Τα ελβετικά ορεινά σανατόρια, οι θεραπείες των οποίων με καθαρό αέρα και ηλιακό φως προσήλκυε κάποτε ασθενείς με φυματίωση από όλη την Ευρώπη, επανεφευρίσκουν τους εαυτούς τους για μια νέα γενιά:
"Κουράρουν" τώρα ασθενείς που υποφέρουν από επιπτώσεις της μακράς COVID-19.
Στις αρχές της πανδημίας, η Klinik Wald, που κατασκευάστηκε στα ορεινά της Ζυρίχης το 1898 για χαμηλού εισοδήματος θύματα της ασθένειας των πνευμόνων, παρέλαβε πολλούς ασθενείς κατευθείαν από τις μονάδες εντατικής θεραπείας.
Τώρα, περισσότερα θύματα της λεγόμενης "μακράς COVID" έρχονται για αποκατάσταση και καλύπτουν το 5-10% των 158 κλινών της, δήλωσε ο δρ Μαρκ Σπίλμανς, διευθυντής ιατρικών υπηρεσιών της κλινικής.
Είναι μέρος μιας μακράς εξέλιξης για τα ελβετικά σανατόρια του 19ου και 20ού αι., μια δωδεκάδα των οποίων έγιναν σύγχρονα νοσοκομεία αποκατάστασης στο πλαίσιο μιας εν εξελίξει μάχης να παραμείνουν στο παιχνίδι.
Ο Σπίλμανς είπε πως η κανονική αποκατάσταση μπορεί να επιτύχει οπουδήποτε, όμως το σκηνικό της Klinik Wald με θέα τη λίμνη της Ζυρίχης και τις Άλπεις, μπορεί να προσφέρει ένα επιπλέον διάλειμμα. Οι ασθενείς αναρρώνουν από την COVID-19 σε ηλιόλουστες βεράντες όπου αναπαύονταν οι ασθενείς με φυματίωση δεκαετίες πριν.
"Είναι πραγματικά κουρασμένοι", είπε ο Σπίλμανς. "Αυτό το περιβάλλον τους βοηθά να μπουν στον δρόμο της επιστροφής στην κανονικότητα".
Η μακρά COVID περιλαμβάνει όχι μόνο αναπνευστικές δυσκολίες και κούραση, αλλά και άγχος και κατάθλιψη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας φοβάται πως μπορεί να επιβαρύνει τα συστήματα υγείας για τα επόμενα χρόνια.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούν κυρίως τη εξωνοσοκομειακή θεραπεία για την αποκατάσταση από τη μακρά COVID.
Ενώ η Ελβετία και η γειτονική Γερμανία προσφέρουν παρόμοια προγράμματα για εξωτερικούς ασθενείς, στέλνουν επίσης ορισμένους ασθενείς με μακρά COVID για εσωτερική θεραπεία αρκετών εβδομάδων, μερικές φορές σε κέντρα υγείας όπως η Wald που ιδρύθηκαν πριν από έναν αιώνα.
Μια διαμονή τεσσάρων έως έξι εβδομάδων στην Klinik Wald κοστίζει περίπου 17.000-25.000 ελβετικά φράγκα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το ιδιωτικό σύστημα ασφάλισης υγείας της Ελβετίας καλύπτει τα έξοδα, ανέφερε το ομοσπονδιακό υπουργείο Υγείας το οποίο πρόσθεσε πως "οι υπηρεσιες πρέπει να είναι αποτελεσματικές, κατάλληλες και οικονομικές".
Τον Απρίλιο, ένας αξιωματικός του ελβετικού στρατού εισήχθη στο Hochgebirgsklinik, ένα πρώην σανατόριο για τη φυματίωση στην ελβετική ορεινή πόλη Νταβός. Η "γνωστική ομίχλη" που συνόδευσε τη μακρά COVID τον έκανε ανίκανο να εργαστεί, είπε.
"Η COVID πήρε ένα μικρό κομμάτι των πνευμόνων μου, και ένα μεγάλο κομμάτι του εγκεφάλου μου", είπε ο 56χρονος αξιωματικός, ο οποίος ζήτησε να μην αναφερθεί το όνομά του.
'Επειτα από θεραπεία έξι εβδομάδων, στο σώμα και στην ψυχή, ετοιμάζεται να γυρίσει σπίτι του. "Χρειάζεσαι αυτό τον χρόνο για να βγεις από το σύστημα... να επιστρέψεις στον εαυτό σου", είπε ο αξιωματικός.
Καθώς ο ιός SARS-CoV-2 επιτίθεται σε πολλά όργανα, ο δρ Χανς-Βέρνερ Ντούτσνα, ο επικεφαλής πνευμονολόγος της Hochgebirgsklinik, δήλωσε πως καρδιολόγοι, καταρτισμένοι θεραπευτές και ψυχολόγοι εργάζονται από κοινού για έναν απλό σκοπό. "Προσπαθούμε να επαναφέρουμε τον/την ασθενή στην καθημερινή του/της ζωή".
