Έντονη δυσφορία στις Βρυξέλλες προκάλεσαν τις προηγούμενες ημέρες, σύμφωνα με πληροφορίες, οι δηλώσεις και «διαρροές» από την κυβέρνηση περί παρέμβασης με εθνικά μέτρα για το ακριβό ρεύμα ακόμη και πριν ληφθούν αποφάσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με αποτέλεσμα να υποχρεωθεί η Αθήνα να αφήσει για τον Ιούνιο την υλοποίηση αλλαγών στο μοντέλο που εφαρμόζει ως τώρα, με βασικό στοιχείο τις επιδοτήσεις στους καταναλωτές.
Από την Κομισιόν εκδηλώθηκε έντονη δυσφορία για όσα συζητούνταν στην Αθήνα περί αλλαγών στην πολιτική για το ρεύμα, ακόμη και πριν δημοσιοποιήσει η Επιτροπή, στις 16 Μαΐου, τις προτάσεις της για την ενεργειακή κρίση, βάσει του σχετικού αιτήματος που απηύθυναν οι Ευρωπαίοι ηγέτες στην προηγούμενη Σύνοδο Κορυφής, με την προοπτική, στο τέλος Μαΐου, να επανέλθει το θέμα στο ανώτατο επίπεδο. Μάλιστα, στην Αθήνα διακινήθηκαν σενάρια παρέμβασης στην αγορά χονδρικής για το ρεύμα, ακόμη και με την επιβολή πλαφόν.
Στις Βρυξέλλες υπάρχει μεγάλη ευαισθησία στα θέματα που αφορούν την αγορά χονδρικής, παρότι αναγνωρίζεται ότι στις σημερινές συνθήκες ακραίων στρεβλώσεων σε ό,τι αφορά πρωτίστως το φυσικό αέριο, η αγορά λειτουργεί με αρκετά προβλήματα. Δεν παύει πάντως, όπως τονίζουν ευρωπαϊκές πηγές, να αποτελεί μία από τις κοινές αγορές στην Ευρώπη, που λειτουργεί με ενιαίους κανόνες και θα αποτελούσε σοβαρή προσβολή της ευρωπαϊκής τάξης εάν οι εθνικές κυβερνήσεις αποφάσιζαν μονομερώς να παρέμβουν με πλαφόν και άλλα μέτρα. Πολύ περισσότερο, όταν βρίσκεται σε εξέλιξη μια ευρωπαϊκή διαβούλευση για πιθανές αλλαγές.
Με αυτά τα δεδομένα, ξεκαθαρίστηκε από ελληνικής πλευράς ότι και τον Μάιο θα παραμείνει αμετάβλητο το μοντέλο επιδότησης των λογαριασμών, χωρίς οποιαδήποτε παρέμβαση στη λειτουργία της αγοράς χονδρικής. Επιπλέον, όμως, σύμφωνα με πληροφορίες, η κυβέρνηση έδωσε διαβεβαιώσεις στις Βρυξέλλες ότι, σε κάθε περίπτωση, θα σεβασθεί τους βασικούς κανόνες λειτουργίας της ενεργειακής αγοράς, αποκλείοντας μονομερή επιβολή πλαφόν στις τιμές χονδρικής, που θα αποτελούσε casus belli για την Κομισιόν.
Έτσι, κυβέρνηση θα περάσει τον Μάιο, παρά την έντονη δυσφορία που υπάρχει στην κοινωνία και αποτυπώνεται ήδη στις δημοσκοπήσεις, χωρίς να προχωρήσει σε λήψη «εθνικών μέτρων». Παραμένει σε συντονισμό κυρίως με την Ιταλία, που έχει αναλάβει να προωθήσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο την πρόταση για επιβολή πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου, ελπίζοντας ότι θα μπορούσαν να καμφθούν οι αντιρρήσεις των χωρών του Βορρά στη Σύνοδο Κορυφής του Μαΐου.
Εκτός από αυτή την πρόταση, θα επανέλθει στο τραπέζι, με βάση και την αξιολόγηση που θα κάνει η Κομισιόν, η πρόταση του Νότου για αποσύνδεση των τιμών του ρεύματος από τις τιμές του φυσικού αερίου, έστω και προσωρινά, ώστε η υψηλή τιμή του αερίου να μην ωθεί σε πολύ υψηλά επίπεδα και την τιμή του ρεύματος. Μαζί με αυτές τις προτάσεις, υπάρχουν και ιδέες για αξιοποίηση πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης ή από δανεισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να χρηματοδοτηθούν πιθανές παρεμβάσεις και να μην υπάρξει δυσανάλογη επιβάρυνση των πιο αδύναμων, δημοσιονομικά, κρατών.
