«Με τον Τσίπρα θα πάμε μαζί μέχρι το τέλος», έχει πει πολλές φορές ο Πάνος Καμμένος. Ποιο είναι αυτό το «τέλος» και πότε… τελειώνει, κανένας απ΄τους δύο δεν το έχει διευκρινίσει. Φαίνεται πάντως ότι δεν είναι πολύ μακριά. Αυτό προκύπτει από τα συμφραζόμενα στελεχών των δύο συγκυβερνώντων κομμάτων, από τις συχνές διαφοροποιήσεις βουλευτών των ΑΝ.ΕΛ - τελευταίο παράδειγμα ο Δημ. Καμμένος – και από τις (επι)κριτικές απόψεις που διατυπώνονται στους κόλπους του ΣΥΡΙΖΑ γι αυτή τη συνεργασία.
Το σκοπιανό-μακεδονικό ήταν η αφορμή για να έλθει πιο ακόμη κοντά αυτό το προδιαγεγραμμένο «τέλος», που θα σηματοδοτήσει μεγάλες αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό.
Οι διεργασίες για την «μετά-ΑΝ.ΕΛ» εποχή έχουν ξεκινήσει και θα οδηγήσουν σε αναδιάταξη του πολιτικού-κομματικού χάρτη και των υφιστάμενων ισορροπιών, ανοίγοντας το δρόμο για νέα κυβερνητικά σχήματα συνεργασίας. Οι εξελίξεις σε βάθος χρόνου θα συντείνουν στον επανακαθορισμό των πολιτικών χώρων, με επαναφορά της παλιάς σαφούς διάκρισης «αριστεράς»-«δεξιάς» και «προοδευτικών»-«συντηρητικών» πολιτικών δυνάμεων.
Με τη σοσιαλδημοκρατία
Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, οι επιτελείς του στο Μαξίμου και η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ καταστρώνουν τους σχεδιασμούς τους μ’ αυτή την προοπτική. Στόχος τους είναι η διαμόρφωση συνθηκών που θα επιτρέπουν μελλοντικά τη συνεργασία των «προοδευτικών» δυνάμεων και τη συγκρότηση συμμαχικών κυβερνήσεων με αριστερό πρόσημο.
Προϋπόθεση γι αυτό είναι να ξεκαθαρίσει το τοπίο στην κεντροαριστερά, ο νέος φορέας («Κίνημα Αλλαγής») να αποκτήσει σαφές αντιδεξιό προφίλ με χαρακτηριστικά ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και να απαλλαγεί από δουλείες και πρόσωπα με βεβαρημένο πολιτικό παρελθόν.
Θέλουν λοιπόν να επιταχύνουν τις εξελίξεις προς αυτή την κατεύθυνση – και οι ευκαιρίες υπάρχουν: Σκοπιανό-μακεδονικό, ελληνοτουρκικά, ζητήματα παιδείας και Εκκλησίας – εκεί που «πονάνε» οι ΑΝΕΛ και η κυβερνητική συνεργασία γίνεται δύσκολη.
Οι ζυμώσεις στον ΣΥΡΙΖΑ
Στον ΣΥΡΙΖΑ οι συζητήσεις και ο προβληματισμός πάνω σε αυτά τα θέματα ήταν πάντα στην ημερήσια διάταξη από τότε που ξεκίνησε η κυβερνητική συνεργασία με τους ΑΝ.ΕΛ. Για προφανείς λόγους δεν πήραν βέβαια ποτέ χαρακτήρα ανοιχτού διαλόγου, ούτε προσέλαβαν μεγάλη δημοσιότητα, παρά μόνον με τις δημόσιες τοποθετήσεις της Κίνησης των «53» και με θεωρητικές αναλύσεις σε αριστερά έντυπα.
Οι εσωτερικές ζυμώσεις συνεχίζονται τώρα σε προσφορότερο έδαφος, καθώς τον προβληματισμό που υπήρχε στους κόλπους του κόμματος για τη στρατηγική συμμαχιών, συμμερίζονται τώρα η κομματική ηγεσία και οι επιτελείς του Μεγάρου Μαξίμου.
