Η Καθαρά Δευτέρα είναι μία ιδιαίτερη μέρα για τη χώρα μας μας, καθώς όχι μόνο ολοκληρώνονται οι εορτασμοί του Τριωδίου, αλλά συμβολίζει την πνευματική και σωματική κάθαρση πριν από την κατάνυξη της Μεγάλης Σαρακοστής.
Τελευταία ευκαιρία λοιπόν για γιορτή, και η εξοχή έχει την τιμητική της! Ζωντανή παραδοσιακή μουσική στη διαπασών, τραγούδι και χορός, σαρακοστιανά εδέσματα σε αφθονία και ο ουρανός γεμίζει χρώματα από το φαντασμαγορικό έθιμο του πετάγματος των χαρταετών που με τις τρελές τους πτήσεις καλοσωρίζουν την άνοιξη χαρίζοντας μοναδικές στιγμές χαράς σε μικρά και μεγάλα παιδιά.
Όλη η Ελλάδα, απ’ άκρη σ’ άκρη, υποδέχεται τη Σαρακοστή με τα δικά της ξεχωριστά έθιμα. Ας δούμε μερικά από αυτά.
Το έθιμο του Αγά, με ρίζες στην Τουρκοκρατία, αναβιώνει στα Μεστά και στους Ολύμπους της Χίου. Ο Αγάς, αυστηρός δικαστής, δικάζει και καταδικάζει με χιούμορ και πειράγματα τους θεατές του εθίμου.
Στον Πόρο συναντάμε το ξάρτυσμα, το καθάρισμα δηλαδή των μαγειρικών σκευών από τα λίπη και τα υπολείμματα από το φαγοπότι της αποκριάς.
Στην Αλεξανδρούπολη, ένας κάτοικος μεταμφιέζεται σε Μπέη και περιδιαβαίνει την πόλη μοιράζοντας ευχές για το καλό.
Σε πολλά χωριά της Κέρκυρας αναβιώνει ο παραδοσιακός χορός των Παπάδων. Το χορό σέρνουν πρώτοι οι παπάδες και ακολουθούν οι γέροντες του χωριού.
Στο Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων στην Κάρπαθο ανταλλάσσονται απρεπείς χειρονομίες μεταξύ των θεατών, και γι’ αυτό οδηγούνται στο «δικαστήριο» από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες), προς απονομή δικαιοσύνης από τους σεβάσμιους του νησιού.
Το έθιμο του αλευρομουτζουρώματος συναντάμε στο Γαλαξίδι, με τους καρναβαλιστές να χορεύουν κυκλωτούς χορούς αλευρωμένοι και μουτζουρωμένοι!
Σε όλη σχεδόν την Ελλάδα - και σε διάφορες παραλλαγές - το χορευτικό δρώμενο, το λεγόμενο Γαϊτανάκι, έθιμο που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, ξεσηκώνει μικρούς και μεγάλους.
Του Κουτρούλη ο Γάμος στη Μεθώνη - η αναβίωση ενός πραγματικού γάμου που άφησε εποχή κατά τον 14ο αιώνα - συντελείται κάθε Καθαροδευτέρα με έντονη σατυρική διάθεση και πειράγματα για τη νύφη.
Η αναβίωση ενός αγροτικού καρναβαλιού στη Νέδουσα στη νότια Πελοπόννησο, όπου οι επισκέπτες συμμετέχουν ενεργά σε ένα αρχαίο τελετουργικό για ευημερία και γονιμότητα.
Το έθιμο του Αχυρένιου Γληγοράκη στη Βόνιτσα, όπου ένας αχυρένιος ψαράς δεμένος σε γάιδαρο γυρνάει σε όλο το χωριό για να καταλήξει σε μια φλεγόμενη βάρκα ανοιχτά της θάλασσας.
Ο βλάχικος γάμος της Θήβας, πανάρχαιο έθιμο που πραγματοποιείται παραδοσιακά με το ξύρισμα του γαμπρού και το στόλισμα της νύφης, η οποία στη πραγματικότητα είναι άνδρας.
Το έθιμο των Μουτζούριδων στον Πολύσιτο της Βιστωνίδας, όπου δύο μεταμφιεσμένοι μουτζουρώνουν τους επισκέπτες με καπνιά από το καζάνι όπου έβραζε την προηγούμενη μέρα η φασολάδα από τις γυναίκες του χωριού.
Και κάπου εδώ, τα πειράγματα, η σατυρική διάθεση, οι γλεντοκόπες μέρες τελειώνουν και σηματοδοτείται η έναρξη της νηστείας που θα μας οδηγήσει στο πνευματικό ταξίδι της Μεγάλης Σαρακοστής.