Μπορεί η έκθεση αξιολόγησης Σένγκεν να είναι θετική για την Ελλάδα, σαφείς είναι οι ενστάσεις της Κομισιόν για ελλείμματα που παρουσιάζονται, βάσει και των ανάλογων κανόνων. Μεταξύ άλλων απαιτείται μεγαλύτερος έλεγχος των συνόρων, σύστημα ανάλυσης κινδύνου για διαδικασία επιστροφής προσφύγων και η καλύτερη καταγραφή τους. Στο μήνυμα του ο Επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, Δημήτρης Αβραμόπουλος σημείωσε πως η Επιτροπή αναγνωρίζει τις ελληνικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης καλώντας όμως σε δράσεις ώστε να διασφαλιστεί πως σε όλα τα εξωτερικά σύνορα της Ελλάδας διεξάγονται έλεγχοι σύμφωνα με τους κανόνες Σένγκεν.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ
Μετά τη θετική γνωμοδότηση της επιτροπής αξιολόγησης Σένγκεν την περασμένη Παρασκευή, το Σώμα των Επιτρόπων ενέκρινε σήμερα την έκθεση αξιολόγησης Σένγκεν για την Ελλάδα καθώς και μία πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την κάλυψη σοβαρών ελλείψεων που επισημαίνονται στην έκθεση αξιολόγησης όσον αφορά την εφαρμογή από την Ελλάδα των κανόνων Σένγκεν στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων. Οι προτεινόμενες συστάσεις θα υποβληθούν στο Συμβούλιο για έγκριση.
Ο Μηχανισμός Αξιολόγησης Σένγκεν, που δημιουργήθηκε τον Οκτώβριο του 2013, προβλέπει τον έλεγχο της εφαρμογής των κανόνων Σένγκεν μέσω επισκέψεων παρακολούθησης σε συγκεκριμένο κράτος μέλος από ομάδες εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών και του Frontex υπό την ηγεσία της Επιτροπής. Η έκθεση αξιολόγησης Σένγκεν για την Ελλάδα καθώς και η πρόταση σύστασης του Συμβουλίου εκπονήθηκαν με τη συνεργασία εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών και εκπροσώπων της Επιτροπής.
Ο Επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας Δημήτρης Αβραμόπουλος δήλωσε: «Η δυνατότητά μας να διατηρήσουμε ένα χώρο απαλλαγμένο από ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα εξαρτάται από την ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά τα εξωτερικά μας σύνορα. Σήμερα προτείνουμε μία δέσμη συστάσεων για να διασφαλίσουμε ότι, σε όλα τα εξωτερικά σύνορα της Ελλάδας, διεξάγονται έλεγχοι σύμφωνα με τους κανόνες Σένγκεν. Παράλληλα, αναγνωρίζουμε τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι ελληνικές αρχές για να βελτιώσουν την κατάσταση και υπενθυμίζουμε ότι πρέπει να εφαρμόζονται όλα τα τμήματα του συνολικού σχεδίου της Επιτροπής προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πρωτοφανής πίεση στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης. Στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών είναι να διασφαλιστεί και να ενισχυθεί η Σένγκεν. Μπορούμε να διαφυλάξουμε τον χώρο Σένγκεν μόνον εάν εφαρμόζουμε τους κανόνες που τον διέπουν.»
Στόχος των συστάσεων είναι να διασφαλιστεί ότι η Ελλάδα εφαρμόζει σωστά και αποτελεσματικά όλους τους κανόνες Σένγκεν σχετικά με τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων. Οι συστάσεις αφορούν διάφορους τομείς, όπως, τη βελτίωση των διαδικασιών καταγραφής, συμπεριλαμβανομένης της εξασφάλισης επαρκούς προσωπικού και σαρωτών δακτυλικών αποτυπωμάτων για την καταγραφή και την ταυτοποίηση των μεταναστών και τον έλεγχο των ταξιδιωτικών τους εγγράφων μέσω των βάσεων δεδομένων του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν (SIS) και της Ιντερπόλ, αλλά και εθνικών βάσεων δεδομένων. Η Ελλάδα οφείλει να παρέχει τις αναγκαίες εγκαταστάσεις στέγασης κατά τη διαδικασία καταγραφής και να δρομολογήσει τις διαδικασίες επιστροφής των παράτυπων μεταναστών οι οποίοι δεν ζητούν άσυλο και δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας. Επίσης, πρέπει να βελτιωθεί η επιτήρηση των συνόρων, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ενός συστήματος ανάλυσης κινδύνου, και να ενισχυθεί η εκπαίδευση των συνοριοφυλάκων. Τέλος, πρέπει να βελτιωθούν οι υποδομές και ο εξοπλισμός στα σημεία διέλευσης των συνόρων.
