Την έναρξη ενός μακροχρόνιου κύκλου ανόδου των επιτοκίων και αυξητικής τάσης του κόστους χρήματος σε παγκόσμιο επίπεδο σηματοδοτεί η απόφαση της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ να προχωρήσει σε αύξηση των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων του δολαρίου κατά 0,25% (στο 1,50%-1,75%), προειδοποιώντας ότι θα ακολουθήσουν τουλάχιστον άλλες δύο εφέτος και δύο ή τρεις την επόμενη χρονιά.
Η απόφαση της Fed – που ελήφθη ομόφωνα από την Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής – επιβεβαιώνει τις προβλέψεις των αναλυτών και επιτείνει τις ανησυχίες, παρά το ότι αναμενόταν και σε μεγάλο βαθμό έχει προεξοφληθεί από τις αγορές.
Τα χρηματιστήρια και οι αγορές εμπορευμάτων μπαίνουν σε περίοδο αστάθειας και έντονης μεταβλητότητας, ώσπου να διαμορφωθούν νέες ισορροπίες και να αποτιμηθούν οι προοπτικές που διαμορφώνονται για την αμερικανική και την παγκόσμια οικονομία. Μέχρι τότε οι μαζικές μετακινήσεις κεφαλαίων θα προκαλούν κλυδωνισμούς και έντονες διακυμάνσεις.
Ο δανεισμός από τις αγορές
Πιέσεις αναμένονται στις αγορές των ομολόγων, με σταδιακή αργή άνοδο των αποδόσεων - αν και σε πρώτη φάση μπορεί να πέσουν, λόγω της μετακίνησης κεφαλαίων από μετοχές σε τίτλους σταθερής απόδοσης.
Είναι η αρχή του τέλους της εποχής του φθηνού χρήματος. Το κόστος δανεισμού θα αυξηθεί σταδιακά για όλους – ακόμη και για τις χώρες που βρίσκονται στην ανώτερη βαθμίδα πιστοληπτικής αξιολόγησης.
Τα προβλήματα θα είναι βέβαια μεγαλύτερα για χώρες με χαμηλή δανειοληπτική ικανότητα και δυσκολίες πρόσβασης στις αγορές –όπως η Ελλάδα. Σε αυξανόμενο κόστος χρήματος θα πρέπει να προσαρμοσθούν επίσης τράπεζες και επιχειρήσεις.
Στα χρηματιστήρια
Ενδεικτική των ανησυχιών που προκαλεί η κίνηση της Fed – αν και αναμενόταν – είναι η πρώτη αντίδραση της Wall Street: Ο δείκτης Dow Jones έχασε περίπου 250 μονάδες από τα υψηλά ημέρας, κλείνοντας στο κόκκινο με μικρές απώλειες.
Με ενδιαφέρον και εύλογη αγωνία αναμένεται η αντίδραση των αγορών σήμερα και τις επόμενες μέρες, όταν θ’αρχίσουν να αποτιμώνται ψυχραιμότερα τα νέα δεδομένα και οι προοπτικές, ενώ θα πληθαίνουν τα σενάρια για κινήσεις άλλων κεντρικών τραπεζών, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ.
Η στάση της ΕΚΤ και οι προβλέψεις της Fed
Ο Μάριο Ντράγκι και άλλοι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχουν διαμηνύσει πολλές φορές ότι τα επιτόκια του ευρώ θα παραμείνουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα για πολύ ακόμη καιρό. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα μείνουν αμετάβλητα.
Μικρές αναπροσαρμογές μπορεί να γίνουν το επόμενο 18μηνο ανάλογα με την πορεία της οικονομίας της ευρωζώνης. Το Βερολίνο και οι γερμανικές τράπεζες πιέζουν ήδη για σφιχτότερη νομισματική πολιτική, αλλά ο επικεφαλής της ΕΚΤ «ανθίσταται», έχοντας την υποστήριξη της Ιταλίας και της Γαλλίας.
Το παρήγορο είναι ότι η ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ προβλέπει περαιτέρω βελτίωση των συνθηκών στην αμερικανική οικονομία, αναθεωρώντας επί τα βελτίω τις εκτιμήσεις της για τον ρυθμό ανάπτυξης τη φετινή και την επόμενη χρονιά.
Με δυναμικά αναπτυσσόμενη την αμερικανική οικονομία, μπορεί να βελτιώσει τις επιδόσεις της και η ευρωπαϊκή, απορροφώντας χωρίς κραδασμούς τις επιπτώσεις από το αυξημένο κόστος χρήματος.
Επιπτώσεις και στην Ελλάδα
Για την Ελλάδα το πρώτο πρόβλημα είναι ότι δυσκολεύει – τουλάχιστον θεωρητικά και ως προοπτική - η προσπάθεια πλήρους επανόδου στις αγορές προς κάλυψη των δανειακών αναγκών.
Το ζήτημα δεν είναι μόνον ότι θα πρέπει να επωμισθεί αυξημένο κόστος δανεισμού, καθώς θα κινούνται ανοδικά οι αποδόσεις των ευρωπαϊκών ομολόγων.
Σημαντικότερη παράμετρος για την επιτυχή έκβαση του ελληνικού εγχειρήματος μπορεί να αποδειχθούν οι γενικότερες συνθήκες στις χρηματαγορές.
Εξίσου σημαντικές θα είναι οι επιπτώσεις από την αύξηση του κόστους χρήματος σε περίοδο που η ελληνική οικονομία βρίσκεται στα πρώτα βήματα ανάκαμψης, μετά την πολυετή ύφεση και την κρίση.