Το αναπτυξιακό αφήγημα της ελληνικής οικονομίας πάσχει: Πίσω από τη βιτρίνα των αριθμών που δείχνουν μεγάλη αύξηση των επενδύσεων, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Οι επενδύσεις αυξάνονται πράγματι, αλλά δεν προσθέτουν πολλά στο παραγωγικό δυναμικό και στην κεφαλαιακή βάση της οικονομίας. Είναι σαν να γίνονται συνεχώς βελτιώσεις σε ένα αυτοκίνητο που παλιώνει, αλλά δεν αντικαθίσταται με καινούργιο.
Το πρόβλημα βρίσκεται στις επενδύσεις παγίων. Οι άλλες, εκείνες που αφορούν τοποθετήσεις σε μετοχές, ομόλογα και εξαγορές μεριδίων σε επιχειρήσεις, “ευημερούν” πράγματι. Γίνονται μάλιστα κατά το μεγαλύτερο μέρος με εισροές ξένων κεφαλαίων – στοιχείο που ενισχύει την κυβερνητική επιχειρηματολογία περί επιτυχούς και αποτελεσματικής πολιτικής.
Αυξάνονται βέβαια και οι επενδύσεις σε πάγια – σε παραγωγικό εξοπλισμό και σε υποδομές. Οχι όμως με ρυθμούς που θα έδιναν ισχυρή αναπτυξιακή δυναμική στην ελληνική οικονομία και θα ενίσχυαν τη θέση της στον διεθνή καταμερισμό.
Επενδυτικό έλλειμμα 101 δισ. ευρώ
Σύμφωνα με τους ετήσιους εθνικούς λογαριασμούς της Ελληνικής Στατιστική Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), τα τρία τελευταία χρόνια οι επενδύσεις παγίων στην ελληνική οικονομία βρίσκονται σε φάση ανάκαμψης. Είναι ένα στοιχείο σημαντικό για τη διεύρυνση των παραγωγικών δυνατοτήτων, την βελτίωση της παραγωγικότητας, τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και την αύξηση των αμοιβών εργασίας.
Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι μετά από μια 8ετία (2012-2019) που οι επενδύσεις παγίων κυμαίνονταν κατά μέσο όρο στο 11,1% του ονομαστικού ΑΕΠ, το 2022 διαμορφώθηκαν σε 13,7%. Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε 28,5 δισ. σε τρέχουσες τιμές και σε 26,7 δισ. σε σταθερές τιμές (13,9% του πραγματικού ΑΕΠ).
Ομως, πίσω από αυτή την ιδιαίτερα θετική και ενθαρρυντική εξέλιξη, υπάρχει ένα άλλο στοιχείο εξόχως αρνητικό και ανησυχητικό:
Παρά τη σημαντική αύξηση τους, για 13ο κατά σειρά έτος οι επενδύσεις ήταν αρκετά μικρότερες από τις συνολικές αποσβέσεις παγίων
Στην περίοδο αυτών των 13 ετών (2010-2022) οι συνολικές επενδύσεις σε πάγια ήταν κατά 101,1 δισ ευρώ μικρότερες από τις συνολικές αποσβέσεις.
Προκύπτει λοιπόν πραγματική μείωση του κεφαλαιακού αποθέματος της οικονομίας και δημιουργείται ένα τεράστιο κενό στην παραγωγική υποδομή της χώρας, καθώς η φθορά, η παλαίωση και η απαξίωση δεν αναπληρώνονται καν – ενώ θα έπρεπε να υπερκαλύπτονται για να υπάρχει πραγματική βιώσιμη ανάπτυξη
Ποιοί τομείς ευνοήθηκαν
Από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που επεξεργάστηκε το Τμήμα Οικονονομικής Ανάλυσης της Eurobank, προκύπτει ότι την τελευταία τετραετία ο ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου αυξήθηκε κατά 45,5% σε τρέχουσες τιμές (+8,9 δισ. ευρώ) και κατά 35,4% σε σταθερές τιμές (+7 δισ. ευρώ).
Περίπου το 1/3 αυτής της αύξησης (το 34,5%) προήλθε από τους τομείς μηχανολογικού εξοπλισμού και οπλικών συστημάτων. Οι κατασκευές συνεισέφεραν το 1/4 (26,6%) και η ανέγερση κατοικιών κάτι περισσότερο από το 1/5 (το 21,2%).
Ο τομέας εξοπλισμού πληροφορικής και επικοινωνιών που είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων και για την “ψηφιακή μετάβαση”, κάλυψε μόλις το 4,2%.
Το μεγάλο "στοκάρισμα"
Οι αναλυτές της Eurobank επισημαίνουν ένα ακόμη μάλλον αρνητικό στοιχείο: Παράλληλα με την αύξηση των επενδύσεων παγίων, τα τρία τελευταία χρόνια, καταγράφηκε και μεγάλη συσσώρευση αποθεμάτων: Από 1,7% του ΑΕΠ (3,2 δισ. ευρώ) που ήταν η αξία τους σε τρέχουσες τιμές το 2019, εκτινάχθηκε στα 16 δισ. ευρώ το 2022 και ανήλθε σε 7,7% του ΑΕΠ - ποσοστό που υπερβαίνει κατά πολύ τον ιστορικό μέσο όρο (1,2% του ΑΕΠ).
Στην ανάλυση της τράπεζας επισημαίνεται ότι είναι σημαντικό να ενισχυθούν οι επενδύσεις σε εξωστρεφείς κλάδους της οικονομίας, όπως και σε τομείς του δημόσιου τομέα με υψηλό βαθμό θετικών εξωτερικών οικονομιών, όπως οι υποδομές.