Εξανεμίζονται οι ελπίδες να αρχίσουν από το πρώτο εξάμηνο οι εισροές κονδυλίων στην Ελλάδα από το Ταμείο Ανάκαμψης, ώστε να προσφέρουν «ανάσες» στην οικονομία και τον προϋπολογισμό στη φάση που θα δίνεται η «μάχη» με την πανδημία, ενδεχομένως και με συνέχιση περιοριστικών μέτρων, καθώς ούτε η τηλεδιάσκεψη των ηγετών της Ε.Ε. έδωσε λύση στο αδιέξοδο που έχουν δημιουργήσει τα βέτο από Ουγγαρία και Πολωνία στον πολυετή προϋπολογισμό της Ένωσης.
Το οικονομικό επιτελείο επιμένει σε μια αισιόδοξη ανάγνωση των εξελίξεων, παρότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφρασε στη σύνοδο την ανησυχία του για τις παρατηρούμενες καθυστερήσεις. Στον προϋπολογισμό του 2021 έχουν εγγραφεί εισροές 2,635 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, οι οποίες θα έχουν καίρια σημασία για την αποφυγή μιας ακόμη ασθενέστερης ανάκαμψης (ήδη έχει περικοπεί ο στόχος για την αύξηση του ΑΕΠ το 2021 από 7,5% σε 4,8%) και μιας υπέρβασης των στόχων για το έλλειμμα του προϋπολογισμού.
Είναι χαρακτηριστικό, όπως φαίνεται στον πίνακα, ότι το 2021 ο προϋπολογισμός των δημοσίων επενδύσεων θα υποχωρήσει δραματικά, από 10,4 σε 6,75 δισ. ευρώ, μετά τη μεγάλη αύξηση που σημειώθηκε φέτος για την αντιμετώπιση της πανδημίας, και τα 2,6 δισ. από το Ταμείο Ανάκαμψης, που η κυβέρνηση υπολογίζει ότι θα αρχίσουν να οδηγούν σε εκταμιεύσεις προς την οικονομία από τον Μάιο, αποτελούν σημαντικό στοιχείο εξισορρόπησης αυτής της σοβαρής μείωσης των επενδύσεων.
Όπως σημειώνουν ο Χρ. Σταϊκούρας και ο Θ. Σκυλακάκης στην επιστολή τους προς τους βουλευτές που συνοδεύει τον προϋπολογισμό, «πολύ σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν στον προϋπολογισμό του 2021 οι ευρωπαϊκοί πόροι που η χώρα διασφάλισε στη διαπραγμάτευση του Ιουλίου του 2020 και θα αρχίσουν να εισρέουν το 2021 στα πλαίσια του Ταμείου Ανάκαμψης και του React EU. Η ανάπτυξη της Ελληνικής Οικονομίας για το 2021, λαμβάνοντας υπόψη την ενίσχυση της ανάκαμψης μέσω της αξιοποίησης των ευρωπαϊκών πόρων, αλλά και τις επιπτώσεις του δεύτερου κύματος της πανδημίας, που έχουν σοβαρή επίπτωση εκ μεταφοράς και στο 2021 (carry-over), εκτιμάται σε 4,8%. Υλοποιείται δηλαδή το δυσμενές σενάριο που προέβλεπε το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2021, το οποίο κατα-τέθηκε τον περασμένο Οκτώβριο».
Οι εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν δικαιολογούν όμως αισιοδοξία ότι θα υπάρξουν εκταμιεύσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης μέσα στο πρώτο εξάμηνο, ενώ πλέον ορισμένοι στις Βρυξέλλες αμφιβάλλουν και για τη δυνατότητα εκταμιεύσεων πριν τα τέλη του επόμενου χρόνου, στην περίπτωση που αναγκασθούν οι ηγέτες να προσφύγουν σε ανορθόδοξες λύσεις για να παρακαμάμψουν το βέτο από Ουγγαρία και Πολωνία, οι οποίες αντιδρούν στη σύνδεση των χρηματοδοτήσεων και επιδοτήσεων με την τήρηση κανόνων του κράτους δικαίου.
Εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις
Η τελευταία σύνοδος απέτυχε να λύσει το θέμα, με την Ά. Μέρκελ να δηλώνει: «Υπάρχει συναίνεση για τον κοινοτικό προϋπολογισμό, αλλά όχι και για το μηχανισμό για το κράτος δικαίου. (…) Αυτό (σ.σ.: το βέτο) σημαίνει ότι θα πρέπει να συνεχίσουμε να συζητούμε με την Ουγγαρία και την Πολωνία». Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, και η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, απέφυγαν να σχολιάσουν επί της ουσίας το βέτο, «για να μη γίνει χειρότερη μια ήδη δύσκολη κατάσταση», όπως είπε χαρακτηριστικά ο Σαρλ Μισέλ.
Η εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις είναι εξαιρετικά σοβαρή, καθώς από την πλευρά της Ουγγαρίας και της Πολωνίας διαμηνύεται ότι δεν θα κάνουν πίσω, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως και αρκετές χώρες με πρώτη την Ολλανδία, επιμένουν ότι δεν μπορούν να εγκρίνουν τον προϋπολογισμό χωρίς το μηχανισμό για το κράτος δικαίου, ο οποίος ήδη έχει αποδυναμωθεί αρκετά, σε σχέση με τις αρχικές προτάσεις του Κοινοβουλίου.
Αναζήτηση εναλλακτικών
Στους διπλωματικούς κύκλους συζητούνται ιδέες που θα μπορούσαν να απομονώσουν τις δύο χώρες και να προωθηθεί χωρίς την έγκρισή τους η λειτουργία του Ταμείου Ανάκαμψης. Γάλλοι διπλωμάτες εισηγούνται να εγκριθεί το σχέδιο για το Ταμείο στο πλαίσιο της διακυβερνητικής συνεργασίας τουλάχιστον 9 χωρών, την οποία επιτρέπει η Συνθήκη, χωρίς τη συμμετοχή όσων διαφωνούν. Ολλανδοί διπλωμάτες προτείνουν μια διακυβερνητική συνθήκη για το Ταμείο Ανάκαμψης, επίσης χωρίς τη συμμετοχή όσων διαφωνούν.
Ωστόσο, τέτοιες ανορθόδοξες λύσεις δεν παύουν να ενέχουν κινδύνους. Αφενός θα υπάρξει σημαντική καθυστέρηση μέχρι να υλοποιηθούν, αφετέρου θα τεθούν άλλα σοβαρά νομικά και πολιτικά ζητήματα: πώς θα μπορέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να δανεισθεί από την αγορά ομολόγων για να χρηματοδοτήσει το Ταμείο Ανάκαμψης, όταν δεν θα λειτουργεί πλέον σε σχέση ως ένας ενιαίος οργανισμός, αλλά περισσότερο σαν μια «συμμαχία προθύμων»;
Το διπλωματικό θρίλερ θα συνεχισθεί στη σύνοδο του Δεκεμβρίου, την τελευταία με την προεδρία της Άνγκελα Μέρκελ. Ήδη ασκούνται έντονες πιέσεις στο παρασκήνιο στις δύο χώρες της Αν. Ευρώπης για να αποσύρουν το βέτο τους, ενώ γίνεται και μια προσπάθεια να «νερωθεί» ακόμη περισσότερο ο κανόνας για τη σύνδεση των χρηματοδοτήσεων με το κράτος δικαίου, ώστε να υπάρξει ένας συμβιβασμός που θα μπορούσε να γίνει αμοιβαία αποδεκτός. Αν παραταθεί το αδιέξοδο και μετά τη σύνοδο του Δεκεμβρίου, τα δυσμενή σενάρια για σοβαρή καθυστέρηση εκταμιεύσεων από το Ταμείο Ανάκαμψης θα είναι πολύ κοντά στην επιβεβαίωση.