Τον Ιούνιο αρχίζουν τα... πολύ δύσκολα για το υπουργείο Οικονομικών, καθώς τα κρατικά ταμεία έχουν τη δυνατότητα να στηρίξουν την οικονομία εν μέσω της πρωτοφανούς διαταραχής που προκαλεί η πανδημία μέχρι και το τέλος Μαΐου, ενώ η χώρα έχει χάσει την πρόσβαση στην αγορά ομολόγων, με το δανειακό πρόγραμμα του ΟΔΔΗΧ να τελεί σε αναστολή και να αναμένεται ότι θα ενεργοποιηθεί εκ νέου από Σεπτέμβριο.
Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης επιχειρεί να βάλει στη θέση τους τα κομμάτια του νέου δημοσιονομικού παζλ και καλείται πολύ σύντομα να παρουσιάσει στη Βουλή συμπληρωματικό προϋπολογισμό, αν και η διαμόρφωση ενός νέου οδικού χάρτη για τα δημόσια οικονομικά παραμένει πολύ δύσκολη άσκηση, όσο είναι αναπάντητο το βασικό ερώτημα για την εξέλιξη της πανδημίας: θα καταστεί δυνατό να αρχίσει η σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων που έχουν παραλύσει την οικονομική δραστηριότητα από το πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαΐου, ώστε να υπάρχει προοπτική ανάκαμψης το δεύτερο εξάμηνο, ή θα χρειασθεί να παραταθούν περισσότερο τα περιοριστικά μέτρα;
Το μόνο βέβαιο είναι ότι ως τώρα η πανδημία έχει πολύ βαρύ δημοσιονομικό κόστος, καθώς η κυβέρνηση έχει ήδη εξαντλήσει όλο το «μαξιλάρι» που έδινε το αρχικά αναμενόμενο φετινό πλεόνασμα του 3,5% του ΑΕΠ. Όπως επισημαίνουν οι αναλυτές της Alpha Bank, «επί του παρόντος, το δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης ανέρχεται σε €6,8 δισ. περίπου, αντιστοιχεί στο 3,5% του ΑΕΠ και οδηγεί στην υποβολή από την πλευρά της κυβέρνησης συμπληρωματικού προϋπολογισμού».
Αυτό το μεγάλο δημοσιονομικό κόστος, όμως, δεν είναι αρκετό για να κρατήσει την οικονομία πέραν του Μαΐου. Από αυτό το χρονικό σημείο και μετά, η διαχείριση γίνεται ελλειμματική και η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να αναζητήσει πηγές χρηματοδότησης:
- Η ύπαρξη του ταμειακού «μαξιλαριού», που ξεπερνά τα 30 δισ. ευρώ, δεν είναι όσο καθησυχαστική μπορεί να ακούγεται. Τα κεφάλαια αυτά μένουν στην άκρη, βάσει συμφωνίας με τους Ευρωπαίους, μόνο για την κάλυψη δαπανών εξυπηρέτησης του χρέους (τοκοχρεολύσια). Για οποιαδήποτε άλλη χρήση απαιτείται άδεια από το Eurogroup και, πιθανότατα, έγκριση από τη γερμανική Βουλή. Ακόμη, όμως, και αν δινόταν η άδεια να «βάλει χέρι» η κυβέρνηση σε αυτή τη ρευστότητα, θα υπήρχαν σοβαρές «παρενέργειες»: οι οίκοι αξιολόγησης θα διαπίστωναν ότι η χώρα έχει λιγότερη προστασία για να καλύψει την εξυπηρέτηση του χρέους σε δύσκολη συγκυρία και πιθανόν να υποβάθμιζαν την Ελλάδα - κάτι που άλλωστε είναι πολύ πιθανό να συμβεί ούτως ή άλλως, λόγω της ραγδαίας επιδείνωσης των οικονομικών και δημοσιονομικών δεικτών.
- Μια άλλη λύση που εξετάζεται είναι να ζητήσει η κυβέρνηση από το Eurogroup έγκριση για αναστολή στις πληρωμές δόσεων για τα δάνεια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας για τη φετινή χρονιά, ώστε να διατηρήσει αυτή τη ρευστότητα για τις ανάγκες χρηματοδότησης του προϋπολογισμού. Και αυτή η διαδικασία είναι αρκετά «δυσκίνητη», αφού θα πρέπει να εγκριθεί το αίτημα από το Eurogroup και τη γερμανική Βουλή. Μια αναστολή πληρωμών προς τον ΕΜΣ μπορεί να μην θεωρείται γεγονός αθέτησης, όμως θα έστελνε άσχημα μηνύματα στην αγορά ομολόγων και δεν θα διευκόλυνε την προσπάθεια της κυβέρνησης να επανέλθει με νέες εκδόσεις χρέους, τον Σεπτέμβριο.
- Τρίτη - και χειρότερη πολιτικά - λύση είναι να δεχθεί η κυβέρνηση, εφόσον αυτό συμφωνηθεί στο Eurogroup και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τη γερμανική ιδέα περί χρηματοδότησης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας με μια προληπτική γραμμή πιστώσεων (ECCL). Σε αυτή την περίπτωση, το πολιτικό πρόβλημα θα ήταν σοβαρό, αφού ο ΕΜΣ, όσο και αν χαλαρώσει τις διαδικασίες του λόγω της κρίσης, προσφέρει αυτή την προληπτική γραμμή υπό όρους και η κυβέρνηση θα μπορούσε να κατηγορηθεί ότι οδήγησε τη χώρα σε ένα νέο μνημόνιο. Αυτός, άλλωστε, είναι ο λόγος που αποκρούει και η Ιταλία επίμονα αυτή τη γερμανική ιδέα.
Ιδανικό για την κυβέρνηση θα ήταν να μπορούσε να χρηματοδοτηθεί μέσα από εκδόσεις ευρωομολόγων ειδικού σκοπού (corona bonds), με χαμηλό κόστος και χωρίς το στίγμα που φέρει κάθε χώρα όταν ζητάει οικονομική βοήθεια ή διευκολύνσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, έχει μπει στην πρώτη γραμμή των Ευρωπαίων ηγετών που προτείνουν την έκδοση "κορονομολόγων". Όμως, όλα δείχνουν ότι η αντίσταση Γερμανών, Ολλανδών και... λοιπών βόρειων δυνάμεων είναι πολύ ισχυρή και το σχέδιο αυτό δεν πρόκειται να υιοθετηθεί.
Ως το Πάσχα θα είναι γνωστό τι αποφασίζει η ευρωζώνη για τη διαχείριση αυτής της κρίσης και, από αυτό το χρονικό σημείο και μετά, η κυβέρνηση θα κληθεί να αποφασίσει με ποιες λύσεις θα χρηματοδοτηθεί η χώρα από τον Ιούνιο και μετά. Το πιθανότερο είναι ότι θα έχει να κάνει δύσκολες επιλογές ανάμεσα σε κακές λύσεις...
