Στα πρωτοφανή ύψη που είχαν φθάσει το καλοκαίρι του 2012, υποχρεώνοντας τον Μάριο Ντράγκι να δηλώσει ότι θα κάνει «ό,τι χρειάζεται» για να σωθεί το ευρώ, πλησιάζουν τα ελλείμματα στο σύστημα πληρωμών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, την ώρα που επιταχύνονται οι εκροές κεφαλαίων από την Ιταλία και η Φρανκφούρτη βρίσκεται με «το όπλο παρά πόδα» για να αντιμετωπίσει ενδεχόμενη σοβαρή κρίση μετά το δημοψήφισμα της Κυριακής.
«Καρδιά» του νομισματικού συστήματος της ευρωζώνης είναι το σύστημα πληρωμών TARGET-2, μέσω του οποίου εκκαθαρίζονται οι ροές κεφαλαίων μεταξύ των εθνικών κεντρικών τραπεζών. Κάθε φορά που γίνεται μια εκροή κεφαλαίων από μια χώρα σε μια άλλη, η κεντρική τράπεζα της χώρας προέλευσης των κεφαλαίων καταγράφει ένα έλλειμμα και η τράπεζα της χώρας υποδοχής ένα πλεόνασμα.
Η κρίση της ευρωζώνης, όπως αντανακλάται στους λογαριασμούς του TARGET-2, κορυφώθηκε το καλοκαίρι του 2012, όταν οι έξι ελλειμματικές κεντρικές τράπεζες (Ιταλίας, Ελλάδας, Ισπανίας κ.α.) έφθασαν να έχουν έλλειμμα άνω των 900 δισ. ευρώ, έναντι των πλεονασματικών (Γερμανία, Ολλανδία, Λουξεμβούργο κ.α.).
Αυτή η πρωτοφανής ανισορροπία εντός της ευρωζώνης ήταν συνέπεια της ανασφάλειας επενδυτών και καταθετών, που έστρεψε μαζικά τα κεφάλαια προς τις θεωρούμενες ως «ασφαλείς» πλεονασματικές οικονομίες.
Τον Αύγουστο του 2012, ο Μάριο Ντράγκι υποχρεώθηκε να παρέμβει για να περιορίσει τις ανησυχίες για το ενδεχόμενο διάλυσης της ευρωζώνης, με την περίφημη πια δήλωση “whatever it takes” και την ανακοίνωση ενός νέου μηχανισμού στήριξης χωρών (ΟΜΤ) που κινδυνεύουν να αποκλεισθούν από τις αγορές με αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ (ο μηχανισμός αυτός δεν έχει ενεργοποιηθεί, αλλά εκτιμάται ότι αποτελεί απάντηση σε πιθανή κρίση στην Ιταλία).
Από το καλοκαίρι του 2012, μέχρι το καλοκαίρι του 2014, οι ανισορροπίες στο TARGET-2 μειώνονταν, αλλά έκτοτε άρχισαν να αυξάνονται συνεχώς και πλέον βρισκόμαστε πολύ κοντά στο ίδιο σημείο του καλοκαιριού 2012, καθώς τον Οκτώβριο τα ελλείμματα των έξι ελλειμματικών κεντρικών τραπεζών πλησίασαν τα 900 δισ. ευρώ, ενώ το πλεόνασμα της Bundesbank έχει ξεπεράσει τα 700 δισ. ευρώ.
Το Βερολίνο παρακολουθεί με μεγάλη ανησυχία τις εξελίξεις, καθώς το έλλειμμα της Ιταλίας ξεπέρασε τον Οκτώβριο τα 355 δισ. ευρώ και βαίνει συνεχώς αυξανόμενο, ιδιαίτερα τις τελευταίες εβδομάδες, που καταγράφονται πανικόβλητες κινήσεις επενδυτών και καταθετών, οι οποίοι στέλνουν στο εξωτερικό τα κεφάλαιά τους, υπό τον φόβο μιας νέας κρίσης μετά το δημοψήφισμα αυτής της Κυριακής.
Στο γερμανικό υπουργείο Οικονομικών και στην Bundesbank γνωρίζουν πολύ καλά ότι είναι απολύτως εύστοχη η επισήμανση που έκανε τον Φεβρουάριο 2013, σε μια ομιλία του, ο Μάριο Ντράγκι: όπως είχε τονίσει ο πρόεδρος της ΕΚΤ, οι ανισορροπίες στο TARGET-2 αντανακλούν το «θρυμματισμό» (“fragmentation”) της ευρωζώνης και θα «είχαν επίπτωση» στους Γερμανούς φορολογουμένους, σε περίπτωση διάλυσης του ευρώ.
Με απλά λόγια, εάν διαλυθεί η ευρωζώνη, οι Γερμανοί φορολογούμενοι θα κληθούν να καλύψουν ένα έλλειμμα στα κεφάλαια της Bundesbank της τάξεως των 700 δισ. ευρώ, με τα σημερινά δεδομένα, το οποίο είναι εντελώς αβέβαιο αν και πότε θα μπορούσε να καλυφθεί από τις κεντρικές τράπεζες που χρωστούν στη γερμανική κεντρική τράπεζα, δεδομένου ότι οι ευρωπαϊκές συνθήκες δεν περιλαμβάνουν σαφείς κανόνες για τον τρόπο διάλυσης της νομισματικής ένωσης και την εκκαθάριση των οφειλών του TARGET-2.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, όσο και αν εμφανίζεται ως "σκληρός" σε όλες τις διαπραγματεύσεις για τα θέματα της ευρωζώνης, δεν παύει να είναι υποχρεωμένος να βρίσκει λύσεις που θα αποτρέψουν την έξοδο έστω και ενός "μικρού" κράτους (πολύ περισσότερο της Ιταλίας...), ώστε να μην ανοίξει η εφιαλτική για την Γερμανία συζήτηση για τα ανοίγματα στο TARGET-2.