Οικονομικός «γίγαντας» αλλά γεωπολιτικός κομπάρσος. Αυτή είναι η Ευρώπη και υπό αυτό το πρίσμα αντιμετωπίζεται στην παγκόσμια σκηνή. Εσωστρεφής, με ρηχή γεωστρατηγική θεώρηση και ανύπαρκτη βούληση για απόκτηση αμυντικού-διπλωματικού εκτοπίσματος, η Ε.Ε. είναι ουραγός των παγκόσμιων εξελίξεων. Η προστατευτική «ομπρέλα» του ΝΑΤΟ αποτελούσε, μεταξύ άλλων, το τέλειο άλλοθι, προκειμένου οι Βρυξέλλες να μην ανακατεύονται στρατιωτικά ή να μην παρεμβαίνουν σε ζητήματα που άπτονται της ευρύτερης γειτονιάς τους.
Το πρόσφατο φιάσκο στο Αφγανιστάν καθώς και η στρατηγική σύμπραξη της ΗΠΑ, με Βρετανία και Αυστραλία, έστειλαν ηχηρό μήνυμα, για την ακρίβεια ταρακούνησαν την Ευρώπη, που διαπίστωσε, με οδυνηρό τρόπο ξανά, ότι δεν λογίζεται ως «σημαντικός» γεωπολιτικός παίκτης. Ταυτόχρονα, όμως, δημιούργησαν τις συνθήκες, εν ίδει ευκαιρίας και μάλιστα ιστορικής, προκειμένου η Ευρώπη να αναδειχθεί γεωπολιτικά, λαμβάνοντας πρωταγωνιστικό-παρεμβατικό ρόλο.
Οι ΗΠΑ έχουν επικεντρώσει τη γεωπολιτική τους στόχευση στην Κίνα, θέλοντας να φράξουν την επέκτασή της στη Νοτιοανατολική Ασία και στον Ειρηνικό. Ακολουθώντας το δόγμα Τραμπ, η διακυβέρνηση Μπάιντεν έχει-τουλάχιστον αυτή την περίοδο- μάτια μόνο για το Πεκίνο, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα, χωρίς αυτό να προϋποθέτει εγκατάλειψη, άλλα καυτά σημεία του πλανήτη, όπως για παράδειγμα τη Μέση Ανατολή.
Τα όσα διαδραματίστηκαν στο Αφγανιστάν, διόλου τιμητικά για τη Δύση, και το γεγονός ότι η Ευρώπη παρακολουθεί άπραγη να δημιουργούνται «συνθήκες» για μια νέα προσφυγική κρίση, που σύντομα θα χτυπήσει την πόρτα της, προκάλεσαν-και δικαίως- «σεισμό» στις Βρυξέλλες. Η συζήτηση για τη γεωπολιτική αναβάθμιση της Ε.Ε., τη δημιουργία ευρωστρατού και τη στρατηγική «αυτονομία» της, βρίσκεται στο «στόμα» πολλών πλέον στις Βρυξέλλες.
Το γεωπολιτικό κενό
Όλο και περισσότεροι, μάλιστα, καθώς γίνεται ολοφάνερη η αλλαγή προτεραιοτήτων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, θεωρούν επιτακτική την ανάγκη για λήψη πρωτοβουλιών από την Ευρώπη, στο πλαίσιο της γεωπολιτικής της ανάπτυξης. Η Ευρώπη, επί δεκαετίες ευρισκόμενη υπό την αγκαλιά και την προστασία του ΝΑΤΟ, καλείται να καλύψει το γεωπολιτικό κενό που έχει προκύψει, τουλάχιστον στην ευρύτερη γειτονιά της. Μοιάζει με μονόδρομο αλλά συνάμα είναι και ιστορική ευκαιρία. Σίγουρα, δεν πρέπει να λογίζεται ως πράξη εκδίκησης από τη Γαλλία, που ναι μεν θίχτηκε οικονομικά και διπλωματικά από τη συμφωνία των AUKUS, αλλά ως σοβαρός γεωπολιτικός παίκτης, δεν λειτουργεί με όρους που υπαγορεύει το «θυμικό». Ο Εμανουέλ Μακρόν, άλλωστε, είναι δεδηλωμένος φιλοαμερικανός, ενώ και η Γαλλία που έχει τα σκήπτρα της γεωπολιτικής-αμυντικής καθοδήγησης της Ευρώπης (τα οικονομικά ανήκουν στη Γερμανία), δεν επιθυμεί ολική ρήξη με την Ουάσιγκτον.
Οι ΗΠΑ, από την πλευρά τους, πάντα αξιολογούσαν με «θετικό» πρόσημο τη δημιουργία μιας ισχυρής γεωπολιτικά και στρατιωτικά Ευρώπης, που θα λειτουργούσε ως παρατηρητής και παρεμβαίνων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, της Βαλτικής, της Μέσης Ανατολής. Μια ισχυρή Ευρώπη, σε αγαστή συνεργασία με την Ουάσιγκτον, που θα αποτελούσε το αντίβαρο στις σκέψεις επέκτασης της Ρωσίας στη Βαλτική (για παράδειγμα στην Ουκρανία), ή της Κίνας.
Το ζήτημα, βεβαίως, είναι τι θα πράξει η Ευρώπη και αν μπορεί να μετατρέψει σε πράξη το όραμα για γεωπολιτική αυτονομία. Προφανώς και τα βήματα που έχει να διανύσει η Ε.Ε., μέχρι να το πετύχει αυτό, είναι πάμπολλα. Η δημιουργία του ευρωστρατού καθώς και ενός νέου αμυντικού δόγματος που θα διέπει την Ευρωπαϊκή Ένωση, βρίσκονται στον πυρήνα των προκαταρκτικών συζητήσεων και των σχεδίων επί χάρτου.
Η σπίθα, πάντως, φαίνεται πως έχει μπει στις Βρυξέλλες.
Νώντας Βλάχος
