«Συναισθηματική Νοημοσύνη». Ένας όρος που πλέον θεωρείται πολύ σημαντικότερος από τον δείκτη ευφυϊας (IQ) για τη δυνατότητα ενός ανθρώπου να επιτύχει στην προσωπική, την κοινωνική και την επαγγελματική του ζωή. Με απλά λόγια, η ΣΝ αποτελεί ένα συνδυασμό ικανοτήτων που επιτρέπουν στο άτομο να αναγνωρίζει, να κατανοεί και να ελέγχει τα συναισθήματα του, να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων και να χρησιμοποιεί αυτή την κατανόηση για να επιτύχει σωστή επικοινωνία και ισορροπία. Σίγουρα γνωρίζετε ανθρώπους που έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά και άλλους που δεν τα έχουν σε επάρκεια. Όσο αφορά τη δεύτερη περίπτωση, είναι δύσκολο να έχεις ένα τέτοιο άτομο στο στενό περιβάλλον σου, το προσωπικό ή το επαγγελματικό.
Τι μπορείς να κάνεις λοιπόν στην περίπτωση αυτή;
Το πρόβλημα είναι το εξής: είναι δύσκολο να βοηθήσεις έναν ενήλικα να αναπτύξει τη Συναισθηματική Νοημοσύνη του, διότι αυτή έχει να κάνει με την ψυχολογική του ανάπτυξη και τις νευρικές οδούς που δημιουργούνται στη διάρκεια μιας ολόκληρης ζωής. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να αλλάξουν μακροχρόνιες συνήθειες στην ανθρώπινη αλληλεπίδραση –πόσο μάλλον θεμελιώδεις ικανότητες όπως η αυτεπίγνωση και ο συναισθηματικός αυτοέλεγχος.
Πρέπει να θέλει το ίδιο το άτομο να «επενδύσει» στο να αλλάξει συμπεριφορά και να αναπτύξει τη ΣΝ του, διαφορετικά είναι αδύνατον. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι, σε οποιαδήποτε θέση ή ρόλο κι αν βρίσκεσαι εσύ απέναντι σε έναν άνθρωπο, δεν έχεις την παραμικρή πιθανότητα να ενισχύσεις τη συναισθηματική νοημοσύνη του, εκτός εάν ο ίδιος συνειδητοποιεί την ανάγκη αυτή και επιθυμεί ν’ αλλάξει.
Ειδικότερα όσο αφορά ένα εργασιακό περιβάλλον, οι περισσότεροι υποθέτουμε (λανθασμένα) ότι κάποιος θα αλλάξει μία συμπεριφορά, όταν αυτό του ζητηθεί από ένα άτομο με εξουσία (π.χ. τον διευθυντή). Ωστόσο, όταν μιλάμε για σύνθετες αλλαγές και συναισθηματική ανάπτυξη, οι άνθρωποι δεν διατηρούν τις αλλαγές με κίνητρο απλώς κάποια υπόσχεση όπως καλύτερες αναθέσεις ή ένα καλό γραφείο. Και εάν απειληθούν ή τιμωρηθούν, το πιθανότερο είναι είτε να απογοητευτούν και να επιδεινωθεί η δυσκολία τους, είτε να πεισμώσουν και να συμπεριφέρονται πραγματικά άσχημα.
Διαδικασίες διαχείρισης της απόδοσης του τύπου «καρότο και μαστίγιο» και η συμπεριφοριστική προσέγγιση στην οποία αυτές βασίζονται, έχουν αποδειχθεί βαθύτατα εσφαλμένες. Παρ’ όλα αυτά, σε πολλές πολύ μεγάλες επιχειρήσεις, δυστυχώς η αντιμετώπιση εξακολουθεί να αρχίζει και να τελειώνει εκεί.
Τι πραγματικά βοηθάει;
Ο μόνος τρόπος να βοηθήσεις κάποιον να (θέλει να) αναπτύξει τη συναισθηματική νοημοσύνη του είναι: α) να τον βοηθήσεις να βρει ένα βαθύ και πολύ προσωπικό όραμα για το μέλλον του και β) έπειτα να τον βοηθήσεις να δει ότι ο τρέχων τρόπος λειτουργίας του ίσως χρειάζεται κάποια επεξεργασία, προκειμένου να υλοποιηθεί το μέλλον που οραματίζεται.
