Σε τροχιά σκληρής σύγκρουσης κινούνται κυβέρνηση και δανειστές με τους Έλληνες εφοπλιστές, καθώς η απαίτηση που έχουν θέσει από το 2015 οι Ευρωπαίοι για «ξήλωμα» φορολογικών προνομίων του ναυτιλιακού τομέα παίρνει χαρακτήρα τελεσιγράφου: αν δεν ληφθούν οι σχετικές αποφάσεις τον Μάρτιο 2018, δεν θα κλείσει η τελική αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος!
Ειδικότερα, ως βασικό προαπαιτούμενο (key deliverable) για την τέταρτη και τελευταία αξιολόγηση ορίζεται, στο αναθεωρημένο μνημόνιο, η αναθεώρηση, τον Μάρτιο του 2018, «της προνομιακής φορολογικής μεταχείρισης της ναυτιλιακής βιομηχανίας, υπό το φως των υποδείξεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής».
Σχετική υποχρέωση έχει αναλάβει η κυβέρνηση από το 2015, με την υπογραφή του τρίτου μνημονίου, αλλά η υλοποίησή της έπαιρνε ως τώρα συνεχείς αναβολές, παρότι ήδη από τα τέλη του 2016 η γενική διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει ολοκληρώσει έρευνα για παράνομες κρατικές ενισχύσεις και έχει καταλήξει σε συστάσεις προς την κυβέρνηση για την αναμόρφωση του φορολογικού καθεστώτος, ώστε να είναι συμβατό με το κοινοτικό δίκαιο για τον ανταγωνισμό και τις κρατικές ενισχύσεις.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η ίδια ακριβώς φράση, που περιγράφει την υποχρέωση της κυβέρνησης να αναμορφώσει το φορολογικό καθεστώς των ναυτιλιακών εταιρειών, είχε περιληφθεί και στο αναθεωρημένο μνημόνιο μετά το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης, την άνοιξη του 2016, αλλά η υποχρέωση δεν έχει εκπληρωθεί και μεταφέρεται στη λήξη του προγράμματος, ως βασικό προαπαιτούμενο για την τελική αξιολόγηση.
Μάλιστα, το θέμα των φοροαπαλλαγών της ναυτιλίας έχει πολιτικοποιηθεί σε υψηλό επίπεδο αρκετές φορές, με τον τέως υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, να κατηγορεί την κυβέρνηση (συνέντευξη στον ΣΚΑΪ, τον Οκτώβριο) ότι έχει λάβει την απόφαση να κόψει συντάξεις, αντί να επιβάλλει φόρους στους εύπορους πλοιοκτήτες, σε αντίθεση με όσα υποσχόταν στο παρελθόν. «Αυτή δεν ήταν απόφαση του γερμανικού κοινοβουλίου, ήταν απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης», είχε πει χαρακτηριστικά, στην ίδια συνέντευξη, ο Β. Σόιμπλε.
Απαντώντας στον κ. Σόιμπλε, ο πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, Θεόδωρος Βενιάμης, είχε τονίσει η επίθεση που δέχεται η ελληνική ναυτιλία οφείλεται στην αδυναμία του γερμανικού κράτους να υποστηρίξει αποτελεσματικά τη γερμανική ναυτιλία, η οποία χάνει έδαφος, παρότι φορολογείται με προνομιακό τρόπο.
Αυτό που θα πρέπει να συζητηθεί ως τον Μάρτιο, με βάση τις μνημονιακές δεσμεύσεις, είναι πώς θα αναμορφωθεί το φορολογικό καθεστώς, σύμφωνα με τις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές της Κομισιόν. Η Επιτροπή δεν έχει ένσταση ως προς τη βασική μέθοδο φορολόγησης των ναυτιλιακών εταιρειών, με βάση το τονάζ του στόλου τους και όχι με βάση τα κέρδη τους, το οποίο άλλωστε εφαρμόζουν όλες οι χώρες με ανεπτυγμένο ναυτιλιακό τομέα.
Ζητεί, όμως, να περιορισθεί το εύρος των απαλλαγών, ώστε να μην επωφελούνται από απαλλαγές οι μέτοχοι των ναυτιλιακών εταιρειών (απαλλαγή από φόρο στα μερίσματα, απαλλαγή από φόρο υπεραξίας στις μεταβιβάσεις μετοχών, απαλλαγή από φόρο κληρονομιάς). Επίσης, ζητεί να μην επωφελούνται άλλοι τομείς εκτός των εταιρειών που παράγουν μεταφορικό έργο (αλιευτικά σκάφη, σκάφη αναψυχής).
Εκτός αυτών των απαιτήσεων, πρόσφατη συμφωνία της Κομισιόν με το Βέλγιο για τη φορολόγηση των ναυτιλιακών εταιρειών δημιουργεί πρόσθετες ανησυχίες στους Έλληνες πλοιοκτήτες, καθώς το Βέλγιο δέχθηκε ότι με τον ευνοϊκό φόρο χωρητικότητας θα φορολογούνται μόνο όσες ναυτιλιακές εταιρείες έχουν το μεγαλύτερο αριθμό των πλοίων τους με σημαία ευρωπαϊκής χώρας.
Κάτι ανάλογο δεν έχει συζητηθεί με τις ελληνικές αρχές για τη φορολόγηση των ελληνικών ναυτιλιακών εταιρειών και θα είχε πολύ σοβαρές συνέπειες, δεδομένου ότι τα περισσότερα καράβια τους φέρουν σημαίες ευκαιρίας τρίτων χωρών.
Σε κάθε περίπτωση, ο σχεδιασμός που έχει τεθεί σε εφαρμογή δεν αφήνει άλλα περιθώρια αναβολών. Το 2018 θα είναι το τελευταίο έτος που οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες πληρώνουν τον έκτακτο «εθελοντικό» φόρο που συμφωνήθηκε με την κυβέρνηση το 2014. Από 1ης Ιανουαρίου 2019, θα πρέπει να τεθεί σε ισχύ το μόνιμο καθεστώς, που θα συμφωνηθεί τον Μάρτιο, κατόπιν διαπραγματεύσεων στο τρίγωνο κυβέρνησης-δανειστών-εφοπλιστών, οι οποίες προβλέπονται επεισοδιακές.