν σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, όταν έχει πρωτίστως να διαχειριστεί την αποκατάσταση μιας διχασμένης χώρας.
Τι θα σήμαινε αυτό για τους Ευρωπαίους; Η απάντηση δίνεται από τον Γάλλο υπουργό Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Κλεμάν Μπον: «Η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη». Ομως ο ίδιος επισημαίνει ότι και με Μπάιντεν/Χάρις στο Λευκό Οίκο η έννοια της «στρατηγικής αυτονομίας» δεν πρέπει να χάσει τη σημασία της.
Όπως εκτιμά ο Γάλλος υπουργός: «Η Ευρώπη πρέπει να καθορίσει τις δικές της αξίες και τα δικά της συμφέροντα. Φυσικά όχι ενάντια στις ΗΠΑ. Πρέπει να συνεργαστούμε. Χρειάζεται ένα νέο ξεκίνημα». Την άποψη που εκφράζει ο Μπον συμμερίζεται και πρόεδρος Μακρόν.
Η στρατηγική αυτονομία
Όταν ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν χρησιμοποίησε τον όρο «στρατηγική αυτονομία» φάνηκε σαν να διαχωρίζει τη στάση του από το Βερολίνο ή τη Βαρσοβία. Ο Κλεμάν Μπον προσπαθεί τώρα να εξειδικεύσει την έννοια αυτή, λέγοντας ότι δεν θα ξεχαστεί φυσικά η εταιρική σχέση εντός του ΝΑΤΟ. «Ομως οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να μας ζητούν να αυτονομηθούμε. Θα μας ζητήσουν να αναλάβουμε περισσότερη ευθύνη και να ξοδέψουμε περισσότερα χρήματα για την άμυνα». Στο πλαίσιο αυτό ο Μπον υπερασπίζεται τη νέα συμφωνία ΕΕ και Κίνας, που προκάλεσε έντονη κριτική: «Θα ήταν περίεργο να πιστεύουμε ότι η ΕΕ δεν έχει το δικαίωμα να υπογράφει η ίδια συμφωνίες».
Σε τελική ανάλυση η συμφωνία ΕΕ-Κίνας δεν στρέφεται εναντίον των αμερικανικών συμφερόντων και δεν θα αποτελέσει έναν ακόμη "πονοκέφαλο" για τον νέο πρόεδρο. «Εντούτοις η Ευρώπη πρέπει να γνωρίζει τι θέλει και να αναλαμβάνει κάθε ευθύνη», αναφέρει ο Μπον.
Η γαλλική κυβέρνηση με λίγα λόγια θέλει να επιδιώξει περισσότερη αυτονομία έναντι των ΗΠΑ, ακολουθώντας τη γαλλική παράδοση που βλέπει τη συμμαχία με τις ΗΠΑ με περισσότερο σκεπτικισμό από ό,τι η υπόλοιπη Ευρώπη.
Να γίνει η Ευρώπη μέρος της λύσης
ΟΙ Ευρωπαίοι πρέπει να στείλουν άμεσα στην Ουάσιγκτον το μήνυμα ότι η διακυβέρνηση Τραμπ ανήκει στο παρελθόν, αναφέρει η Γιάνα Πουλιέρι από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων στο Βερολίνο. Όπως λέει: «Ήταν τέσσερα δύσκολα χρόνια, τώρα ανασυντασσόμαστε και υποδεχόμαστε με ανοιχτές αγκάλες τον νέο πρόεδρο».
Αυτό το μήνυμα όμως θα πρέπει να συνοδευτεί έμπρακτα και από την επιθυμία συνεργασίας. «Δεν είμαστε υποτελείς, ούτε μπορεί κανείς να γυρίσει πίσω το ρολόι. Πρέπει όμως να δείξουμε σ' αυτήν την κυβέρνηση ότι η Ευρώπη δεσμεύεται από την πολυμέρεια και ότι θέλει να αναλάβει περισσότερα καθήκοντα».
