Στις χαμηλότερες θέσεις της ευρωζώνης βρίσκονται τα επιτόκια καταθέσεων για τα νοικοκυριά στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που δείχνουν ότι, ακόμη και μετά την αύξηση των επιτοκίων στις καταθέσεις προθεσμίας, η διαφορά από τον μέσο όρο της ευρωζώνης πλησιάζει το 1,5%, ενώ στις απλές καταθέσεις ταμιευτηρίου η Ελλάδα βρίσκεται πολύ κοντά στο... απόλυτο μηδέν, έναντι μέσου όρου 0,37% στην ευρωζώνη.
Οι ελληνικές τράπεζες βασίζουν τη θεαματικά βελτιωμένη κερδοφορία τους στη διαφορά επιτοκίων χορηγήσεων και καταθέσεων, που, με τη σειρά της, διατηρείται πολύ υψηλή κυρίως επειδή είναι πολύ χαμηλά τα επιτόκια για τις καταθέσεις των νοικοκυριών. Οι τράπεζες αδυνατούν, έως τώρα, να επιτύχουν αύξηση κερδών με ουσιαστική επιτάχυνση της χορήγησης νέων δανείων και σημαντική αύξηση των προμηθειών, με αποτέλεσμα διεθνείς παρατηρητές, όπως πρόσφατα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, να κάνουν λόγο για την ανάγκη αναθεώρησης του επιχειρηματικού τους μοντέλου, με γνώμονα την βιώσιμη επίτευξη κερδοφορίας.
Τα τελευταία στοιχεία της ΕΚΤ, για τον Δεκέμβριο του 2023, επιβεβαιώνουν ότι οι τράπεζες έχουν αυξήσει με πολύ βραδείς ρυθμούς τα επιτόκια των καταθέσεων προθεσμίας (μέχρι ένα έτος), συγκριτικά με τις άλλες τράπεζες της ευρωζώνης, που έχουν μεταφέρει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στους πελάτες τους την αύξηση των ευρωπαϊκών επιτοκίων σε επίπεδα ρεκόρ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το μέσο επιτόκιο των καταθέσεων προθεσμίας στην ευρωζώνη διαμορφώθηκε στο 3,29%, με δώδεκα χώρες να έχουν επιτόκιο υψηλότερο του μέσου όρου, ανάμεσά τους οι τρεις μεγαλύτερες οικονομίες της ευρωζώνης, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία. Η Ελλάδα είναι ουραγός, πάνω μόνο από τη Σλοβενία, με μέσο επιτόκιο 1,83%. Μάλιστα, μόνο στην Ελλάδα και τη Σλοβενία οι τράπεζες προσφέρουν στους καταθέτες επιτόκια κάτω από το 2%.
Τα επιτόκια των καταθέσεων προθεσμίας στην ευρωζώνη
Όμως, οι πολύ μεγάλες διαφορές εντοπίζονται στα επιτόκια των καταθέσεων μίας ημέρας, δηλαδή στο απλό ταμιευτήριο. Αυτή η κατηγορία καταθέσεων είναι εξαιρετικά κρίσιμη για την κερδοφορία των ελληνικών τραπεζών, καθώς αποτελεί τον κύριο όγκο των καταθέσεων των νοικοκυριών.
Σε αυτές τις καταθέσεις, τα επιτόκια στην ευρωζώνη, κατά μέσο όρο, έχουν αυξηθεί στο 0,37%, αλλά στην Ελλάδα έχουν «κολλήσει» στο 0,03%. Μόνο η Ουγγαρία και η Πορτογαλία έχουν χαμηλότερα επιτόκια (0,02%), ενώ οι κυπριακές τράπεζες έχουν «καταφέρει» να μηδενίσουν απόλυτα τα δικά τους επιτόκια αυτής της κατηγορίας, λόγω της ιδιαιτερότητας του κυπριακού τραπεζικού συστήματος που λειτουργεί στο πλαίσιο ενός off shore χρηματοοικονομικού κέντρου.
Από την πλευρά των ελληνικών τραπεζών υποστηρίζεται ότι ο κανόνας των μηδενικών επιτοκίων σε αυτή την κατηγορία καταθέσεων ισχύει σε όλη την ευρωζώνη, όμως τα στοιχεία της ΕΚΤ δείχνουν ότι, ενώ στην Ελλάδα τα επιτόκια έμειναν στάσιμα, στην ευρωζώνη, από τον Αύγουστο του 2022, οι τράπεζες αυξάνουν συνεχώς τα επιτόκια, για να φθάσουν από το 0,01% στο 0,37%.
Τα επιτόκια των καταθέσεων μίας ημέρας στην ευρωζώνη
Τα χαμηλά επιτόκια καταθέσεων υπήρξαν μόνιμη αιτία προστριβών ανάμεσα στο υπουργείο Οικονομικών και τις τράπεζες επί ημερών Χρ. Σταϊκούρα, ενώ ο Κωστής Χατζηδάκης, από τις πρώτες ημέρες ανάληψης καθηκόντων υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, είχε μιλήσει για την ανάγκη αύξησης των επιτοκίων μέσα από μια πολιτική που θα ασκούσε πίεση ανταγωνισμού στις τράπεζες, μεταξύ άλλων και με εκδόσεις κρατικών τίτλων υψηλής απόδοσης για τους αποταμιευτές. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτή η πολιτική δεν έχει αποδώσει σημαντικά αποτελέσματα.
Ελληνική Ένωση Τραπεζών: Μειώνεται το spread
Από την πλευρά τους, οι τράπεζες υπεραμύνονται της πολιτικής τους στα επιτόκια δανείων και καταθέσεων, επισημαίνοντας την τάση μείωσης του περιθωρίου (spread).
Ειδικότερα, όπως επισημαίνει σε ανακοίνωσή της η Ελληνική Ένωση Τραπεζών:
Στις προθεσμιακές καταθέσεις έως 1 έτος, το επιτόκιο στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 4 μ.β. και ανήλθε στο 1.83% (Νοέμβριος 2023: 1,79%) στους ιδιώτες και κατά 11 μ.β. στις επιχειρήσεις και ανήλθε στο 3,25% (Νοέμβριος 2023: 3,14%).
Σε ότι αφορά τα νέα δάνεια, και ιδίως τις χορηγήσεις στεγαστικών το επιτόκιο το Δεκέμβριο ανήλθε στο 4,37% έναντι 3,60% το Δεκέμβριο του 2022 (+77 μονάδες βάσης). Στην Ευρωζώνη, το μέσο επιτόκιο για το σύνολο των στεγαστικών δανείων ήταν 4%, έναντι 2,88% πριν από ένα χρόνο (+112 μονάδες βάσης). Το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο του συνόλου των νέων δανείων προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις μειώθηκε κατά 19 μονάδες βάσης και διαμορφώθηκε στο 6,06%. Συμπερασματικά:
Το spread (περιθώριο) στην Ελλάδα μειώνεται σταδιακά, καθώς υπήρξαν αυξήσεις στα επιτόκια των νέων προθεσμιακών καταθέσεων, αλλά και μειώσεις στα επιτόκια νέων δανείων από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.
Η απόκλιση μεταξύ Ελλάδας και Ευρωζώνης περιορίζεται, τόσο στα επιτόκια των νέων προθεσμιακών καταθέσεων, όσο και στο spread, παρόλο που το κόστος δανεισμού από τις κεφαλαιαγορές εξακολουθεί να είναι για τις Ελληνικές τράπεζες αρκετά υψηλότερο από το αντίστοιχο άλλων Ευρωπαϊκών τραπεζών.