Οι χώρες του Βορρά επιμένουν ότι η επιβολή πλαφόν στο φυσικό αέριο θα δημιουργούσε κινδύνους για την ομαλή τροφοδοσία της αγοράς, ενώ είναι αρνητικές σε αλλαγές στην κοινή αγορά του ρεύματος, θεωρώντας ότι, εάν συμπιεστούν με παρεμβάσεις οι τιμές χονδρικής, αυτό θα θέσει σε κίνδυνο τις επενδύσεις σε πράσινη ενέργεια.
Καθώς παραμένει αβέβαιη η έκβαση αυτής της διαπραγμάτευσης, ένα σενάριο διεξόδου για την Ελλάδα θα μπορούσε να είναι να ζητήσει ο Κ. Μητσοτάκης στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής μια ειδική εξαίρεση από τους κανόνες της ενεργειακής αγοράς, όπως αυτή που εξασφάλισαν στις 25 Μαρτίου η Ισπανία και η Πορτογαλία, αφού απείλησαν πρώτα με βέτο στις αποφάσεις της Συνόδου. Στην Ισπανία, η κυβέρνηση έθεσε πλαφόν 30 ευρώ ανά μεγαβατώρα στην τιμή του φυσικού αερίου και αποζημιώνει τους παραγωγούς ενέργειας για τη διαφορά, ώστε να κατεβεί η τιμή χονδρικής.
Ένα άλλο μέτρο που εξετάζει η κυβέρνηση είναι να θέσει επιμέρους πλαφόν στις τιμές από τις διαφορετικές τεχνολογίες παραγωγής ρεύματος (από φυσικό αέριο, ΑΠΕ κ.λπ.), ανάλογα με το κόστος παραγωγής που έχει κάθε τεχνολογία. Αυτό, πάντως, είναι ένα αρκετά «βαρύ» μέτρο παρέμβασης στη λειτουργία της αγοράς και είναι αμφίβολο αν μπορεί να εγκριθεί από τις Βρυξέλλες.
Αν αυτές οι δύσκολες αναζητήσεις μέτρων που θα επέτρεπαν στην κυβέρνηση να ανακουφίσει τους καταναλωτές περισσότερο, δαπανώντας λιγότερα, δεν καταλήξουν σε κάποιο αποτέλεσμα που να μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή χωρίς να φέρει «πόλεμο» με τις Βρυξέλλες, πληροφορίες αναφέρουν ότι εξετάζεται το σενάριο... μία από τα ίδια: δηλαδή, να διατηρηθεί το σύστημα της επιδότησης λογαριασμών, με μια αύξηση όμως στα ποσά που θα καταβάλλονται από τον Ιούνιο, ιδιαίτερα για τα νοικοκυριά της μεσαίας τάξης.
Πέρα από τη μέθοδο που θα επιλέξει η κυβέρνηση για να αναχαιτίσει την ακρίβεια στην ενέργεια, «ελέφαντας στο δωμάτιο» είναι το κόστος των παρεμβάσεων και η επίδρασή τους στη δημοσιονομική πολιτική. Και σε αυτό το σημείο, η κυβέρνηση θα πρέπει να περάσει τις αποφάσεις της από τον έλεγχο των ευρωπαϊκών Θεσμών, που ήδη έχουν προειδοποιήσει (στην τελευταία έκθεση εποπτείας) ότι όλα έχουν καλώς όσο καλύπτεται το κόστος από ειδικό λογαριασμό, αλλά δεν θα πρέπει να ξεφύγουν σε τέτοιο ύψος, ώστε να δημιουργούν ελλείμματα στον προϋπολογισμό.
Ενόψει αυτής της διαπραγμάτευσης με τους Θεσμούς, τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου λένε ότι, αν και το έλλειμμα του 2021 θα είναι αρκετά χαμηλότερο (κατά 1,5% του ΑΕΠ) από τις προηγούμενες εκτιμήσεις, οι επόμενες κινήσεις θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές, ώστε να μην υπάρξει κίνδυνος μεγάλης αύξησης του φετινού ελλείμματος.