Ο Μπάιντεν θα είναι έντονα απασχολημένος με εσωτερικά ζητήματα κι έτσι πιθανώς να καλωσόριζε ευρωπαϊκές προσπάθειες για ανάληψη πρωτοβουλιών, πχ στο ζήτημα της Λευκορωσίας. «Πρέπει να γίνουμε μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος», αναφέρει η ειδικός. Η ίδια τάσσεται υπέρ ενός βαθμού στρατηγικής αυτονομίας, ώστε οι διμερείς σχέσεις να βελτιωθούν. «Το Παρίσι ανησυχεί ότι οι φιλοδοξίες των Ευρωπαίων θα μπουν και πάλι στον πάγο. Το Βερολίνο νιώθει ανασφάλεια για την οριακή νίκη Μπάιντεν κι επειδή γνωρίζει ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να μην είναι για πάντα πανταχού παρούσες».
Γι' αυτούς τους λόγους, μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Τζο Μπάιντεν οι Ευρωπαίοι πρέπει να ασχοληθούν καταρχάς με τα «εύκολα» θέματα που μπορούν να φέρουν γρήγορα αποτελέσματα: Την πολιτική για το κλίμα, τις διαπραγματεύσεις με το Ιράν, τον ρόλο του ΝΑΤΟ.
Δύσκολο φαίνεται το θέμα των εμπορικών σχέσεων, στο οποίο έδωσε ιδιαίτερη έμφαση ο Τραμπ. Εκεί πρέπει να γίνουν μικρά βήματα. «Το κακό ξεκίνημα με την πολιτική έναντι της Κίνας πρέπει να το ξεπεράσουμε», είναι η άποψη που κυριαρχεί στο Βερολίνο.
Χρειάζεται επανεκκίνηση των σχέσεων ΕΕ-ΗΠΑ, εκτιμά ο ευρωβουλευτής των Πρασίνων Ράινχαρντ Μπουτικόφερ,χαρακτηρίζοντας "ατυχή" τη συμφωνία ΕΕ-Κίνας Όπως λέει, το θέμα δεν είναι να ζητήσει η ΕΕ την άδεια των ΗΠΑ, αλλά να επεξεργαστούν από κοινού αυτό και πολλά άλλα θέματα.
Μακριά από τον εφιάλτη τoυ Τραμπ
Ενα βασικό ζήτημα για την κυβέρνηση Μπάιντεν θα είναι η αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αντιμετώπιζε η Ουάσιγκτον την Ευρώπη επί προεδρίας Τραμπ. Πρέπει να μπει τέλος «στην περιφρόνηση για την Ευρώπη που διέπνεε την πολιτική Τράμπ», αναφέρει η Τζούντι Ντέμπσι από το Carnegie Europe. O Mπάιντεν άλλωστε γνωρίζει καλά την Ευρώπη, αλλά και την καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ. Γεγονός είναι επίσης ότι στο μέλλον οι σχέσεις ΕΕ και ΗΠΑ θα πρέπει να διευρυνθούν και να συμπεριλάβουν στο φάσμα τους κι άλλες χώρες - από τον Καναδά και την Ιαπωνία μέχρι την Ινδία και τη Λατινική Αμερική.
Η Ντέμπσι εκτιμά επίσης ότι ΕΕ και ΗΠΑ μπορούν να ξεπεράσουν τον εφιάλτη των χρόνων Τραμπ, αν γίνει πλήρως κατανοητό πώς λειτουργούν σήμερα οι λαϊκιστές και οι ακροδεξιοί μέσα από το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η ίδια τέλος παρατηρεί: «Η διακυβέρνηση Τραμπ απέδειξε την ευπάθεια των δημοκρατικών θεσμών αλλά και τη δύναμή τους. Ομως, παραμένει ακόμη ανοιχτό ζήτημα προς διερεύνηση ποια ακριβώς είναι η κληρονομιά του Τραμπ».
Deutsche Welle/Μπάρμπαρα Βέζελ