Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν σήμερα να καταρτιστεί «οδικός χάρτης» και να τεθούν σε εφαρμογή τις επόμενες εβδομάδες μέτρα για να περιοριστεί η ανάφλεξη των τιμών της ενέργειας.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία προκάλεσαν ραγδαία άνοδο των τιμών του πετρελαίου, του αερίου, του ηλεκτρισμού. Μολαταύτα, από τον Φεβρουάριο, η Ευρώπη αντιδρά με βραδύτητα, καθώς τη βαραίνουν οι αποκλίσεις των συμφερόντων των χωρών μελών της.
Μολονότι, έπειτα από σκληρές συνομιλίες, η ΕΕ επιδίωξε να προβάλει την ενότητά της, πολλά από τα σημεία στο κείμενο των συμπερασμάτων μένει να αποσαφηνιστούν κι οι διαπραγματεύσεις των επόμενων εβδομάδων αναγγέλλονται δύσκολες.
«Έχουμε πλέον πολύ καλό οδικό χάρτη», διαβεβαίωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ενώ ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ μίλησε περί «συμφωνίας για πακέτο μέτρων», που όμως μένει ακόμη να ξεκαθαρίσουν οι λεπτομέρειές τους.
Ωστόσο ο γερμανός καγκελάριος δήλωσε με σαφήνεια ότι εάν οι υπουργοί Ενέργειας δεν μπορέσουν να συνεννοηθούν για την τελική εκδοχή του σχεδίου, θα χρειαστεί νέα Σύνοδος Κορυφής για το ζήτημα.
«Μήνυμα στις αγορές»
Κατά τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, οι μηχανισμοί που περιγράφονται στα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής θα μπορούσαν να τεθούν σε εφαρμογή «τέλη Οκτωβρίου, αρχές Νοεμβρίου». Θεωρεί πως οι ηγέτες «έστειλαν με πολύ σαφή τρόπο σήμερα μήνυμα στις αγορές για την αποφασιστικότητά (τους) και την ενότητά (τους)».
Όπως αναφέρεται στο κείμενο συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που δημοσιοποιήθηκε μετά την ολοκλήρωση της πρώτης ημέρας της Συνόδου Κορυφής, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων ζητούν από την Κομισιόν να τους υποβάλει, «επειγόντως», «συγκεκριμένες αποφάσεις» για μέτρα, συμπεριλαμβανομένων παρεμβάσεων για την αποτροπή της «μεταβλητότητας» των τιμών του αερίου.
Οι 27 συμφώνησαν να γίνουν αγορές αερίου από κοινού, σε επίπεδο ΕΕ, με το σκεπτικό πως θα είναι «εθελοντικές», αλλά θα καλύπτουν τουλάχιστον το «υποχρεωτικό» επίπεδο του 15% των στόχων πλήρωσης των αποθηκευτικών υποδομών της ΕΕ ενόψει του χειμώνα του 2023.
Κάλεσαν ακόμη να «επιταχυνθούν οι διαπραγματεύσεις» με «αξιόπιστους» προμηθευτές, όπως η Νορβηγία και οι ΗΠΑ, ώστε οι χώρες-μέλη «να επωφεληθούν από το οικονομικό βάρος της ΕΕ» αθροιστικά αντί να ανταγωνίζονται στην παγκόσμια αγορά, με κίνδυνο να ανεβάσουν τον πυρετό στις αγορές.
Εκτός από ένα μέτρο για τον καθορισμό των τιμών χονδρικής στο λεγόμενο «χρηματιστήριο αερίου», οι ηγέτες ζητούν επίσης συγκεκριμένο σχέδιο για έναν «προσωρινό» μηχανισμό ώστε να επιβληθεί πλαφόν στην τιμή του αερίου που χρησιμοποιείται για να παράγεται ηλεκτρισμός — μέτρο που ήδη εφαρμόζεται στην Ισπανία και στην Πορτογαλία και η Γαλλία ζητούσε να επεκταθεί σε όλη την ΕΕ.
Όμως —παραχώρηση για να εξασφαλιστεί η συναίνεση της Γερμανίας—, ο μηχανισμός αυτός θα συνοδεύεται από εγγυήσεις «αποφυγής κάθε αυξημένης κατανάλωσης αερίου». Θα πρέπει επίσης να αποτραπεί κάθε ενδεχόμενο η ΕΕ να επιδοτεί τον ηλεκτρισμό που εξάγεται σε γειτονικές της χώρες (Νορβηγία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ελβετία...)