Στις ιταλικές Άλπεις ένα τεράστιο σανατόριο που μετατράπηκε σε σε νοσοκομείο, 3.000 κλινών, στο Σοντάλο, που κατασκευάστηκε το 1932 από τον δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι προκειμένου να συναγωνιστεί με τη βιομηχανία σανατορίων του Νταβός, παρείχε φροντίδα για 100 ασθενείς με μακρά COVID, δήλωσαν γιατροί που εργάζονται εκεί.
Στη Γερμανία, οι ασθενείς με μακρά COVID μπορούν να πάνε σε κέντρα αποκατάστασης όπως η Median Klinik στη Χέιλινγκενταμ, ένα σπα στη Βαλτική με ιστορία 230 ετών, που ήταν κάποτε δημοφιλές στην ευρωπαϊκή αριστοκρατία. Η διαμονή διαρκεί 3-5 εβδομάδες, δήλωσε μία εκπρόσωπος, με την ασφάλιση να καλύπτεται συνήθως από το κράτος.
Η Βρετανία στο μεταξύ προέβλεψε ένα κονδύλι 34 εκατ. στερλινών για την έναρξη 83 κλινικών μακράς COVID για "θεραπευτικές υπηρεσίες με βάση την κοινότητα", παρέχοντας βοήθεια για την κούραση και αναπνευστικές δυσχέρειες.
Η δρ Μελίσα Χάιτμαν, μέλος της Ειδικής Ομάδας Μακράς Covid του Εθνικού Συστήματος Υγείας (NHS), δήλωσε πως η εσωτερική θεραπεία "δεν θα είναι ένα προσιτό μοντέλο", με εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς μακράς COVID στη Βρετανία που δυνητικά μπορεί να χρειαστούν βοήθεια.
Παρομοίως, ο δρ Αλμπέρτο Εσκενάζι, μέλος του ΔΣ της Αμερικανικής Ένωσης Παρόχων Ιατρικής Αποκατάστασης (AMRPA), με 650 μέλη, είπε πως οι ασθενείς με μακρά COVID που χρειάζονται αποκατάσταση μπορούν να περιμένουν εξωνοσοκομειακή θεραπεία. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά μέχρι τώρα, είπε.
"Με αυτή την παρέμβαση, επικεντρώνοντας στη δύναμη, στην αντοχή, την ισορροπία και τη συγκέντρωση, τείνουν να τα καταφέρνουν καλά", δήλωσε ο Εσκενάζι, επικεφαλής ιατρικών υπηρεσιών στο κέντρο αποκατάστασης MossRehap της Φιλαδέλφεια.
Το Νταβός υπερηφανευόταν κάποτε ότι είχε 40 σανατόρια φυματίωσης για πλούσιους Ευρωπαίους η μακρά διαμονή των οποίων ενέπνευσε τον Γερμανό συγγραφέα Τόμας Μαν στο μυθιστόρημα "Το Μαγικό Βουνό".
Όταν όμως τα αντιβιοτικά δάμασαν τη φυματίωση στη δεκαετία του 1950, ορισμένα ελβετικά σανατόρια όπως το περίφημο Schatzalp έγιναν ξενοδοχεία. Πολλά άλλα δεν τα κατάφεραν. Τα λίγα που επιβίωσαν ανέπτυξαν νέα κέντρα αποκατάστασης για τον καρκίνο, το άσθμα, ή χρόνιες ασθένειες, δήλωσε ο Φλουρέν Κοντρό, ειδικός για τα ιστορικά σανατόρια στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης.
Ωστόσο δεν ήταν εύκολο: η Klinic Wald είχε σχεδόν εγκαταλειφθεί το 2012, ενώ ο Γερμανός δισεκατομμυριούχος Κλάους-Μίκαλε Κούνε διέσωσε το Hochgebirgsklinik από την αφερεγγυότητα δύο χρόνια αργότερα.
"Όλοι τους λένε, 'Αν δεν μπούμε στον ανταγωνισμό και άλλοι το κάνουν, χάνουμε'" είπε ο Κοντρό, για τις προσπάθειες των κλινικών να επανεφεύρουν τους εαυτούς τους.
Το Rehazentrum Walenstadtberg, με ένα ιστορικό 112 ετών, πάνω σε έναν δρόμο όλο στροφές κάτω από τα όρη Σουρφίστεν της Ελβετίας, δέχθηκε τον πρώτο ασθενή χωρίς φυματίωση το 1965 προτού προσθέσει μια πτέρυγα για την πολλαπλή σκλήρυνση το 1978.
Διατήρησε τα προγράμματά της για ασθένειες των πνευμόνων, τα οποία όπως δήλωσε ο επικεφαλής ιατρός Μπιόρν Γιάνσεν αποδειχθηκαν σωσίβιο φέτος.
Η Walenstadtberg έχει νοσηλεύσει 500 ασθενείς με οξεία COVID μετά τη νοσηλεία τους σε μονάδες εντατικής θεραπείας, μεταφέροντας περιπτώσεις μακράς COVID σε μια αδελφή κλινική εκεί κοντά.
"Αυτό έχει μια σχέση με τις ρίζες μας ως κλινική φυματίωσης", είπε ο Γιάνσεν. "Αυτή η παράδοση συνεχιζόταν πάντα".
