Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν βιώσει φόβο ή άγχος στο δρόμο κάποια στιγμή. Υπάρχουν επίσης εκείνοι που βγαίνουν έξω για να χαλαρώσουν ή να αποσυνδεθούν από το σπίτι ή τη δουλειά τους. Το μέρος είναι το ίδιο, αλλά οι εμπειρίες είναι σαφώς διαφορετικές. Παρά το γεγονός ότι ο δρόμος είναι ένας σημαντικός χώρος στη ζωή μας, προκαλεί θετικά συναισθήματα σε μερικούς ανθρώπους και αρνητικά συναισθήματα σε άλλους.
Πολλοί δήμοι (στην Ελλάδα και το εξωτερικό) επενδύουν σημαντικά ποσά για να «καθαρίσουν», να «βελτιώσουν» και να «εκσυγχρονίσουν» τους δρόμους, τις πλατείες και τα πάρκα τους. Αυτό σημαίνει γενικά αλλαγή της αστικής διάταξης, αύξηση του αριθμού των φωτιστικών στο δρόμο ή προσθήκη φυτών. Αλλά, στην πραγματικότητα, αυτές είναι απλώς τυπικές παρεμβάσεις: ο βαθμός στον οποίο βελτιώνουν τα συναισθήματα που βιώνουν οι άνθρωποι σε δημόσιους χώρους δεν έχει ληφθεί υπόψη.
Αναγνώριση συναισθημάτων
Παραδοσιακά, τα συναισθήματα έχουν εντοπιστεί μέσω ερευνών. Αυτή η προσέγγιση έχει ορισμένα προβλήματα. Το κυριότερο είναι ότι οι άνθρωποι ψεύδονται – είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα. Ξεχνούν επίσης πράγματα, δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι κάτι τους φοβίζει ή δεν συμπληρώνουν σωστά το ερωτηματολόγιο.
Χρειαζόταν μια νέα μέθοδος. Και αυτό κατέστη δυνατό τα τελευταία χρόνια, χάρη στη σμίκρυνση (και το μειωμένο κόστος) ορισμένων ιατρικών συσκευών. Τώρα, οι άνθρωποι μπορούν να κυκλοφορούν στο δρόμο με όργανα που μετρούν τα συναισθήματά τους.
Ένας δείκτης αυτών είναι ο καρδιακός ρυθμός. Όταν λέμε ότι κάποιος έχει καρδιακούς παλμούς 60 παλμούς ανά λεπτό, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι ο χρόνος μεταξύ των παλμών είναι ένα δευτερόλεπτο. Αλλά στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια αυτών των 60 δευτερολέπτων, η συχνότητα κάθε χτύπου ποικίλλει για να καλύψει τις αλλαγές που υφίσταται το άτομο. Η μέτρηση αυτών των παραλλαγών καθιστά δυνατό τον εντοπισμό αλλαγών στα συναισθήματα που βιώνονται.
Αυτές οι αλλαγές στα διαστήματα μεταξύ των παλμών μπορούν να μετρηθούν με όργανα όπως οι ζώνες καρδιακών παλμών που χρησιμοποιούν οι αθλητές. Εάν αυτές οι πληροφορίες συσχετίζονται με μια συγκεκριμένη τοποθεσία (για παράδειγμα, με το GPS ενός κινητού τηλεφώνου), μπορούμε να γνωρίζουμε ποιες τοποθεσίες σχετίζονται με αλλαγές του καρδιακού παλμού και να αναζητήσουμε πιθανές αιτίες.
Διαφορετικές αντιδράσεις ανάλογα με το φύλο
Οι αλλαγές στον καρδιακό ρυθμό αποκαλύπτουν ορισμένες σημαντικές διαφορές στον τρόπο με τον οποίο ομάδες ανθρώπων βιώνουν τον δημόσιο χώρο. Για παράδειγμα, καθιστούν δυνατό τον εντοπισμό αλλαγών στην αντίληψη του χώρου ανά φύλο.
Σε ένα από τα πρώτα τεστ που έγιναν για τον εντοπισμό αυτών των αλλαγών, που έλαβε χώρα στο ιστορικό κέντρο της Lleida (Ισπανία), τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι γυναίκες βίωσαν ένα βαθμό άγχους που είναι 17,34% υψηλότερος από τους άνδρες σε όλο το πείραμα. Επιπλέον, το 20,51% των γυναικών συμμετεχόντων αξιολόγησε ορισμένους από τους χώρους που επισκέφθηκαν ως «δυσάρεστους», σε σύγκριση με το 8,6% των ανδρών. Ομοίως, εντοπίστηκαν σημαντικές διαφορές στους χώρους που προκάλεσαν αυτά τα συναισθήματα.
Οι γυναίκες έτειναν να έχουν υψηλότερα επίπεδα άγχους σε στενούς πεζόδρομους, ειδικά αν υπήρχαν άλλα άτομα ή σταθμευμένα οχήματα που δημιουργούσαν περιοχές με κακή ορατότητα. Αντίθετα, οι άντρες αγχώθηκαν περισσότερο από πάρκα, κήπους και εμπορικούς δρόμους με υψηλή παρουσία κόσμου.
Κάτι περίεργο παρατηρήθηκε ακριβώς σε πάρκα και κήπους. Αυτά τα μέρη φαινόταν να δημιουργούν ένα αίσθημα ευεξίας στις γυναίκες, ενώ στους άνδρες το κοινό συναίσθημα ήταν το άγχος. Αυτό είναι ένα παράδειγμα του πώς το ίδιο μέρος μπορεί να είναι διαφορετικά αντιληπτό από διαφορετικές ομάδες.
Είναι επίσης σημαντικό να επισημανθεί ότι, κατά τον εντοπισμό των συναισθημάτων που βιώθηκαν σε όλο το πείραμα, οι γυναίκες εξέφρασαν φόβο και θλίψη πιο συχνά από τους άνδρες. Οι άνδρες είχαν την τάση να εκφράζουν χαρά και οργή.
Σχεδιασμός πόλεων με βάση τα συναισθήματα
Με την πανδημία COVID-19, παρατηρήθηκε αύξηση του άγχους και του φόβου να βγούμε έξω. Η γνώση της προέλευσης αυτών των συναισθημάτων μας επιτρέπει να γνωρίζουμε τις αιτίες αυτής της κατάστασης και να σχεδιάζουμε δημόσιους χώρους που αντιμετωπίζουν το ζήτημα της ευημερίας και της ψυχικής υγείας του πληθυσμού.
Μικροχώροι που βλέπουμε καθημερινά, όπως διαβάσεις, στενά πεζοδρόμια και παρκαρισμένα αυτοκίνητα, μπορεί να σχετίζονται άμεσα με το αν νιώθουμε καλά ή άσχημα σε έναν δημόσιο χώρο.
Η σωστή σκέψη τους είναι απαραίτητη, για το σχεδιασμό χώρων που "ρέουν" με - και όχι ενάντια - στον πληθυσμό.