Αυτά είναι τα πρώτα δύο βήματα στη θεωρία της Αλλαγής με Πρόθεση (Intentional Change theory) του Richard Boyatzis. Σύμφωνα με τη θεωρία και τις σχετικές έρευνες, έτσι μπορούν πραγματικά οι άνθρωποι να ξεκινήσουν και να διατηρήσουν αλλαγές σε σύνθετες ικανότητες που συνδέονται με τη Συναισθηματική Νοημοσύνη:
1. Βρες το όνειρο
Βοήθησε το άτομο να ανακαλύψει τι είναι σημαντικό γι’ αυτό στη ζωή. Μόνο τότε θα μπορέσεις να περάσεις και σε πτυχές της εργασίας που είναι σημαντικές για τον άνθρωπο αυτό. Έπειτα, βοήθησέ τον να σχηματίσει ένα ξεκάθαρο και ενθαρρυντικό όραμα, ενός μέλλοντος που θα περιλαμβάνει ισχυρές και θετικές σχέσεις με οικογένεια, φίλους και συναδέλφους.
2. Βρες τι πραγματικά συμβαίνει
Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση της συναισθηματικής νοημοσύνης αυτού του ατόμου; Άπαξ και ένας άνθρωπος έχει ένα ισχυρό όνειρο, από το οποίο μπορεί να αντλεί δύναμη και αντοχή, είναι αρκετά δυνατός για να αντέξει και το… χτύπημα – να συνειδητοποιήσει την τρέχουσα πραγματικότητα.
Εάν πλέον έχει αναπτυχθεί εμπιστοσύνη μεταξύ σας, θα σε ακούσει. Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να φροντίσεις να βρεις έναν τρόπο να μιλήσεις στο άτομο, που να μην το κάνει να αισθανθεί μειωμένο.
3. Σχέδιο Μάθησης
Αφότου έχει βρεθεί το όνειρο και έχει γίνει συνειδητή η τρέχουσα πραγματικότητα, είναι ώρα για μία ανάλυση των κενών και ένα Σχέδιο Μάθησης. Προσέξτε εδώ, ότι δεν είπα «σχέδιο διαχείρισης απόδοσης», ούτε καν «σχέδιο ανάπτυξης». Ένα Σχέδιο Μάθησης είναι διαφορετικό, καθώς χαρτογραφεί έναν άμεσο δρόμο από το προσωπικό όραμα του ατόμου, προς αυτά που πρέπει να μάθει σταδιακά, προκειμένου να μπορέσει να το υλοποιήσει.
4. Ο άνθρωπος χρειάζεται άνθρωπο
Τέτοιου είδους στόχοι μάθησης είναι πραγματικά μεγάλοι και απαιτούν πολλή εσωτερική δουλειά. Και εδώ ακριβώς παίζει σημαντικό ρόλο ένα τελευταίο κομμάτι: Ούτε εσύ, ούτε ο άλλος άνθρωπος μπορείτε να κάνετε όλη αυτή τη δουλειά μόνοι. Οι άνθρωποι χρειαζόμαστε ανθρώπους –ευγενικούς και υποστηρικτικούς ανθρώπους- όταν ξεκινάμε ένα ταξίδι εσωτερικής αναζήτησης, εξέλιξης και ανάπτυξης.
Είτε λοιπόν πρόκειται για έναν «δικό σου» άνθρωπο, είτε για έναν συνεργάτη ή υπάλληλό σου, δες: είσαι παρών γι’ αυτόν; Τον βοηθάς να βρει σωστή υποστήριξη, πέραν της δικής σου, δηλαδή κάποιον ειδικό που θα τον βοηθήσει, όταν η αυτοπεποίθησή του «λυγίσει» ή όταν αναπόφευκτα φτάσει σε κάποιο εμπόδιο;
Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης κάποιου μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα στην επιτυχία και την αποτυχία στη ζωή και τη δουλειά του. Το πρώτο βήμα εάν θέλεις να υποστηρίξεις έναν άνθρωπο στην κατεύθυνση αυτή, είναι να δημιουργήσεις έναν ασφαλή χώρο και να εδραιώσεις εμπιστοσύνη μεταξύ σας. Βρες κάτι που σου αρέσει στον άνθρωπο αυτό και πες του το. Δώσε του τα εύσημα όπου του αναλογούν. Έσο ευγενικός μαζί του.
Εν ολίγοις, αξιοποίησε τη δική σου Συναισθηματική Νοημοσύνη, για να υποστηρίξεις τον άλλο άνθρωπο να προετοιμαστεί να αναπτύξει τη δική του.