Μακρόν/Σολτς, κατευνασμός
Ερωτηθείς για το γαλλογερμανικό ζευγάρι, τον κινητήρα της ευρωπαϊκής συνεργασίας που μοιάζει να έχει υποστεί βλάβη, ο κ. Μακρόν είπε πως το τετ-α-τετ που είχαν κατά τη διάρκεια της συνόδου με τον γερμανό καγκελάριο επέτρεψε να «ξεκαθαριστούν πολλά πράγματα».
Μερικές ώρες νωρίτερα, εκτιμούσε πως το Βερολίνο ακολουθούσε «απομονωτική» πορεία, μοιάζοντας να επιρρίπτει στη γερμανική κυβέρνηση ευθύνες για τις δυσκολίες της ΕΕ.
«Νομίζω πως δεν είναι καλή, ούτε για τη Γερμανία, ούτε για την Ευρώπη, η απομόνωση» του Βερολίνου, τόνισε. «Ο δικός μας ρόλος είναι να κάνουμε τα πάντα ώστε να υπάρχει ευρωπαϊκή ενότητα και η Γερμανία να είναι μέρος της», πρόσθεσε.
«Είναι πολύ καθαρό ότι η Γερμανία πάντα ενεργεί με πολύ αλληλέγγυο τρόπο», αντέτεινε ο Όλαφ Σολτς.
Ο γερμανός καγκελάριος κατηγορήθηκε για «εγωιστική» συμπεριφορά όταν ανακοίνωσε στα τέλη Σεπτεμβρίου σχέδιο στήριξης με 200 δισεκ. ευρώ της γερμανικής οικονομίας, χωρίς κανέναν συντονισμό με τους ευρωπαίους εταίρους του.
Επίσης χωρίς συντονισμό με το Βερολίνο, το Παρίσι ανακοίνωσε χθες Πέμπτη ότι θα κατασκευαστεί νέα υποδομή, έπειτα από χρόνια που το σχέδιο παρέμενε καθηλωμένο: Γαλλία, Ισπανία και Πορτογαλία συμφώνησαν να αντικατασταθεί το σχέδιο για τον αγωγό MidCat από υποθαλάσσιο αγωγό, που θα συνδέει τη Βαρκελόνη με τη Μασσαλία και θα μεταφέρει αέριο και μεταγενέστερα υδρογόνο.
Υπέρ του έργου MidCat, που ξεκίνησε το 2003, τάσσονταν η Λισαβόνα, η Μαδρίτη και το Βερολίνο, αλλά συναντούσε αντίσταση στη Γαλλία. Σκοπός ήταν να συνδέσει τα δίκτυα αερίου της Γαλλίας και της Ισπανίας με αγωγό 190 χιλιομέτρων.
Μέσα στη νύχτα, έπειτα από κάπου δώδεκα ώρες διαπραγματεύσεων των 27, Εμανουέλ Μακρόν και Όλαφ Σολτς έδειξαν διάθεση κατευνασμού, με τον Γερμανό καγκελάριο να μιλά περί «έντονης και καρποφόρας» σχέσης. Οι δύο ηγέτες έχουν δώσει ραντεβού την Τετάρτη στο Παρίσι.
Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την ενέργεια
Μπροστά στο γεγονός πως η ενέργεια μετατρέπεται σε όπλο από πλευράς Ρωσίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα παραμείνει ενωμένη για να προστατεύσει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της και να λάβει απαραίτητα μέτρα επειγόντως, αναφέρουν τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την ενέργεια που δόθηκαν στη δημοσιότητα τις πρώτες πρωινές ώρες σήμερα.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε ότι, υπό το φως της συνεχιζόμενης κρίσης, πρέπει να επιταχυνθούν και να ενταθούν οι προσπάθειες για τη μείωση της ζήτησης, να υπάρξουν εγγυήσεις για την ασφάλεια του εφοδιασμού, την αποφυγή της επιβολής περιορισμών στις καταναλώσεις (rationing) και τη μείωση των τιμών της ενέργειας για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ένωση, προσθέτοντας ότι η ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς πρέπει να προφυλαχθεί.