Στην Κουμουνδούρου και στο Μαξίμου εκτιμούν ότι η συνεργασία με τους ΑΝ.ΕΛ ήταν μια σωστή πολιτική επιλογή , που επέτρεψε στον ΣΥΡΙΖΑ να κυβερνήσει κάνοντας τους λιγότερους δυνατούς συμβιβασμούς με το παλιό πολιτικό κατεστημένο και να «στριμώξει» τις δυνάμεις της κεντροαριστεράς σε μια διαδικασία αναγκαστικής ανασύνθεσης του χώρου τους.
Τέλος εποχής
Όμως, μετά από μια τριετία διακυβέρνησης και καθώς η χώρα βρίσκεται στην έξοδο από το τούνελ της κρίσης, οι συνθήκες που καθιστούσαν επιβεβλημένη αυτή τη συνεργασία έχουν αλλάξει και τα νέα δεδομένα υπαγορεύουν διαφορετική στρατηγική.
Οι απόψεις των επιτελών του Αλέξη Τσίπρα για το θέμα των κυβερνητικών συνεργασιών δεν απέχουν πολύ από αυτό που είπε προχθές στον ΣΚΑΪ ο ευρωβουλευτής Στέλιος Κούλογλου: «Η ιστορική περίοδος που επέβαλε αυτή τη συμφωνία έχει τελειώσει - τελειώνει με το τέλος των μνημονίων».
Ο ιστορικός κύκλος κλείνει λοιπόν τον ερχόμενο Αύγουστο-Σεπτέμβριο, με την έξοδο από τα μνημόνια – «καθαρή», χωρίς προληπτική γραμμή χρηματοδοτικής στήριξης και πρόσθετες δεσμεύσεις, ώστε η κυβέρνηση να έχει τη δυνατότητα να ρίξει μεγαλύτερο βάρος στην κοινωνική πολιτική και να χαλαρώσει τη λιτότητα.
Οι διεργασίες στο Κίνημα Αλλαγής
Η ανασύνθεση του κυβερνητικού σχήματος μπορεί να γίνει λίγο νωρίτερα – με αφορμή αποφάσεις για το σκοπιανό τον Ιούνιο – ή τον Σεπτέμβριο. Όλα θα εξαρτηθούν από τις εξελίξεις μέσα στο «νέο ΠΑΣΟΚ», το «Κίνημα Αλλαγής» που δεν έχει βρεί ακόμη πολιτική ταυτότητα και δεν έχει ξεκαθαρίσει αν βρίσκεται πράγματι στα αριστερά της νέας διαχωριστικής γραμμής που διαμορφώνεται στον πολιτικό χάρτη.
Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι μέσα στον νεοπαγή φορέα αναπτύσσονται κεντρόφυγες τάσεις και υπάρχουν ήδη σαφείς διαφοροποιήσεις. Το θέμα της συνταγματικής αναθεώρησης έφερε στην επιφάνεια διαφορές απόψεων, αλλά και διαφορετικές στοχεύσεις και επιλογές.
Ερωτηματικό αποτελούν οι προθέσεις και οι σχεδιασμοί του πρώην προέδρου του ΠΑΣΟΚ Ευάγγελου Βενιζέλου, ο οποίος δεν φαίνεται διατεθειμένος να «υποταχθεί» στην Φώφη Γεννηματά, ή να ακολουθήσει τη γραμμή μιάς συλλογικής ηγεσίας – ιδιαίτερα αν αυτή αποφασίσει να «στρίψει αριστερά το τιμόνι» του Κινήματος Αλλαγής.
Η συγκρότηση των συλλογικών οργάνων του Κινήματος – Κεντρικής Επιτροπής, Πολιτικού Συμβουλίου κλπ - είναι ένα άλλο ζήτημα που μπορεί να προκαλέσει εσωτερικές τριβές και να ενισχύσει τις κεντρόφυγες τάσεις.
Ένα πιθανό σενάριο που συζητείται για τις μελλοντικές εξελίξεις είναι η αποχώρηση-αποστασιοποίηση του Ευάγγελου Βενιζέλου, του Ανδρέα Λοβέρδου και κάποιων άλλων στελεχών, που υπεραμύνονται της γραμμής ίσων αποστάσεων από ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ.
Μια τέτοια εξέλιξη θα δημιουργούσε προσφορότερο έδαφος για να καρποφορήσουν μελλοντικά οι προσπάθειες προσέγγισης και κυβερνητικής συνεργασίας Αριστεράς-Κεντροαριστεράς.