Οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και αλλού καταδεικνύουν την ανάγκη για μια ισχυρή και συντονισμένη ευρωπαϊκή δράση για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Στο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια προσδιορίζονται ορισμένα σημεία για την ενίσχυση του αγώνα κατά της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Το σημερινό διεξοδικό σχέδιο δράσης θα δώσει ισχυρή και ταχεία απάντηση στις σημερινές προκλήσεις, με βάση τους ισχύοντες κανόνες της ΕΕ, τους οποίους θα συμπληρώσει όπου χρειάζεται. Μέσω συγκεκριμένων μέτρων, θα αναπροσαρμόσει τους υπάρχοντες κανόνες ή θα προτείνει πρόσθετους κανόνες για την αντιμετώπιση των νέων απειλών.
Ο πρώτος Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς δήλωσε: «Πρέπει να εξαλείψουμε τους πόρους που χρησιμοποιούν οι τρομοκράτες για την εκτέλεση των ειδεχθών εγκλημάτων τους. Εντοπίζοντας και εξαλείφοντας τα μέσα χρηματοδότησης των τρομοκρατικών δικτύων, θα μπορέσουμε να περιορίσουμε τη δυνατότητά τους να ταξιδεύουν, να αγοράζουν όπλα και εκρηκτικά, να σχεδιάζουν επιθέσεις, και να εξαπλώνουν το μίσος και τον φόβο στο διαδίκτυο. Τους επόμενους μήνες η Επιτροπή θα επικαιροποιήσει και θα αναπτύξει περαιτέρω τους κανόνες και τα εργαλεία της ΕΕ, μέσω ορθά σχεδιασμένων μέτρων για την αντιμετώπιση των νέων απειλών και θα βοηθήσει τις εθνικές αρχές να εντείνουν τον αγώνα κατά της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και να συνεργάζονται καλύτερα, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Είναι ανάγκη να καταβάλλουμε από κοινού προσπάθειες για την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, ώστε να έχουμε αποτελέσματα και να προστατεύουμε τους Ευρωπαίους πολίτες».
Ο Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις, αρμόδιος για το Ευρώ και τον Κοινωνικό Διάλογο, δήλωσε: «Χάρη στο σημερινό σχέδιο δράσης, λαμβάνουμε τάχιστα μέτρα για την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, αρχίζοντας με την υποβολή σχετικών νομοθετικών προτάσεων τους επόμενους μήνες. Πρέπει να σταματήσουμε την πρόσβαση των τρομοκρατών σε κεφάλαια, να δώσουμε στις αρχές τη δυνατότητα να παρακολουθούν καλύτερα τη ροή κεφαλαίων, ώστε να εμποδίζουν καταστροφικές επιθέσεις όπως αυτές που έγιναν στο Παρίσι πέρυσι, και να διασφαλίσουμε ότι σε όλα τα κράτη μέλη επιβάλλονται κυρώσεις για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Θέλουμε να βελτιώσουμε την εποπτεία των πολυάριθμων χρηματοδοτικών μέσων που χρησιμοποιούν οι τρομοκράτες, από το ρευστό χρήμα και τα πολιτιστικά αγαθά μέχρι τα εικονικά νομίσματα και τις ανώνυμες προπληρωμένες κάρτες, αποτρέποντας παράλληλα τα περιττά εμπόδια στη λειτουργία του συστήματος πληρωμών και των χρηματοπιστωτικών αγορών για τους κοινούς, νομοταγείς πολίτες».
Το σχέδιο δράσης θα εστιάσει σε δύο κύριους άξονες:
-τον εντοπισμό τρομοκρατών μέσω κεφαλαιακών κινήσεων και την παρεμπόδισή τους να μεταφέρουν κεφάλαια και άλλα περιουσιακά στοιχεία
-την εξάλειψη των πηγών εσόδων που χρησιμοποιούν οι τρομοκρατικές οργανώσεις, στοχεύοντας στην ικανότητά τους να αντλούν κεφάλαια.
Παρεμπόδιση της διακίνησης κεφαλαίων και εντοπισμός των πηγών χρηματοδότησης της τρομοκρατίας
Οι τρομοκράτες ασκούν πληθώρα νόμιμων και παράνομων δραστηριοτήτων για να χρηματοδοτούν τις τρομοκρατικές ενέργειες. Η παρακολούθηση της ροής κεφαλαίων μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό και την καταπολέμηση τρομοκρατικών δικτύων. Τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία και οι νέοι τρόποι πληρωμής δημιουργούν νέες αδυναμίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η εξάλειψη των δυνατοτήτων χρηματοδότησης της τρομοκρατίας έχει καθοριστική σημασία για την ασφάλεια, αλλά τα μέτρα που λαμβάνονται σ’ αυτόν τον τομέα μπορεί να επηρεάσουν τη ζωή και την οικονομική δραστηριότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων σε όλη την ΕΕ. Ως εκ τούτου, οι προτάσεις της Επιτροπής θα εξισορροπούν την ανάγκη για αύξηση της ασφάλειας με την ανάγκη για σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως η προστασία δεδομένων και οι οικονομικές ελευθερίες.