Τονίζεται ακόμη ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί το ίδιο το Συμβούλιο και την Επιτροπή να υποβάλουν επειγόντως συγκεκριμένες αποφάσεις για τα ακόλουθα μέτρα, καθώς και για τις προτάσεις της Επιτροπής, έχοντας αξιολογήσει τον αντίκτυπό τους ιδίως στις υφιστάμενες συμβάσεις, κατά τρόπο ώστε να μην υποστούν πλήγμα μακροπρόθεσμες συμβάσεις, και λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά ενεργειακά μείγματα και τις εθνικές συνθήκες:
α) εθελοντική κοινή προμήθεια φυσικού αερίου, εκτός από τη δεσμευτική συγκέντρωση ζήτησης για ποσότητα που ισοδυναμεί με το 15% των αναγκών πλήρωσης των αποθηκευτικών υποδομών, σύμφωνα με τις εθνικές ανάγκες, και επιτάχυνση των διαπραγματεύσεων με αξιόπιστους εταίρους για την αναζήτηση αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων με την εκμετάλλευση του βάρους της συλλογικής αγοράς της Ένωσης και με πλήρη χρήση της Ενεργειακής Πλατφόρμας της ΕΕ, η οποία είναι ανοιχτή επίσης για τα Δυτικά Βαλκάνια και τους τρεις συνδεδεμένους Ανατολικούς Εταίρους·
β) νέο συμπληρωματικό σημείο αναφοράς έως τις αρχές του 2023 που αντικατοπτρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια τις συνθήκες στην αγορά φυσικού αερίου·
γ) προσωρινός δυναμικός διάδρομος τιμών για τις συναλλαγές φυσικού αερίου για τον άμεσο περιορισμό των «επεισοδίων» υπερβολικών τιμών του φυσικού αερίου, λαμβάνοντας υπόψη τις διασφαλίσεις που ορίζονται στο άρθρο 23 παρ. 2 του Σχεδίου Κανονισμού του Συμβουλίου που προτάθηκε τη 18η Οκτωβρίου 2022·
δ) προσωρινό πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ για τον περιορισμό της τιμής του φυσικού αερίου στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, με ανάλυση κόστους και οφέλους, χωρίς τροποποίηση της αξιολογικής κατάταξης (merit order), αποτρέποντας παράλληλα την αύξηση της κατανάλωσης φυσικού αερίου, αντιμετωπίζοντας τις επιπτώσεις χρηματοδότησης και διανομής και τις επιπτώσεις του στις ροές πέρα από τα σύνορα της ΕΕ·
ε) βελτιώσεις στη λειτουργία των αγορών ενέργειας για την αύξηση της διαφάνειας της αγοράς, την άμβλυνση της κρίσης ρευστότητας και την εξάλειψη των παραγόντων που ενισχύουν τη μεταβλητότητα των τιμών του φυσικού αερίου, διασφαλίζοντας παράλληλα τη διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας·
στ) ταχεία παρακολούθηση της απλούστευσης των διαδικασιών αδειοδότησης προκειμένου να επιταχυνθεί η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των δικτύων, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων έκτακτης ανάγκης βάσει του άρθρου 122 της ΣΛΕΕ (σ.σ. Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ)·
ζ) μέτρα ενεργειακής αλληλεγγύης σε περίπτωση διακοπής του εφοδιασμού με φυσικό αέριο σε εθνικό, περιφερειακό ή ενωσιακό επίπεδο, ελλείψει διμερών συμφωνιών αλληλεγγύης·
η) αυξημένες προσπάθειες για εξοικονόμηση ενέργειας·
θ) κινητοποίηση συναφών εργαλείων σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. Ταυτόχρονα, άμεση προτεραιότητα είναι η προστασία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων στις κοινωνίες μας. Η διατήρηση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της Ένωσης είναι επίσης σημαντική. Θα πρέπει να κινητοποιηθούν όλα τα σχετικά εργαλεία σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των οικονομιών μας, διατηρώντας παράλληλα την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και διατηρώντας ισότιμους όρους ανταγωνισμού και την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει δεσμευτεί για στενό συντονισμό των πολιτικών απαντήσεων. Τονίζει τη σημασία του στενού συντονισμού και των κοινών λύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπου χρειάζεται, και δεσμεύεται να επιτύχει τους στόχους της πολιτικής μας με ενιαίο τρόπο. Το Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις οικονομικές εξελίξεις και έχει δεσμευτεί να ενισχύσει περαιτέρω τον συντονισμό μας, προκειμένου να παράσχουμε μια αποφασιστική και ευέλικτη πολιτική απάντηση.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει την ανάγκη να ενταθούν οι επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση, στις έτοιμες για το μέλλον ενεργειακές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των διασυνδέσεων, της αποθήκευσης και των καινοτόμων τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να επιταχύνει τις εργασίες για τη διαρθρωτική μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της αποτίμησης των επιπτώσεων, και καλεί για περαιτέρω πρόοδο προς μια πλήρη Ενεργειακή Ένωση που εξυπηρετεί τον διττό στόχο της ευρωπαϊκής ενεργειακής κυριαρχίας και της κλιματικής ουδετερότητας.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να εξετάζει το θέμα, καταλήγει το κείμενο των συμπερασμάτων.
ΑΠΕ-ΜΠΕ