Για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με αυτές τις συστάσεις, η Επιτροπή μπορεί, επιπλέον, να συστήσει στην Ελλάδα να λάβει συγκεκριμένα μέτρα βάσει του άρθρου 19α του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν, δεδομένων των σοβαρών ελλείψεων που επισημαίνονται στην έκθεση αξιολόγησης Σένγκεν.
Μηχανισμός Αξιολόγησης Σένγκεν
Οι αξιολογήσεις Σένγκεν πραγματοποιούνται στα κράτη μέλη με βάση τόσο ένα πολυετές όσο και ένα ετήσιο πρόγραμμα αξιολόγησης. Οι επισκέψεις αυτές μπορεί να προαναγγέλλονται ή να έχουν αιφνιδιαστικό χαρακτήρα.
Μετά από κάθε επίσκεψη συντάσσεται έκθεση σχετικά με τυχόν αδυναμίες, η οποία συνοδεύεται από συστάσεις για διορθωτικά μέτρα που πρέπει να υλοποιηθούν εντός καθορισμένης προθεσμίας. Οι συστάσεις υποβάλλονται από την Επιτροπή στο Συμβούλιο για έγκριση. Στη συνέχεια, το αξιολογούμενο κράτος μέλος πρέπει να υποβάλει ένα σχέδιο δράσης το οποίο καθορίζει τον τρόπο αντιμετώπισης των αδυναμιών που εντοπίστηκαν. Για την υλοποίηση των συστάσεων, τα κράτη μέλη μπορούν να υποστηρίζονται από την Επιτροπή, τον Frontex και άλλους φορείς της ΕΕ με πρακτικά και/ή χρηματοδοτικά μέσα.
Στην όγδοη εξαμηνιαία έκθεση για τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν, της 15ης Δεκεμβρίου 2015, ανακοινώθηκε ήδη ότι, ανάλογα με τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων Σένγκεν στην Ελλάδα, ενδέχεται να προταθούν συγκεκριμένα μέτρα όπως προβλέπεται στα άρθρα 19α και 26 του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν.
Διαδικασίες για την αντιμετώπιση εξαιρετικών περιστάσεων
Εάν μια έκθεση αξιολόγησης Σένγκεν καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το αξιολογούμενο κράτος μέλος «αμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις του στο πλαίσιο των κανόνων Σένγκεν» και εάν υπάρχουν «σοβαρές ελλείψεις στη διενέργεια ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα», η Επιτροπή μπορεί να προτείνει συστάσεις, τις οποίες πρέπει να εγκρίνει το Συμβούλιο, σχετικά με τη λήψη διορθωτικών μέτρων για να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις που διαπιστώθηκαν κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης. Για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με αυτές τις συστάσεις, η Επιτροπή μπορεί, βάσει του άρθρου 19α του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν, να υποδείξει στο αξιολογούμενο κράτος μέλος να λάβει συγκεκριμένα μέτρα, όπως η ανάπτυξη ευρωπαϊκών ομάδων συνοριοφυλάκων, ή η υποβολή στρατηγικού σχεδίου το οποίο θα καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο το εν λόγω κράτος μέλος θα διαθέσει το δικό του προσωπικό και εξοπλισμό για την αντιμετώπιση των ελλείψεων. Οι προτάσεις της Επιτροπής πρέπει να εγκριθούν από επιτροπή των κρατών μελών με ειδική πλειοψηφία. Το αξιολογούμενο κράτος μέλος έχει στη συνέχεια προθεσμία τριών μηνών για να ολοκληρώσει τις διορθωτικές δράσεις.
Αν, μετά την παρέλευση τριών μηνών από την έγκριση των συστάσεων του Συμβουλίου, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις και τα μέτρα που έχουν ληφθεί δεν επαρκούν για την κάλυψη αυτών των ελλείψεων, η Επιτροπή δύναται να ενεργοποιήσει την εφαρμογή της διαδικασίας που προβλέπεται στο άρθρο 26 του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν.
Σύμφωνα με το άρθρο 26 του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν, εάν τα μέτρα που αναφέρονται στο άρθρο 19α δεν είναι αποτελεσματικά, το Συμβούλιο μπορεί, με βάση πρόταση της Επιτροπής, να συστήσει σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη να επαναφέρουν τους συνοριακούς ελέγχους στο σύνολο ή σε συγκεκριμένα τμήματα των εσωτερικών συνόρων του(ς) ως λύση εσχάτης ανάγκης, προκειμένου να προστατευθεί το κοινό συμφέρον στον χώρο Σένγκεν. Η σύσταση του Συμβουλίου πρέπει να εγκριθεί με ειδική πλειοψηφία.
Σύμφωνα με το άρθρο 26, και στις εξαιρετικές περιστάσεις που περιγράφονται ανωτέρω, οι έλεγχοι μπορούν να επαναφερθούν για διάστημα που δεν υπερβαίνει τους έξι μήνες. Το μέτρο αυτό μπορεί να παραταθεί για επιπλέον εξαμηνιαίες περιόδους μέχρι και δύο έτη.