Η έγκριση της τέταρτης δέσμης μέτρων για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες τον Μάιο του 2015, απετέλεσε σημαντικό βήμα για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του αγώνα της ΕΕ κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και για την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Πρέπει τώρα να εφαρμοστεί τάχιστα από τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή ζητά από τα κράτη μέλη να δεσμευτούν ότι θα προχωρήσουν στην εφαρμογή αυτή μέχρι το τέλος του 2016. Τον Δεκέμβριο του 2015, η Επιτροπή πρότεινε οδηγία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η οποία ποινικοποιεί τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, καθώς και τη χρηματοδότηση της στρατολόγησης, της κατάρτισης και των ταξιδιών για τρομοκρατικούς σκοπούς. Η Επιτροπή προτείνει τώρα νέους τρόπους για την αντιμετώπιση της παράνομης χρήσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.
Μέχρι το τέλος του δεύτερου τριμήνου του 2016 το αργότερο, θα προτείνει ορισμένες στοχευμένες τροποποιήσεις της τέταρτης οδηγίας για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες στους ακόλουθους τομείς:
-Εξασφάλιση εγγυήσεων υψηλού επιπέδου όσον αφορά τη ροή κεφαλαίων από τρίτες χώρες υψηλού κινδύνου: η Επιτροπή θα τροποποιήσει την οδηγία με σκοπό την προσθήκη καταλόγου όλων των υποχρεωτικών ελέγχων (μέτρα δέουσας επιμέλειας) που πρέπει να διενεργούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σχετικά με τις ροές κεφαλαίων από χώρες με ανεπαρκή εθνικά συστήματα καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Αν όλα τα κράτη μέλη εφαρμόζουν τα ίδια μέτρα θα αποφεύγονται τα νομικά κενά στην Ευρώπη, που επιτρέπουν στους τρομοκράτες να επιλέγουν χώρες με χαμηλότερο επίπεδο προστασίας.-Ενίσχυση των εξουσιών των μονάδων χρηματοοικονομικών πληροφοριών της ΕΕ και διευκόλυνση της συνεργασίας τους: οι πληροφορίες στις οποίες έχουν πρόσβαση οι μονάδες χρηματοοικονομικών πληροφοριών θα διευρυνθούν, σύμφωνα με τα τελευταία διεθνή πρότυπα.
-Κεντρικά μητρώα τραπεζικών λογαριασμών και λογαριασμών πληρωμών ή κεντρικά συστήματα ανάκτησης δεδομένων σε όλα τα κράτη μέλη: η οδηγία θα τροποποιηθεί για να εξασφαλίσει στις μονάδες χρηματοοικονομικών πληροφοριών ευκολότερη και ταχύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τους κατόχους τραπεζικών λογαριασμών και λογαριασμών πληρωμών.
-Αντιμετώπιση των κινδύνων χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, που συνδέονται με εικονικά νομίσματα: για να αποφευχθεί η παράνομη χρήση των πλατφορμών ανταλλαγής εικονικών νομισμάτων για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, η Επιτροπή προτείνει την ένταξή τους στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Με τον τρόπο αυτό, οι συγκεκριμένες πλατφόρμες θα είναι υποχρεωμένες να εφαρμόζουν διαδικασίες δέουσας επιμέλειας έναντι των πελατών όταν ανταλλάσσουν πραγματικά με εικονικά νομίσματα, και θα τεθεί τέλος στην ανωνυμία που συνδέεται με τέτοιες ανταλλαγές.
-Αντιμετώπιση των κινδύνων που συνδέονται με ανώνυμα προπληρωμένα μέσα (π.χ. προπληρωμένες κάρτες): η Επιτροπή προτείνει να μειωθούν τα κατώτατα όρια για τα οποία απαιτείται εξακρίβωση της ταυτότητας και να διευρυνθούν οι απαιτήσεις για έλεγχο της ταυτότητας των πελατών. Η αρχή της αναλογικότητας θα λαμβάνεται δεόντως υπόψη, ιδίως όσον αφορά τη χρήση αυτών των καρτών από οικονομικά ευάλωτους πολίτες.
Άλλα μέτρα θα περιλαμβάνουν:
-Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της μεταφοράς στην ΕΕ των μέτρων δέσμευσης κεφαλαίων που έχουν θεσπίσει τα Ηνωμένα Έθνη και βελτίωση της πρόσβασης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των οικονομικών παραγόντων της ΕΕ στους καταλόγους των Ηνωμένων Εθνών έως τα τέλη του 2016. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει επίσης την ανάγκη για ένα ειδικό ενωσιακό καθεστώς δέσμευσης των περιουσιακών στοιχείων των τρομοκρατών.
-Ποινικοποίηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες: η εφαρμογή σε όλη την ΕΕ ενός ολοκληρωμένου κοινού ορισμού των αδικημάτων νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και των σχετικών κυρώσεων θα εξαλείψει τα εμπόδια στη διασυνοριακή δικαστική και αστυνομική συνεργασία για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
-Περιορισμός των κινδύνων που συνδέονται με τις πληρωμές σε μετρητά: με νομοθετική πρόταση για την παράνομη διακίνηση μετρητών, η Επιτροπή θα επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής του ισχύοντος κανονισμού ώστε αυτός να διέπει και τα μετρητά που αποστέλλονται με εμπορευματικές αποστολές ή με το ταχυδρομείο και να δώσει στις αρχές τη δυνατότητα να ενεργούν για χαμηλότερα ποσά μετρητών, εφόσον υπάρχουν υποψίες για παράνομες δραστηριότητες.
-Αξιολόγηση πρόσθετων μέτρων για την παρακολούθηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας: η Επιτροπή θα εξετάσει την ανάγκη για ένα συμπληρωματικό ενωσιακό σύστημα παρακολούθησης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, που θα καλύπτει για παράδειγμα πληρωμές εντός της ΕΕ οι οποίες δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του προγράμματος παρακολούθησης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας ΕΕ-ΗΠΑ (TFTP).
Εξάλειψη των πηγών εσόδων των τρομοκρατικών οργανώσεων
Το παράνομο εμπόριο που πραγματοποιείται από περιοχές υπό την κατοχή τους αποτελεί σήμερα την κύρια πηγή εσόδων των τρομοκρατικών οργανώσεων, συμπεριλαμβανομένου του εμπορίου πολιτιστικών αγαθών και του εμπορίου ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας. Αντλούν επίσης έσοδα από το εμπόριο νόμιμων αγαθών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης θα παρέχουν τεχνική βοήθεια στις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών, καθώς και στήριξη σε τρίτες χώρες, ώστε να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών στον τομέα αυτό. Χώρες της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας θα λάβουν επίσης στήριξη για να ενισχύσουν τον αγώνα τους κατά της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.
Το 2017 η Επιτροπή θα υποβάλει νομοθετική πρόταση για την ενίσχυση των εξουσιών των τελωνειακών αρχών με στόχο την εξάλειψη της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας μέσω του εμπορίου αγαθών, π.χ. με την αντιμετώπιση των παράνομων κερδών μέσω της απόκρυψης εμπορικών συναλλαγών, των ψευδών δηλώσεων όσον αφορά την αξία των εμπορευμάτων και των εικονικών τιμολογίων.
Μια άλλη πρόταση θα αφορά το παράνομο εμπόριο πολιτιστικών αγαθών και θα αποσκοπεί στην επέκταση του πεδίου εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας σε περισσότερες χώρες.
Επόμενα βήματα
Το σχέδιο δράσης περιλαμβάνει διάφορα συγκεκριμένα μέτρα που θα τεθούν αμέσως σε εφαρμογή από την Επιτροπή και άλλα μέτρα που θα ακολουθήσουν τους προσεχείς μήνες. Όλα τα μέτρα που παρουσιάζονται σήμερα θα πρέπει να έχουν τεθεί σε εφαρμογή μέχρι το τέλος του 2017 (δείτε λεπτομερές χρονοδιάγραμμα στο ενημερωτικό δελτίο).
Ιστορικό
Το ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια τονίζει την ανάγκη λήψης μέτρων για την αποτελεσματικότερη και πιο ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Μεταξύ των μέτρων που λήφθηκαν πέρυσι περιλαμβάνονται η θέσπιση ποινικών κυρώσεων για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας βάσει πρότασης οδηγίας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, καθώς και η υπογραφή από την Ευρωπαϊκή Ένωση της σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη της τρομοκρατίας. Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της 20ής Νοεμβρίου, του Συμβουλίου Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων της 8ης Δεκεμβρίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 2015 υπογράμμισαν την ανάγκη να ενταθούν περαιτέρω οι εργασίες στον τομέα αυτό. Ταυτόχρονα, το ψήφισμα που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών στις 17 Δεκεμβρίου 2015, το οποίο εστίαζε ειδικότερα στη χρηματοδότηση του Ισλαμικού Κράτους και στην παράταση του προηγούμενου καθεστώτος κυρώσεων που ίσχυε για την «Αλ Κάιντα», έδειξε την ύπαρξη βαθιάς παγκόσμιας συναίνεσης για την ανάληψη δράσης κατά της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.