Στο... τρένο της μεγάλης φυγής από το παραδοσιακό αποταμευτικό προϊόν, τις προθεσμιακές καταθέσεις, έχουν επιβιβασθεί οι Έλληνες καταθέτες και διατηρούν το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων τους σε ευέλικτες καταθέσεις ταμιευτηρίου, περιμένοντας τις επενδυτικές ευκαιρίες που θα παρουσιασθούν για τοποθετήσεις που θα έχουν μεν υψηλότερο ρίσκο, αλλά θα προσφέρουν και αξιοπρεπείς αποδόσεις.
Η διατήρηση των επιτοκίων πολύ κοντά στο απόλυτο μηδέν για μεγάλη χρονική περίοδο αρχίζει να μεταβάλλει δραστικά τη συμπεριφορά των Ελλήνων καταθετών, οι οποίοι καταλαβαίνουν πλέον ότι αν δεν αυξήσουν τον κίνδυνο των τοποθετήσεών τους θα παραμείνουν παγιδευμένοι σε μηδενικές αποδόσεις. «Δεν υπάρχει πλέον δωρεάν γεύμα για τους αποταμιευτές», όπως λένε τραπεζικά στελέχη, υπογραμμίζοντας ότι μόνο με την ανάληψη κινδύνου σε άλλα επενδυτικά προϊόντα (εταιρικά ομόλογα, μετοχές κ.α.) μπορεί σήμερα οι οικονομίες ενός αποταμιευτή να προσφέρουν κάποια αξιόλογη απόδοση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η περίοδος της πανδημίας επιτάχυνε δραστικά τις εξελίξεις σε ό,τι αφορά την αλλαγή τακτικής από τις τράπεζες και από τους καταθέτες:
- Οι τράπεζες μείωσαν με ταχύτατους ρυθμούς τα επιτόκια, που ήδη ήταν χαμηλά προ της πανδημίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι για τις νέες προθεσμιακές καταθέσεις διάρκειας μέχρι 12 μηνών, το μέσο επιτόκιο διαμορφωνόταν στα τέλη του 2019 σε 0,35%. Δεκαπέντε μήνες αργότερα, στο τέλος Μαρτίου 2021, είχε υποχωρήσει στο 0,16%. Μάλιστα, οι τράπεζες δίνουν αντικίνητρα για το «κλείσιμο» χρημάτων για περίοδο μεγαλύτερη του ενός έτους. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ στο τέλος του 2019 οι καταθέσεις προθεσμίας με διάρκεια άνω του ενός έτους είχαν μέσο επιτόκιο 0,35%, δηλαδή όσο και οι καταθέσεις για διάρκεια μικρότερη του ενός έτους, στο τέλος Μαρτίου 2021 το επιτόκιο είχε υποχωρήσει στο 0,09%. Γενικότερα, η πολιτική των τραπεζών είναι να αποθαρρύνουν, μέσω των χαμηλών επιτοκίων, την υπερσυγκέντρωση ρευστότητας σε καταθέσεις, αφού λαμβάνουν τεράστια ποσά (πάνω από 40 δισ. ευρώ) ως χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με μηδενικά επιτόκια.
- Οι καταθέτες παίρνουν το μήνυμα των τραπεζών και οδηγούνται σε μαζική έξοδο από τις προθεσμιακές καταθέσεις, με πρωτοφανή, για τα δεδομένα της ελληνικής αγοράς, ταχύτητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το υπόλοιπο των προθεσμιακών καταθέσεων από τα τέλη του 2019 ως το τέλος α' τριμήνου 2021 έχει μειωθεί κατά 7,6 δισ. ευρώ, στα 45,3 δισ. ευρώ. Τα περισσότερα από αυτά τα χρήματα δεν τα χάνουν οι τράπεζες, αφού κατευθύνονται κατά κανόνα σε καταθέσεις ταμιευτηρίου, οι οποίες αυξήθηκαν, την ίδια περίοδο, εντυπωσιακά, κατά 27,6 δισ. ευρώ και προσέγγισαν τα 130 δισ. ευρώ. Δηλαδή, οι καταθέτες προτιμούν να χάνουν την ελάχιστη διαφορά που έχουν πλέον τα επιτόκια των προθεσμιακών σε σχέση με τις καταθέσεις ταμιευτηρίου, αλλά να έχουν ελεύθερα διαθέσιμο το κεφάλαιό τους ανά πάσα στιγμή για να αξιοποιήσουν επενδυτικές ευκαιρίες.
Αυτή η ρευστότητα προσανατολίζεται πλέον σε τοποθετήσεις μεγαλύτερου κινδύνου, που μπορούν όμως να αποζημιώσουν καλύτερα έναν επενδυτή. Είναι χαρακτηριστικές οι τεράστιες υπερκαλύψεις των δύο εταιρικών ομολόγων που έχουν εκδοθεί φέτος μέσω του Χρηματιστηρίου (περισσότερα από 1,6 δισ. προσφέρθηκαν στις εκδόσεις της Motor Oil και της Costamare), ενώ ασυνήθιστα αυξημένη είναι η κινητικότητα κεφαλαίων Ελλήνων ιδιωτών στα αμοιβαία κεφάλαια, αλλά και στο Χρηματιστήριο.