Η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια ιστορική ευκαιρία, που δεν πρέπει να χαθεί: το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα διοχετεύσει στην οικονομία πόρους που αντιστοιχούν περίπου στο ένα πέμπτο του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.
Για να μετατραπεί, όμως, αυτή η μεγάλη ευκαιρία στο βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα για την οικονομία, για να ξεπεράσουμε οριστικά την αναπτυξιακή καχεξία, αυτοί οι πόροι πρέπει να αξιοποιηθούν παραγωγικά για τις εθνικές ανάγκες και όχι για τον πλουτισμό ισχυρών επιχειρηματικών «τζακιών».
Του ΓΡΗΓΟΡΗ ΣΑΜΠΑΝΗ*
Από την εποχή των δανείων του Σχεδίου Μάρσαλ έως τα αλλεπάλληλα «πακέτα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από τη δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα, τεράστιοι πόροι κατασπαταλήθηκαν. Μεγάλο μέρος τους, όπως είναι κοινό μυστικό, δεν κατευθύνθηκε σε επενδύσεις για την παραγωγική αναβάθμιση της οικονομίας και την ευημερία των πολιτών. Ισχυρά επιχειρηματικά τζάκια ή νέοι επιχειρηματικοί «παίκτες» που αναδείχθηκαν μέσα από κομματικά, πελατειακά δίκτυα, πλούτισαν με αθέμιτο τρόπο, αποσπώντας μεγάλα μερίδια από τους πόρους που προορίζονταν για αναπτυξιακά προγράμματα.
Ύστερα από μια δεκαετία βαθιάς οικονομικής κρίσης, ύφεσης και επενδυτικής «ανομβρίας» οι… συνήθεις ύποπτοι από τον επιχειρηματικό κόσμο της χώρας δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα επιδιώξουν και πάλι να μετατρέψουν μια μοναδική ευκαιρία για την πρόοδο της χώρας σε μια ιδιωτική ευκαιρία αθέμιτου πλουτισμού. Επιδοτήσεις και δάνεια που προορίζονται για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, ή για την αναβάθμιση του εργατικού δυναμικού, έχουν μπει στο στόχαστρο συμφερόντων που θα επιδιώξουν να μετατρέψουν την ευκαιρία για τη χώρα σε μια δική τους ευκαιρία πλουτισμού.
Οργάνωση, σχεδιασμός, διαφάνεια
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει αντιληφθεί πόσο κρίσιμο είναι το στοίχημα της παραγωγικής αξιοποίησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Όπως τόνισε πρόσφατα ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας, τα χαρακτηριστικά της απορρόφησης των χρημάτων από το Ταμείο Ανάκαμψης θα είναι η ταχύτητα, η διαφάνεια, η ανταποδοτικότητα και η άμεση βοήθεια που θα προσφέρει στον ιδιωτικό τομέα.
Το κλειδί για να αποτραπεί ένα «πλιάτσικο» ισχυρών ιδιωτικών συμφερόντων στους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης είναι να οργανωθεί η αξιοποίησή τους με σωστό σχεδιασμό και τεχνοκρατικές μεθόδους.
Από αυτή την άποψη, τα πρώτα δείγματα που έχει δώσει η κυβέρνηση είναι ενθαρρυντικά. Η Ελλάδα δεν είναι μόνο μία από τις πλέον ωφελούμενες χώρες από το Ταμείο Ανάκαμψης, σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας της. Εχει ξεκινήσει ήδη μιά μεγάλη κινητοποίηση για να γίνει με τον καλύτερο τρόπο ο σχεδιασμός των έργων και μεταρρυθμίσεων που θα χρηματοδοτηθούν από το νέο ευρωπαϊκό ταμείο.
Η επιλογή προσώπων
Από την έκθεση της επιτροπής υπό τον νομπελίστα οικονομολόγο Πισσαρίδη, που εντόπισε τα κύρια πεδία μεταρρυθμίσεων, ώς την έγκαιρη υποβολή ενός σχεδίου αξιοποίησης που ικανοποίησε πλήρως τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η κυβέρνηση έδειξε ότι παίρνει σοβαρά το σχεδιασμό για το Ταμείο Ανάκαμψης.
Σε ό,τι αφορά την υλοποίηση των προγραμμάτων, η κυβέρνηση επέλεξε ως επικεφαλής όχι ένα πολιτικό πρόσωπο, αλλά έναν δοκιμασμένο τεχνοκράτη. Τον ρόλο αυτόν ανέλαβε ο Νίκος Μαντζούφας, που επί σειρά ετών και με διαφορετικές κυβερνήσεις έχει «τρέξει» επιτυχώς τα προγράμματα Συμπράξεων Δημοσίου Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Θα πλαισιωθεί από μια ομάδα επίλεκτων στελεχών του Δημοσίου, ώστε να διασφαλισθεί η αποτελεσματική διαχείριση.
Η εμπειρία των ΣΔΙΤ
Στόχος αυτής της ομάδας, σε ό,τι αφορά τη διαφάνεια στην αξιοποίηση των πόρων, θα είναι να επαναληφθεί η επιτυχία που σημειώνεται την τελευταία δεκαετία στις ΣΔΙΤ. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2020 η Ελλάδα αναδείχθηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα δεύτερη ανάμεσα σε 160 χώρες με κριτήριο την ποιότητα των διαγωνιστικών διαδικασιών, δηλαδή τη διαφάνεια στους διαγωνισμούς.
Είναι, μάλιστα, ιδιαίτερα σημαντικό ότι ο τρόπος που οργανώθηκαν αυτοί οι διαγωνισμοί, παρ'ότι έγιναν εναντίον τους προσφυγές από ενδιαφερόμενες εταιρείες στη Δικαιοσύνη, επέτρεψε να προχωρήσουν οι συμβάσεις χωρίς καθυστερήσεις Είναι κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για το Ταμείο Ανάκαμψης, δεδομένου ότι όλα τα έργα θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέσα σε πολύ σύντομο χρόνο, έως το 2026.
Τα πρώτα δείγματα γραφής είναι λοιπόν θετικά. Η κυβέρνηση δείχνει ότι σκοπεύει να δημιουργήσει έναν αποτελεσματικό και διαφανή τεχνοκρατικό μηχανισμό, ώστε τα κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης να γίνουν πραγματικά μοχλός ανάπτυξης και αναβάθμισης της παραγωγικής δυναμικότητας της οικονομίας και να μην επιτραπούν παρασπονδίες και αθέμιτες μεθοδεύσεις από λίγους ισχυρούς της ελληνικής επιχειρηματικότητας.
Όμως, μια καλή εκκίνηση προφανώς δεν είναι αρκετή για να διασφαλισθεί το θετικό τελικό αποτέλεσμα. Θα απαιτηθεί όλα τα επόμενα χρόνια να επιβεβαιώνει συνεχώς η κυβέρνηση τη βούλησή της για διαφανή και αποτελεσματική διαχείριση.
Ανάπτυξη και χρέος
Τα σφάλματα του παρελθόντος δεν επιτρέπεται να επαναληφθούν. Χωρίς τα αποτελέσματα που περιμένουμε από το Ταμείο Ανάκαμψης, η οικονομία δεν θα αργήσει να επανέλθει σε μέτριους ρυθμούς ανάπτυξης και το δημόσιο χρέος, που έχει ξεπεράσει και το 200% του ΑΕΠ λόγω της πανδημίας, θα γίνει πάλι η μεγαλύτερη απειλή για την εθνική οικονομία και το μέλλον της χώρας.
* Οικονομολόγος, πρώην στέλεχος τραπεζών
